VOV4.K’ho - Bu\lah gam là nhai prang duh, mơya tàm uă tiah Tây Nguyên dê neh geh mìu ờ di kàl, do là bơta [uơn ngan nàng ală bơta bơsềt kòp lơh aniai tờm kơphe:

Hìu bơnhă mò Trần Thị Sáu, ơm tàm [òn 9, xã Nhân Cơ, kơnhoàl Dak Rlâp geh 2 lồ kơphe ai tơnhàu pah nam geh 6 tấn kơphe gar. Bu\lah bè hơ\, pơgap 2, 3 nam do, 2 lồ kơphe bơh hìu bơnhă mò Sáu dê mìng tơnhàu geh mờr 4 tấn kơphe gar. Mùl màl, kàl lơh kơphe pa do, tài gơtìp aniai bơh ală dơ\ mìu dờng sùm den tàng kơphe sùm gơtìp jrùh plai. Bơh bồ nam tus tu\ do, gam tàm nhai prang mơya geh tu\ geh mìu, den tàng geh ală bơta bơsềt kòp lơh aniai, den tàng digơlan kàl do suơn kơphe hìu bơnhă mò dê pơn jat tai ờ geh bè cồng nha tơnhàu kung bè khà lơh geh. Mò Sáu pà git: “Nam do bè hìu bơnhă a` dê, suơn neh [ồm sơnơm 2 dơ\, hơ\ sồng ngai hìng gam rơcang [ồm tai mơya tài trồ mìu sùm den tàng ờ hềt gơtùi [ồm. Pơn drờm mờ nam lài den tờm kơphe kung tơt plai uă, mơya kòp tu sa aniai bè do den 3, 4 nhai tơnơ\ hơ\ sồng gơtùi tơnhàu den ngan là plai kung gam gơtìp jrùh uă tài bơh mìu uă. Bơsềt phồng geh, bơsềt kò geh, gơtìp ro ntê, plai jù mờ gơ jrùh, jrùh jơh nha hơ\ sồng jrùh tus plai, lòt kleh tờk halà koh tê den go\ bơsềt uă ngan.”

Ndrờm bè hìu bơnhă mò Sáu sơl, suơn kơphe hìu bơnhă ồng Lê Văn Song, ơm tàm [òn 7, xã Nhân Cơ kung gơtìp ală bơta kòp lơh aniai bè kòp tep rơ tèl nha, bơsềt phồng lơh aniai. Ồng Song pà git, bơdĩh mờ broă gơtìp aniai tài bơh trồ tiah, den suơn kơphe ồng dê kung neh kra, cồng nha tơnhàu ngai sơlơ gơmù. Bu\lah neh geh mờng chài tam kơphe jo\ nam, mơya mờ bơta tam gơl nisơna bơh trồ tiah dê, geh uă bơta bơsềt kòp lơh aniai kal ke ngan nàng kơryan, den tàng ồng Lê Văn Song kơp kờ` ală anih lơh broă mờng chài, kờ` pal pơlam broă rơcang sơndră mờ kơryan ală bơta kòp bơ sềt lơh aniai tàm tờm kơphe. Ồng đơs: “Suơn kơphe hìu bơnhă dê kung gơtìp uă kòp lơh aniai bè kòp tel rơ tèl nha, bơsềt phồng lơh aniai, hìu bơnhă a` kung sơngka sền gàr sơl mơya ờ huan geh cồng nha. A` kơp kờ` ală kấp mpồl lơh broă bơto pơlam làng bol in bè broă rơcang sơndră kòp mờ sơngka sền gàr kơphe tàm nhai mìu, mờ lơh bè lơi nàng làng bol lơh broă sa in geh pơlam bè bơta chài sơngka sền gàr kơphe kờ` lơh gơs kơphe kloh niam.”

Jat Phòng nông nghiệp kơnhoàl Dak Rlâp yal, kờp jơh bă kơphe kơnhoàl dê tus tu\ do mờr 17 rbô 400 lồ, kơnhoàl kung neh lam lơh tam pa wơl kơphe geh rlau 3 rbô lồ. Bu\lah bè hơ\, uă ngan bă kơphe gam wơl là ală suơn kơphe neh kra, [uơn gơtìp bơ sềt kòp lơh aniai tàm bơta trồ tiah tam gơl ni sơna.

Ồng Trần Hùng Thịnh, kuang bàng lơh broă pơlam lơh sa suơn sre xã Nhân Cơ pà git, xã lơh ngan sồr làng bol tam pa wơl ală suơn kơphe neh kra nàng tơnguh cồng nha tơnhàu, wèt tus broă lơh gơlik kơphe kloh niam, kơ\ kơljap. Bơdĩh hơ\ tai, geh rơcang lài pơgồp bal mờ ală broă lơh broă bal tàm broă pơlam lơh sa suơn sre ală [òn dê nàng di tu\ pơlam làng bol in ngui ală bơta sơ nơm kơryan bơ sềt kòp lơh aniai tàm tờm kơphe. Ồng pà git: “Bè đah pơlam lơh sa suơn sre, bol a` neh bơyai lơh pơrjum ală cau lơh broă bal tàm broă pơlam lơh sa suơn sre mờ lơh jat jơnau đơng lam ală cau lơh broă bal in, lam sồr làng bol rơcang sơndră, [ồm sơnơm nàng kơryan bơsềt phồng lơh aniai. A` kung kơp kờ` tơngai tus, trồ tiah niam den làng bol geh rơcang sơndră di tu\ nàng ờ huan gơtìp aniai suơn kơphe làng bol in.”

Bè neh đơs, tềng bơta gơbàn kal ke bơh trồ tiah, mìu tàm nhai prang, ua\ tiah neh gơ lik ua\ ngan bơsềt kòp lơh aniai tềng tờm kơphe. Bè hơ\, kờ` pal lơh broa\ lơh nàng rcang sơndra\ ala\ bơta gơbàn kòp kung bè sơng ka sền gàr kơphe bơtàu tơngguh kơljap. Cau ai tơnggit jơnau đơs geh tìp mờ lùp ồng Cao Quý Thương, atbồ phòng Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn kơnhòal Dak R’lấp bè tơnggu me do.

-Ơ ồng, Dak Rlấp la dùl tàm ala\ tiah tam kơphe ua\ ngan bơh càr Dak Nông. Dan ồng ai git bè broa\ tam ua\ kơphe do tu\ do bè lơi?

Ồng Cao Quý Thương: Kơnhòal Dak Rlấp tu\ do geh pơgap di 17 rbô 400 lồ kơphe, mut lơh jat broa\ lơh tam pa wơl kơphe bơh dà lơgar, bơh càr Dak Nông, tàm tơngai ty\ do, kơnhòal Dak R’lấp neh mut lơh tam pa wơl di 3.100 lồ  tam ơla mờ kơphe neh kra, tuh sa, mờ plai ờ gam ua\ tai nàng gàr niam cồng nha lơh sa, khà niam kung bè cồng nha lơh sa  bơh làng bol cau tam.

Tàm tơngai tu\ do,  gam la tàm nhai prang mơya sùm geh mìu, den tàng neh gơlik geh ala\ bơta  bơsềt lơh kòp tềng tờm kơphe. Mờ mìng gam di dùl nhai tai la tus nhai mìu, ngan la pơhìn bơsềt kòp slơ ua\ rlau. Ồng geh jơnau đơs lài lơi tus mờ cau tam kơphe tàm broa\ sơndra\ kòp?

            Ồng Cao Quý Thương:  Mờ kơphe tàm nhai mìu sùm gơbàn aniai bơh tu, hala kòp lơh aniai, ngan la kòp bơsềt phồng, bulah bè hơ\,  bơta  pơlam làng bol sùm geh atbồ ala\ gah  càr, kơnhòal dê mut lơh ua\ ngan pờ ơdu\ bơto pơlam bơsram, ngan la pa do, neh bơyai geh 11 ơdu\ bơto ai tus 11 xã, thị trấn, bè tam pa wơl kơphe, sơng ka sền gàr kơphe tàm nhai mìu… ngan la kung geh lơh bal  mờ ala\ broa\,  rơndap broa\ lơh pờ ala\ ơdu\ pơlam dong kờl sơng ka sền gàr kơphe, ngan la ai bơta tơnơ\ jơh pic plai,  sur plai kơphe nàng tơngguh niam cồng nha  kơphe gar drơng  tàm broa\ tac mờ lơgar cau.

            Ngan ngồn la geh đơs lài mờ làng bol cau tam kơphe pal ngui ala\ bơta  phơng  tuh geh  pơnrơ mat phan ka\ bro, geh bơnga\ tàm drà ka\ bro, ngan la geh ngui tam kơphe kơljap jat broa\ lơh đềt mềr mờ lơh sa jat ala\ broa\ lơh 4c nàng gàr niam ka\ bro tơlik tac mờ lơgar cau kung bè gàr niam drà ka\ bro cèng wơl cồng nha lơh sa  jơnhua  ai tus làng bol lơh broa\ sa in.

            Ơ ồng,  nhai mìu nam do la tu\ tơngai mờ làng bol tam pa kơphe ua\ ngan, den ồng geh tơng kah  lơi bè bơta do?

            Ồng Cao Quý Thương: Tu\ do pria\ kơphe gam gàr niam, mờ geh ai go\ gơ bơtàu tơngguh, bulah bè hơ\,  nàng mut lơh broa\ tam pa den mờ anih lơh broa\ geh gơnoar dong broa\ UBND kơnhòal in geh pơlam làng bol rwah ala\ sơntìl tơl khà geh ala\ Viện sền sơnơng geh  đơs mờ làng bol bè sơntìl bơkiar TR4, TR9, TR11.. nàng làng bol bơkiar  niam mờ tam pa  nàng gơ geh tơnhàu jơnhua.

            Ơ ồng,  tàm drà ka\ bro tu\ do geh ua\ ngan  ala\ bơta phơng tuh (geh bal phơng hữu cơ mờ vô cơ), lơh cau tam kơphe kan ngan  rwah. Jat ồng pal ngui bơta phơng lơi  gơ kờ` mờ  kơphe?

            Ồng Cao Quý Thương:  Mờ chi tam đơs bal mờ chi tam công nghiệp đơs is den bơta ngui phơng hữu cơ la kuơ màng ngan, ngan la bơta phơng chuờng,  lài mờ tu\ ngui phơng chuờng den pal jơm glòm mờ klài mờ vôi, lân bal mờ ờ ua\ chế phẩm sinh học dong phơng gơ mbờc gơ  lơh gơsơt ala\  bơsềt lơh aniai tus mờ kơphe, tơnơ\ hơ\ tuh phơng nàng gơ gàr ìo kơphe in mơ kung geh tap gơ sap nàng ala\ phơng khóang kờ` tờm kơphe gơ sa phơng rhời, ờ gơ dô dà, gơ ta\ nhơm tu\ tơngai duh. Tu\ do tàm drà ka\ bro ala\ bơta phơng hữu cơ geh ua\ ngan, bulah bè hơ\ kung geh đơs lài mờ làng bol cau lơh broa\ sa pal jòi blơi ala\ anih geh bơnga\ pin dờ`,  geh khà niam, mờ ala\ đại lý phơng  geh bơnga\  bơh jo\ do.

            Ưn ngài ồng ua\ ngan!

                                                           Cau mblàng K' Duẩn mờ K' Brọp