VOV4.K’ho - Tiêu tàm tơngai tơt plai den gơ kờ` ua\ ngan bơta phơng nàng tiêu tơt ua\ plai, ờ gơbàn tu sa aniai. Tàm jơnau đơs ndai do,  kỹ sư lơh broa\ sa suơn sre Ngô Hữu Châu lơh broa\ tàm Anih tờm bơto pơlam broa\ lơh sa càr Dak lak geh pơlam làng bol mờ gơp bơyô broa\ tuh phơng di pal mờ ờ ua\ broa\ lơh rcang sơndra\ tu sa aniai tàm tơngai do.

 Tiêu  tơnơ\ mờ gơ tơt plai, gơ kờ` ngan ala\ bơta hợp chất đa lượng, tàm hơ\ geh đàm, lân, kali mờ ala\ bơta vi lượng ndai. Làng bol cau tam tiêu gơtùi tuh phơng tam pà lơh  4 dơ\. Tàm nhai 7, làng bol geh ngui phơng NPK geh khà sơnđan 16-16-8 tài tu\ do tiêu ờ hềt kờ` ua\ kali, tàm nhai 8, tuh phơng dơ\ 2 den ngui NPK khà sơnđan 16-8-16, nhai 9, tuh phơng dơ\ 3 den ngui phơng NPK geh sơnđan 16-8-16, tuh phơng dơ\ 4, kờ` chul  plai gơ dum niam,  ua\ gar den làng bol pal ngui phơng NPK 14-7-21, tuh  phơng tàm nhai 10 hala nhai 11. Tu\ tuh phơng dơ\ 4, kỹ sư Ngô Hữu Châu tơng kah.

Tu\ tơngai tuh phơng tàm nhai 10  mờ nhai 11 den geh mut tàm nhai prang den he pal tuh phơng lời gơ in lề. Pal kah,  dùl bơta la ba` ngui ua\ ir phơng hoá học  tiêu in,  tài dilah tuh phơng ua\ phơng hoá học den ù tiah geh gơbàn  ờ niam, bơta pH tàm ù gơmù lơh ù gơbàn sràt,  bè hơ\ geh gơlik geh ua\ ngan bơta lơh kòp lơh aniai.

Khà tuh phơng hoá học tus tơl jrong tơnhàu tiêu tàm dùl nam la bơh 1 kg mơ gùl tus 2 kg. Bal mờ broa\ ngui phơng hoá học kờ` tơngguh cồng nha lơh geh den bơsir phơng chuờng di 15 kg tàm dùl tờm mờ gùl kg phơng lân  nàng gơ mòn  gơs mờ cat pràn rơyas. Mờ ala\ ù tiah geh lu\ rơdeh hala ù bràs den pal tơngguh khà phơng hữu cơ.

Jat gùng  lơh sa hữu cơ kơljap den  pal geh ngui ala\ bơta phơng hữu cơ vi sinh, bè tu\ do,  geh phan  hữu cơ vi sinh Azotobacterin mờ geh bal mờ ala\ bơta phơng geh ai go\ geh lơh gơs ù,  pơnring niam pH tàm ù.

Bè broa\ tuh phơng tiêu in,  làng bol pal pleh broa\ lơh gơ aniai tus mờ rơyas bơh tiêu tài tàm tơngai nhai mìu den bơsềt kòp geh buơn ngan gơ mut. Tu\ tơngai tuh phơng mờ bơsong niam sơnơm  niam ngan rlau jơh la tàm tu\ àng drim mờ mho  mriềt, ba` tuh phơng rlau ir 9 jiơ drim hala lài mờ 3 jiơ mho.

Nhai mìu, tuh phơng tiêu in ba` tờ rbòng hala ờ duh kùai bồng mờ mìng tuh rơsĩh  gùt dar tờm tiêu, tơnơ\ hơ\ ngui nhơt glòm wơl. Kờp bal tuh phơng hữu cơ bal mờ vô cơ, ba` lơh ờ niam ù bơh tiêu  tài he  po\ ù den geh lơh rơyas bơh tiêu gơbàn sồt, mờ bơta hơ\ geh lơh bơsềt kòp buơn ngan gơ mut tàm tờm.

Dùl bơta pal kah tai la,  phơng hữu cơ vi sinh ba` tuh tàm nhai prang mờ tuh tàm nhia mìu tài vi sinh kờ` ngan geh sù ìo tàm ù nàng gơ kis, dờng ua\.

Bè rcang sơndra\ kòp, tiêu sùm gơbàn kòp ồm boai plai tàm tu\ mìu nhàc (nhai 7 mờ nhai 8), hala nhai 11 mờ 12 tu\ geh gơbàn me mriềt, dơ\ mìu càl rbut dờng lồi  nhai mìu. Kờ` geh git tiêu gơbàn gơ bàn gơ jrùh plai bơh kòp lơh ồm hala ờ làng bol pal sền tềng boai plai, dilah tềng boai plai gơbàn jù den ngan la tiêu neh gơbàn kòp ồm. Kỹ sư Ngô Hữu Châu, ai git.

Tu\ lòt còp suơn tiêu den go\ ala\ nsrum plai  gơbàn gơ jrùh, ba` mhar sơnơng la bơh ờ tơl phơng mờ pal sơnơng mo sơnrờp la kòp gơbàn ồm. Kòp do  sơm ờ kan. Tu\ do he gơtùi ngui sơnơm bồm tiêu in,  bồm jơh tềng sơn yùr plai. Do la sơnơm geh ngui ngan mờ làng bol cau lơh broa\ sa gơtùi geh ngui la Tilt Super 300 EC.

Bè bồm sơnơm, làng bol he pal bồm di 2-3 dơ\, pah dơ\ jo\ di dùl poh kờ` pleh broa\ gơbàn  bơtờp wơl.

Ala\ bơta phan kis lơh aniai tus mờ tiêu:

Mo\ tiêu: Lơh aniai jrang tờm tiêu hala jrang ntê kờp bal jrang đang ù hala tàm tiah ù. Mo\ tiêu sa  jrang tiêu lơh tiêu gơbàn ờ pràn,  ờ gơtùi dờng, nha pàl, gơ jrùh lài tus tơngai.

Sras mờ ala\ bơta nhui: Gơ jồp bơsơt lơh tiêu ờ gơtùi dờng, dilah  gơ, gơbàn ua\ lơh pàl nha,  cồng tiêu cruan, rkồn,  bơkàu gơ jrùh. Sras gam lơh aniai rơyas mờ tờm tiêu,  lơh tu luh mờ bơsềt kòp gơmut  lơh aniai tiêu gơbàn kòp chơt mhar rlau. Bal mờ sras mờ ala\ bơta nhui tam la phan lơh bơtờp virus lơh kòp tềng  tờm tiêu.

Bè broa\ rcang sơndra\ kòp:

Làng bol pal  geh rbòng gơ  lòt dà niam tàm nhai mìu, pleh suơn tiêu gơbàn gơ ngơr dà tềng tờm tiêu.

Koh sang ala\  bơnah gơbàn kòp tơlik ngài mờ suơn tiêu kờ` chu pơrguk. Mờ ala\ tờm gơbàn kòp kơnjơ\ den pal dui\ sang, cèng chu pơrguk,

Tuh tơl mờ ring bal N, P, K, Ca, Mg. Tơngguh tuh phơng hữu cơ neh ồm lề. Ngui ala\ bơta sơnơm geh kuơ ngan nàng bồm:

Tuh mờ dà  hala rơsĩh tềng tờm tiêu kờ` sandra\ tuh luh mờ ala\ bơta tu aniai tàm ù, bè sras tờm,  tu luh…ala\ bơta sơnơm bè Diaphos 10H, Pyrinex 20EC…Bồm  tàm nha tiêu kờ` sơndra\ ala\ bơta la sras, nhui,  nhui jàl mờ ala\ bơta tu sa nha mờ ala\ bơta sơnơm: Secsaigon, Pyrinexx, Vovinam… Mờ sras den pal bồm bơh 2 tus 3 dơ\ hơ\ sồng gơsơt jơh sras do.

Kờ` rcang sơndra\ kòp tềng tờm tiêu den pal ngui ala\ bơt sơnơm  gốc đồng, bè: Boocdo, Funguran…bồm di ngai du\ tàm nhai mìu, kờp bal bơh 15 tus 20 ngai bồm dùl dơ\ hala klài  mờ dà tuh tềng tờm tiêu di 3 dơ\ dùl nam tàm bồ nhai mìu, tam gùl nhai mìu hala lồi nhai mìu, kơryan ngan kòp mhar chơt, chơt lơyai mờ kòp ồm…

                                                          Cau mblàng K’ Brọp.