Kết mạc (hơ\ là bơnah kò mat dê) là bơnah tìp tơn mờ tiah ơm kis đah bơdìh den tàng [ươn ngan gơtìp aniai tài bơh ală bơta lơh gơbàn kòp. Ală bơta kòp sùm gơbàn tàm kết mạc geh: kòp jê mat klồng, ro mat, kơn dô mat as, gơlik poac jơngkah, tàm hơ\ gơbàn ua\ ngan rlau jơh là kòp jê mat klồng. Do là bơta kết mạc gơtìp as sồt, bal mờ ală tềl tơnggo\ bè mat as, pơr hê, geh è mat, kiat mat…

Jat bác sĩ Lê Văn Thanh Bình, khoa sơm kòp tơr gùm bal, hìu sơnơm mat Dak Lak pà git, kòp jê mat klồng digơlan gơbàn tàm tơl sơnam, bơh kòn se pa deh (hơ đơm 30 ngai bơh tu\ deh) tus cau kra. Tàm kòn se pa deh, kòp jê mat klồng sùm geh jơnau lơh gơbàn là bơh cau mè geh vi khuẩn lơh bơ tờp bơh gùng bic bài Chlamydia halà kòp lậu mờ ờ geh sơm lơh bơ tờp, mờ tềl tơnggo\ mờng ngan là mat as, pơr hê, kal ke lìn mat. Ai tàm kơnòm dềt bơh tơnơ\ tơngai pa deh rlau hơđang, kung ndrờm bè cau dờng sơl, jơnau lơh gơbàn kòp sùm là tài virus, vi khuẩn halà ală bơta ndai bè thul kơmbuh, kơmbuh bơkàu, tơrnò phan kis…

Kòp jê mat klồng là kòp [uơn sơm bời, mơya, ua\ mè bèp kơnòm dềt ờ huan geh jơnau git wă mờ gam sền ờ sơp, ờ bài lòt kham mơ tu\ sền go\ kơnòm dềt geh kòp mờ sùm blơi is sơnơm nàng sơm, geh ua\ cai gam sơm jat broă lơh bơhìan yau lơh kòp sơlơ kơn jơ\ rlau, digơlan lơh aniai tus pràn sền lih mat kơnòm dềt dê tơnơ\ do. Bè sau Lê Khả Hân, 15 nhai tàm kơnhòal Krông Buk, càr Dak Lak là dùl pơn yơu.

Tu\ sền go\ sau Hân geh tềl tơnggo\ mat pơr hê, as, kơn dô mat gơtìp as, bulah git là sau gơbàn kòp jê mat klồng, mơya hìu bơnhă neh sền ờ sơp, ờ lam lòt kham, mìng blơi dà boh nàng tro\ mat. Tơnơ\ 1 poh, kòp ờ mìng ờ bời mờ kơn dô mat sơlơ as dờng mờ gơ hòr mhàm tai, hìu bơnhă hơ\sồng jun tus hìu sơnơm mat Dak Lak nàng kham mờ geh sồr mut tàm hìu sơnơm nàng sơm. Bi Vũ Thị Hương, mè sau Hân dê pà git:

“Tàm [òn kung geh kơnòm dềt gơtìp jê mat klồng, mờ kơnòm dềt tàm nhơl mờ gơp den do là bơta ờ gơtùi pleh. A` sơnơng là sau gơtìp jê mat klồng kung [ươn lơm, ờ git là gơtìp kơn jơ\ bè do. Tàm poh den a` kung ờ ru lòt lơh broă den tàng mìng blơi dà boh nàng tro\ mat hơ\ sồng tus lồi poh lam sau lòt kham”.

Bác sĩ Lê Văn Thanh Bình pà git, kòp jê mat klồng dilah git go\ di tu\ mờ sơm di, den tơnơ\ bơh 7 tus 10 ngai là kòp bời tơn, sơ lơu\ wơl dilah sơm is mờ ờ di den gơ lời wơl jơnau ờ niam kơn jơ\ ngan. Bác sĩ Lê Văn Thanh Bình pà git:

“Sùm den kòp jê mat klồng dilah sơm niam den pràn sền loh mat dê ờ gơtìp aniai, dilah gơ tam gơl gơs as sồt kòn mat den lơh gơbàn as sồt, bal mờ broă ngui sơnơm ờ di, sơnơm geh Corticoid ờ gơtùi sền gròi den sơlơ lơh sồt kơn jơ\ rlau tai, mờ dilah kòp bời den gơ lời wơl tềl sồt tàm kòn mat, lơh aniai tus pràn sền loh mat dê tơnơ\ do”.

Kàl mrềt prang là tu\ kòp klồng măt [uơn gơbàn ngan. Tàm kơnòm dềt, bơta pràn sơndră mờ kòp gam ờ pràn, den tàng broă măt gơtìp kòp kung uă rơlao. Bơdìh mờ broă kờ` g^t di pal mờ ală bơta tơngo\ bơh kòp kờ` di tu\ ai kòn dềt lòt kham, ală cau mè cau bèp kung pal g^t tàm broă sơndră mờ kòp kòn in, tàm hơ\ uă ngan là pal pleh mờ ală tìs tàm broă sơm kòp. Tơnơ\ do là dơ\ lùp bác sĩ Lê Văn Thanh Bình, sơm kòp tơrgùm bal, hìu sơnơm Măt càr Dak Lak bè kòp klồng măt.

-Ơ bác sĩ! Tu\ sơm kòp klồng măt, ală broă lơh lơi geh sền là ờ di mờ khoa học mờ di gơlan gơbàn aniai uă ngan?

Bác sĩ Lê Văn Thanh Bình: lài ngan là broă ngui is sơnơm. Gơwèt mờ ală cau kis ngài mờ hìu sơnơm, ờ hềt geh tơl bơta niam kờ` lòt kham mơ den ngui dà boh sinh lí Nacl 9 bơnah rơbô kờ` cro\t tàm măt, ba` klài dà boh bè ờs ha là ngui bè boh ngan, tài bè lơh ờ tơl bơta pràn sinh lí, dơ\ bàr tai là dà boh klài di gơlan gơtìp vi khuẩn. Dùl bơta pal pleh tai là geh ờ uă cau ngui dà toh kờ` cro\t tàm măt, hur nha sơnơm, hồl măt… geh lơh kòp jroă rơlao.

Geh ờ uă cau tàm hìu nhă geh 1 nă cau gơtìp kòp jê măt pơrhê, tơnơ\ mờ hơ\ gơtòp tus mờ ală cau ndai tàm hìu. Cau kòp lòt kham bác sĩ mờ ai sơnơm hơ\ ngui jơh ală cau tàm hìu nhă in tơn. A` dan bơto là ba` lơh bè hơ\.

Tài kòp tơl nă cau krơi is mờ lơh gơtìp aniai tàm măt mờ he ờ g^t sền gròi lài, den tàng, ba` ngui is sơnơm uă bè hơ\.

Dơ\ bàr tai là ală sơnơm tu\ do, geh uă tiah bơtoah den geh tăc cau kòp in sơnơm kháng sinh niam, di lah pơgồp bal sơnơm ờ di mờ jơnau sồr, bè sơnơm geh Corticord den ngòt rơngơ\t ngan tus mờ măt kòn dềt.

Bè bơta phan Corticoid, dùl bàr ngai sơnrờp tu\ ngui sơnơm geh lơh măt niam, ờ hoan as, ờ hoan pơrhê, ờ hoan jê rơlao, mơya di lah ờ sền gròi geh ală bơta sồt tềng klồng măt ha là ală sồt ndai den gơtìp sồt uă ha là bluh klồng măt.

-Di bè hơ\, tàm tu\ do, cau mè bèp pal rơcang sơndră mờ kòp kòn in bè lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Văn Thanh Bình: Di lah tàm hìu nhă ờ geh cau kòp den mìng sơndră mờ kòp dềt in mờ broă: lơh kloh niam mpàng tê; ngui is chèo jùt muh măt; gơtùi ngui dà boh sinh lí cro\t tàm măt pah ngai kờ` rào kloh ală vi sinh gơmu\t tàm măt. Tu\ go\ kòp den broă lơh kloh măt pal geh tơnguh uă rơlao tai, lòt kham mờ lơh jăt di mờ jơnau bơto sồr bơh bác sĩ dê.

Cau mblàng K’ Duẩn