VOV4.K’ho - Tu\ do, Tây Nguyên gam mut tàm tơngai ua\ ngan mìu mờ mìu  gơbàn  ơnàng. Do kung la tu\ tơngai plai kơphe dờng mhar ngan, gơ mòn gơs gar mờ rcang tus tơngai tơnhàu. Broa\ sơng ka sền gàr mờ tuh phơng tu\ tơngai do geh ai go\ cồng nha kơphe geh kung bè rcang mut tàm nam pơnjat tai. Tàm jơnau đơs do,  tiến sĩ lơh broa\  suơn sre Tôn Nữ Tuấn Nam la kuang atbồ cơldu\ kỹ thuật, di gah jak chài chài rgơi lơh broa\ sa chi brê Tây Nguyên geh pơlam broa\ sơng ka mờ tuh phơng tus mờ kơphe in tàm tơngai tam gùl nhai mìu.

Jat tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam tơngai do geh bơta gơ tam pơdiang mhar ngan, ala\ bơta phơng geh gơmut tàm plai kờ` sa\ gar, kơnjơ\ gar. Den tàng gơ kờ` khà phơng ua\ ngan. Bè hơ\,  phơng khoáng kung  geh tuh tàm tu\ tơngai do mờ khà ua\ rlau tàm bồ nhai mìu, la tu\ tơngai kờ` khà phơng ua\ ngan tàm dùl nam geh  ròng kơphe. Làng bol pal kah tus bơta geh bơh kơphe kờ` geh bơsir khà phơng geh tơl. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam ai git:

 Broa\ mùl bơh bơta tuh phơng, hơ\ la phơng vô cơ, la geh tuh ua\ tàm tơngai do, mờ ala\ suơn kơphe plai ua\, bơh 6 tus 7 tấn tàm  dùl lồ, den tơngai tam gùl nhai mìu cau mìng tuh tus 2 dơ\, pah dơ\ di bơh 5 tus 6 lạng. Mờ ala\ suơn chi geh làng bol tuh mìng 3 dơ\ tàm dùl nam, hơ\ la bồ nhai mìu tuh dùl dơ\, tam gùl nhai mìu tuh dùl dơ\ mờ lồi nhai mìu tuh dùl dơ\, den dơ\ tuh phơng tàm gùl nhai mìu làng bol pal tuh ua\ rlau dơ\ tuh bồ nhai mìu mờ lồi nhai mìu. Pơnyơu bồ nhai mìu tuh 5 lạng den  tam gùl nhai mìu tuh 7-8 lạng tus 1 tờm, phơng NPK, mờ lồi nhai mìu den he tuh ê\t wơl, di bơh 5-6 lạng.

Tàm tơngai tam gùl nhai mìu, plai kơphe gơ geh gơ prap geh ua\ bơta ra`,  plai sơnđờm dờng mờ sa\ dờng jat plai. Tu\ do,  kơphe geh kờ` đàm mờ kali ua\ rlau mờ phơng lân. Den tàng,  cau tam kơphe pal rwah mờ blơi phơng geh khà đàm mờ kali  ua\ rlau mờ pal geh ring bal, tài dilah tuh ờ tơl kali mờ ua\ ir đàm den plai kơphe geh gơ ua\ dà, mơya sa\ gar gam dềt ờs. Tiến sĩ Tuấn Nam geh ai tơlik ờ ua\ broa\ pơlam mờ khà tuh phơng bè tơnơ\ do kờ` làng bol in đòm jat:

Mờ phơng mìng dùl bơta lơm, den bơh làng  bol neh tuh jơh phơng lân tàm bồ nhai mìu bloh den tàng tơngai tam gùl nhai mìu do, bol he ờ duh pal tuh phơng lân tai. Bol he mìng ngui phơng Urê mờ Kali kờ` tuh kơphe in. Bol he klài jat khà 1 tạ phơng Urê, 1 tạ phơng kali mờ tuh mờ khà ua\ rlau tàm di 5 lạng dùl tờm,  mờ phơng N-P-K den bol he geh ngui jat broa\ lơh: geh Đàm mờ kali drờm bal hala kali jơnhua rlau mờ đàm, pơnyơu bè, phơng 16-8-16 la phơng geh đàm mờ kali drờm bal, drờm tus 16% lơm. Ai phơng geh sơnđan 16-6-19 la phơng geh kali ua\ rlau mờ đàm 3 bơta. Bè hơ\ 2 bơta  pơlam phơng do drờm geh niam ngan tus tơngai tam gùl nhai mìu mờ lồi nhai mìu.

Ai ngan bơh sơnam bơh chi, bơta dờng pràn mờ kờp du\ geh  bơh kơphe gar bơh suơn chi kờ` geh rơndap niam tơngguh hala tơmù khà phơng geh tuh di pal. Làng bol pal tam pà dềt ala\ dơ\ tuh phơng kờ` khà phơng ờ gơbàn gơ rơndồl wơl, chi ngui ờ jơh geh lơh hoàc hươr mờ roh ua\ phơng.

Ngan ngồn tàm ala\ suơn chi mờ plai ua\ den pal tuh 4 dơ\ dùl nam. Mìng is tơngai tam gùl nhai mìu, bè ờs den tuh dùl dơ\ den làng bol he tuh 2 dơ\, pah dơ\ tàm di 6 lạng tus mờ ala\ suơn chi ai geh cồng nha tàm di 6 tấn ua\ rlau. Bè hơ\,  hơ\ sồng geh tơl phơng di pal kờ` suơn chi ròng plai ndang, ròng ntê ndang drơng tus  gơlì bơkàu, tơt plai nam tơnơ\.

Làng bol pal kah: Gơjat mờ bơta ù tam mờ he geh rwah phơng mờ ngui phơng di pal. Bè, tus mờ ù bơrlu\ bràs den rwah phơng kan lề rlau, tam pà ua\ dơ\ nàng tuh mờ geh tuh bal mờ phơng hữu cơ. Dilah geh tuh dà hala ù geh gơbàn ìo den pal rwah phơng kan lề rlau. Trơ wơl wơl,  dilah ờ gơtùi tuh dà hala ù geh sù ìo lơyah den rwah bơta phơng tuh  mhar lề kờ` tuh di pal chi in:

Làng bol kung gơjat mờ bơta trồ tiah, mơya bè ờs dilah bol he tuh phơng 4 dơ\, den tơnơ\ dùl nhai mơ gùl den bol he geh tuh wơl tai phơng, tu\ mờ khà phơng tàm hơ\ gam geh ngui neh mờr jơh den bol he pal tuh wơl phơng. Kung ba` tuh phơng rềp ir bal. Mơya, làng bol pal kah tus broa\ la dilah bol he lời jo\ ir tơngai tuh phơng den tơngai lồi dut tuh bal gơtìp trồ prang den phơng roh ua\. Den tàng, dơ\ tuh lồi dut tàm nam den bol he kung ba` tuh bì ir, bè ờs pal tuh lài mờ tus mơ gùl nhai 10 nhai Tây.

Tu\ tuh phơng kơphe in, làng bol pal kah: Pal jì kloh nhơt mờ khòm kloh nha ro tàm bồng lài mờ tu\  tuh phơng kờ` nàng sền gàr niam geh cồng nha bơh phơng tuh, ngan la ala\ bơta phơng tuh buơn lề hala mhar lề.

Tuh phơng ring tàm  tiah ntê kơphe mờ bồr mờ ù pleh gơ pơrdô roh. Mờ ala\ suơn kơphe geh bơta tiah kơh jơnhua rlau 15 độ hala tam tàm tiah kơh, den pal tuh phơng jat bơtô mờ pal bồr nền.  Pal tuh ring gùt dar tờm, pleh tuh ua\ ir dùl anih bè hơ\ geh lơh ờ niam tus chi mờ geh lơh aniai tus bơta phơng tàm ù.

Kơp kờ` làng bol mờ gơp bơyô geh dùl kàl lơh  sa tơnhàu ua\.

                                                          Cau mblàng K’ Brọp.