VOV4.K’ho-Tơngai lài, tàm ală [òn: Phú Phong, Phú Thành mờ Đoàn Kết, xã Ea Drơng, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak dê neh geh jơnau tờm kơphê gơtìp gơjrùh plai dùl ròt, ro ntê, `ui nsồp lơh aniai tus cồng nha lơh geh, lơh cau tam kơphê kơlôi rơcang uă ngan.

 Uă làng bol lơh broă sa geh sươn chi gơtìp tu kòp lơh aniai neh lòt jòi blơi ală bơta sơnơm sền gàr phan tam nàng rê [ồm tàm sươn chi. Mơya, tus tu\ do, jơnau gơjrùh plai mờ ro ntê tàm gùl kàl mìu kung gam ờ hềt geh tềl tơngo\ jơh sơl.

Tềng hơđơm m[ur ală tờm sầu riêng, tờm [ơ, sươn kơphê ơnàng rlau 1 lồ bơh hìu bơnhă mò Võ Thị Cẩm dê, kis tàm [òn Phú Phong, xã Ea Drơng, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak kis dờng niam ngan.

 Mơya, bơh pơgăp 3 poh lài, sras nsồp, sras jù geh uă ngan lơh plai kơphê gam kơnròm gơtìp gơjrùh uă ngan. Mò Cẩm pà gi\t, bulah neh blơi sơnơm rê [ồm, mơya tus tu\ do jơnau do kung gam ờ hềt jơh sơl. Hìu bơnhă kơlôi rơcang uă ngan, ngòt digơlan gơtìp gơmù cồng nha tơnhàu kơphê tàm kàl do.

 Mò Võ Thị Cẩm, đơs:

 “Pa do sras nsồp geh uă ngan, kung lòt blơi sơl sơnơm rê [ồm mơya ờ gơ sơ\t jơh geh gơ, mìng pơgăp 70% lơm gời. ~ui nsồp mờ `ui jù lơh aniai uă ngan, dilah sền go\ gờn, [ồm sơnơm di tu\ mơya kung gơtìp hoàc hươr pơgăp 20% sơl. Ai `ui jù den lơh aniai tus 50% dilah ờ go\ sền go\ gờn di tu\...”.

Lòt jat gùng bơh [òn Phú Phong tus [òn Phú Thành, xã Ea Drơng, kơnhoàl Cư\ Mgar, gi\t nđờ jơ\t sươn kơphê ndrờm gơtìp jơnau gơjrùh plai. Bàr pe sươn kơphê gam geh jơnau ntê gơtìp ro, pàl nha tàm gùl kàl mìu.

Ồng Nguyễn Hồng Thu, kis tàm [òn Phú Thành, xã Ea Drơng pà gi\t: bulah ơn sơl phơng kơphê in mơya kơphê kung gam gơtìp pàl nha mờ ro ntê sơl. Hìu bơnhă yal mờ gơnoar atbồ tàm tiah do dan dong kờl, mơya tus tu\ do ờ hềt geh bơto pơlam sơl. Ồng Thu kơlôi rơcang ngan tu\ pal lòt blơi is sơnơm rê [ồm nàng kơryan kòp kơphê in.

 Ồng Nguyễn Hồng Thu, đơs bè do:

 “Kòp den kung gơmù sơl, mơya uă ngan là ờ gi\t sơl sơnơm mờ ờ ngan den là ờ go\ gơmù sơl, lơh aniai uă ngan. Dilah ờ go\ kơryan di tu\ den kơphê geh plai gơtìp ờ niam halà gơ rung jơh, gơ rung is…”.

Jat tơrgùm kờp bơh Mpồl cau lơh broă sa xã Ea Drơng dê, tàm ală [òn Phú Phong, Phú Thành, mờ Đoàn Kết, xã Ea Drơng geh mờr 40 hìu làng bol mờ mờr 100 lồ kơphê geh jơnau gơ rung plai dùl ròt bal mờ bơta geh `ui nsồp, `ui jù uă ngan tàm ală sươn kơphê.

Tơnơ\ mờr 3 poh làng bol blơi is sơnơm kơryan, tus tu\ do geh sươn neh ờ huan geh tai jơnau gơ rung plai, mơya ờ hềt jơh jơnau gơtìp pàl nha mờ tu kòp `ui lơh aniai.

 Kung bè uă cau lơh broă sa ndai sơl, ồng Lê Trong Hiếu, kis tàm [òn Phú Thành, xã Ea Drơng, kơnhoàl Cư\ Mgar, là cau geh 2 lồ kơphê gam gơtìp jơnau pàl nha, gơ rung plai, kơ\p kờn ngan anih lơh broă geh gơnoar, kuang bàng jak chài tàm broă lơh do, dong làng bol kơryan jơnau tu kòp lơh aniai do.

 Ồng Lê Trọng Hiếu, đơs bè do:

“Kung kơ\p kờn ngan là ală anih lơh broă geh gơnoar tus bal dong kờl làng bol jòi gi\t bơta tu kòp lơh aniai tờm kơphê. Nàng dong kờl bol a` tàm ală broă lơh sơngka sền gàr halà bơto pơlam ală broă lơh nàng sơngka sền gàr kơphê…”.

Dơ\ cri bơyai mờ kỹ sư Trương Văn Cao, lơh broă tàm anih tam phan – Chi cục tam phan mờ sền gàr phan tam càr Dak Lak geh mblàng bè ală tu, kòp lơh aniai mờ gơbàn tàm tòm kơphe tơngai do mờ broă sơndră mờ tu kòp lơh ania do:

- Ơ kỹ sư Trương Văn Cao, bè jơnau pa yal, tu\ do tàm ờ uă suơn tu\ do gơbàn gơjrùh plai, làng bol kờ` g^t bè bơta do bè lơi?

Kỹ sư Trương Văn Cao: Gơbàn bơh broă gơjrùh plai dềt bè tơnơ\ do. Lài ngan là bè broă sền gàr, tàm tơngai sền gàr, di gơlan he gơbàn ờ tơl phơng đạm, kali ha là ờ uă bơta vi lượng ndai, ha là ờ ndrờm bal bơh ờ uă bơta phơng ndai lơh plai kơphe gơbàn gơjrùh plai.

Bơdìh mờ phơng, he gam geh ờ uă bơta tu, kòp lơh aniai, lơh gơbàn gơjrùh plai  bè sras lơh aniai tàm boai plai, lơh plai gơbàn gơjrùh. Dùl bơta ndai tai là tài bơsềt kòp lơh gơbàn ro ntê, ro plai tàm tòm kơphe, ờ uă bơta bơsềt, ồm, tu\ gơbàn lơh aniai tus mờ broă ròng plai bal mờ broă dờng plai kơphe dê tai.

Bơdìh hơ\ tai, tu\ ơbàn sras lơh aniai tàm rơyas kơphe, di gơlan lơh tòm kơphe gơbàn gơjrùh plai sơl. Tài tàm broă sền gàr, khà phơng đạm, lân, kali ờ ndrờm bal, ha là he ngui phơng hoá học uă mờ ờ sền gròi tus mờ phơng sinh học den lơh gơbàn ờ ndrờm bal tàm phơng, lơh gơjrùh plai dềt.

- Ơ kỹ sư, bè hơ\, tu\ suơn kơphe go\ gơbàn gơjrùh plai den broă sơndră bè lơi?

Kỹ sư Trương Văn Cao: Kờ` sơndră mờ gơjrùh plai, he pal kah tus broă ngui phơng NPK ndrờm bal, khà đạm, lân, kali bè lơi di pal, đạm den tơnguh bơtàu ntê, plai, di lah he sơgràm uă ir phơng đạm, ờ tơl lân, kali kung lơh gơbàn gơjrùh plai sơl.

Bơdìh mờ ală bơta bè đa lượng gam geh ală bơta bè vi lượng bè kẽm, đồng, bo di lah ờ tơl ală bơta do kung lơh gơbàn gơjrùh plai sơl. Kờ` bơtơl ală bơta vi lượng, he gơtùi ngui ală bơta phơng [ồm nha, gơtùi pơgồp bal mờ ală bơta phơng đa lượng, bơdìh hơ\ tai he gơtùi tuh phơng rơpu, kơnrồ, phơng hữu cơ.

Ală bơta phơng do gơtùi bơtơl vi lượng, kơrian gơjrùh plai dềt. Kuơ màng ngan là bè bo, kẽm kờ` ngan geh tàm tòm kơphe. Tàm hơ\, he gơtùi [ồm tàm nha bơh 2 tus 3 dơ\ tàm kàl mìu do.

- Ơ kỹ sư, uă suơn kơphe tàm kàl mìu do, làng bol go\ gơbàn mo\ cuh aniai, bơh bơta gơbàn bè hơ\, bal mờ broă sơndră là bè lơi?

Kỹ sư Trương Văn Cao: Tàm suơn kơphe gam hòn gơs niam, geh ală ntê gơbàn ro, pă, tu\ he tơrkă ntê hơ\ den hơ\ sồng go\ tàm ntê geh ală mo\. Mo\ hơ\ cuh trồm, deh tăp tàm hơ\ den lơh ntê kơphe gơbàn pă, do là 1 bơta tu, kòp kal ke ngan tàm suơn kơphe. Bơta tòm bơh kòp do dê lài ngan là tơnơ\ mờ tu\ he p^c plai, he ờ tơrgùm kloh ntê ro.

Ală phan lơh gơbàn kòp mìng lơh tàm kàl tơnơ\ gơ-ơm tềng gah suơn, ală tòm chi tìm kơl dìng càl tòm kơphe in pal chu, gar kơphe gơjrùh tàm ù he ờ khòm mờ lơh kloh tàm kàl mìu den ală bơta tu, kòp do geh uă ngan tàm kàl mìu mờ lơh ro ntê. Den tàng, tu\ he go\ ală ntê ro, he pal koh sơbì, cèng chu ha là tơ\p pơrgu\c kờ` pleh mờ gơtòp tus mờ ală dơ\ tơnơ\.

Mo\ cuh ntê gơbàn kal ke ngan tàm broă sơndră, broă lơh bè ờs là koh sơbì ală ntê kơphe gơbàn kòp kờ` chu, kơrian broă gơtòp, gam tai, di lah kòp uă den pal ngui sơnơm hoá học, mơya kung gam pal ngui lài ală chế phẩm sinh học. Pal ngui ală sơnơm bă tàm, tơmu\t jrô tàm dơlam, [ồm tàm ntê, tàm nha, 2 dơ\, tàm 7 ngai, den hơ\ sồng tơmù broă gơbàn geh mờ lơh aniai bơh mo\ cuh ntê tàm suơn kơphe dê.

- Di lah ngui sơnơm hoá học kờ` gơsơ\t sras den pal lơh bè lơi?

Kỹ sư Trương Văn Cao: Gơwèt mờ sras lài do lơh aniai tàm kàl prang là uă ngan, tu\ do tàm kàl mìu sras kung lơh aniai tàm tòm, rơyas mờ tus tàm ntê, tàm nha bal mờ tàm nsrum plai. Gơwèt mờ sras gơtòp bơh ală bơta phan tam bơrlu\ bal tàm suơn bè tòm lạt, tòm kơl dìng tơngai, kơl dìng càl là tiah ơm sras dê, lơh sras kis pràn mờ lơh aniai tus suơn kơphe.

Kờ` kơrian, he pal kah tus broă tam tòm chi kơl dìng, sơndră mờ pơrdô ù, den pal kơlôi tus mờ broă lơh di pal, tàm kàl mìu pal koh ntê rơha kờ` tơmù boă gơtòp bơh sras. Tàm kàl prang den he gơtùi ngui ală rơhe ơm gùt dar kờ` lơh ram, sơndră mờ pơrdô ù phan tam in, tơmù roh dà, ha là ngui phơng rơpu, kơnrồ, phơng hữu cơ, phan xanh gơtùi dong kờl rơyas pràn, mờ koh ntê di pal kờ` tơmù broă gơtòp bơh kòp. Lơh ndrờm bal bơh phơng đa lượng mờ vi lượng den hơ\ sồng geh kơrian kòp gơtòp

- Ơi, ưn ngài kỹ sư uă ngan.

Cau cih mờ yal tơng^t- Lơ Mu K’ Yến mờ Ndong Brawl