VOV4.K’ho - Tu\ do tàm Tây Nguyên neh  sơnđờm mut tàm nhai mìu. Nàng bơsong ala\ bơta gam ờ hềt git bơh làng bol cau tam, sơng ka sền gàr, tuh phơng kơphe tàm tơngai do bè lơi, tơnơ\ do tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam kuang atbồ bồ cơldu\ lơh broa\ khoa học -Di gah khoa học kỹ thuật lơh broa\ sa chi brê Tây Nguyên geh pơlam ala\ broa\ lơh sơng ka sền gàr kơphe tàm tơngai do, dong suơn kơphe geh cồng nha ua\.

Nhai mìu geh sơnđờm  kung la tu\ plai kơphe geh sơnđờm dờng, kung bal tu\ la geh bơta dờng bơh ntê, tờk tềng tờm kơphe. Tơngai do, tờk, ntê kam, ntê sro gơcat pràn ngan, den tàng pal koh klah mo di pal. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, tơng kah:“Digơlan geh ờ ua\ ntê gơ ro tai tàm dơ\ tơngai duh pa do, ngan la tàm nhai prang nam do den trồ prang jo\, den gơbàn gơ ra`. Bol he geh lơh kloh ala\ ntê ro hơ\ la broa\ pal lơh geh  lài jơh. Tơnơ\ hơ\ den làng bol sơnđờm sền lòng la ala\ tềng lơi ntê kam gơ cat ua\ rlau, ngan la tàm đah cồng ntê nha, geh bal mờ dùl anih den bol he geh sang bà ala\ ntê ờ geh kuơ tu\ gơ cat ua\ bè hơ\, den tàng, phan ròng tờm chi geh gơ tam pà ua\ ntê mờ ờ geh ntê lơi pràn”.

Tu\ klah tờk gơ cat làng bol pal kah tus ntê kam, ntê gơ cat bu ua\ ir tàm bal dùl kồ ntê. Mìng geh lời ờ rlau ir 3 ntê gơ cat pa. Koh klah ala\ ntê gơ cat jir ir đang cồng ntê dong nàng tơngai sòl geh gơmut tàm srum ntê kơphe.

Tơnơ\ geh koh ntê, ròng ntê, kờ` pal bơsir tuh tơl phơng mờ rơndap tơl àng tơngai sòl gơ di pal mờ bơta dờng bơh kơphe kờ` tờm kơphe ròng plai ndang mờ ròng ntê pràn tus nam pơnjat tai:“Kơphê tu\ do kờ` ua\ ngan phơng, bơh tuh phơng den gơ geh ròng kơphe nàng dờng plai mhar. Tu\ do geh ờ ua\ tiah plai dờng mhar ngan, geh 2, 3 dơ\ mìu bè hơ\ plai gơbàn dờng mhar ngan mờ he kờ` tuh phơng di pal kờ` ròng plai do. Mơ kung gơ kung geh cat ala\ ntê pa, ala\ ntê lời ròng tus nam tơnơ\, gơ geh dờng ala\ ntê hơ\ mờ khà mhar ngan. Mờ kờ` kơphe tơl phơng kờ` ròng plai, ròng ntê, la ala\ ntê geh lời tus nam tơnơ\ den bol he kờ` pal tuh tơl phơng kơphe in”.

Tu\ do,  tàm drà ka\ bro geh ua\ ngan bơta phơng  bal mờ khà bơrlu\ tơl tơngai dờng krơi is  bơh tờm kơphe. Den tàng, làng bol he kờ` pal rwah phơng tuh di pal tàm nhai mìu:“Tàm nhai mìu do, làng bol he gơtùi rwah ala\ phơng tuh mờ geh khà đàm jơnhua, lân jơnhua mờ kali kung jơnhua sơl. Tàm nhai mìu do, kơphe kờ` ngan ua\ đàm rlau mờ lân kờ` ròng tờm, ntê mờ ròng nha mhar ngan, mờ kali kờ` tus dờng plai dê, bulah bè hơ\, den gơ gam ờ hềt kờ` ua\ tàm tu\ tơngai  mờ plai kơphe sơnđờm kra\, gar tàm dơlam kra\ den phơng kờ` ua\ rlau”.

Làng bol kung pal kah tus broa\ lơh tuh phơng dipal kờ` kơphe geh cồng nha ngui phơng niam ngan rlau jơh. Gơjat tơl bơta ù mờ broa\ tuh phơng geh bơta pal kah nền nòn. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam ai tơlik ala\ jơnau pal kah, bè tơnơ\ do:“Tàm ala\ suơn ring den làng bol pal kùai nha, tuh phơng tềng ù tơl ìo. Tơnơ\ hơ\, dilah trồ mìu den khà phơng hơ\ gơ lề mờ gơmut tàm dơlam ù den geh cồng ngui phơng. Ai dilah ờ, den làng bol pal  kùai nha wơl kờ` bồr ù, hala kùai ù nàng bồr khà phơng geh tuh tàm ù. Tu\ do, ala\ tiah lơi mờ geh bơta gơtùi  tuh,  suơn mìr mờ rềp tiah geh lài ding dà den làng bol tuh phơng, tuh dùl khà phơng, tuh dùl khà dà di tơl kờ` phơng lề geh gơmut tàm ù la niam ngan rlau. Tài nam do trồ tiah den gơbàn krơi is ngan, ala\ mìu rah bồ nam bơnang gơ pal  mìu  ring den tàm  tu\ geh tiah ờ geh dùl  dơ\ mìu lơi, gơ mìu dùl dơ\ den tơngai bơh 5 tus 7 ngai den bè hơ\ kan ngan tus broa\  tuh phơng. Den tàng, broa\ tuh phơng mờ tuh dà la dùl broa\ lơh lài ngan nàng geh phơng di pal  tàm  bồ nhai mìu”.

Mờ ala\ suơn kơphe tam tàm ù tiah kơh bơnơm. Broa\ tuh phơng kờ` pal tuh rìng jat gơ lề ntê, pleh tuh tềng dùl anih, mơ kung kờ` pal bồr ù kờ` pleh phơng gơbàn  pơrdô, hoàc gời:“Tàm ala\  tiah mờ làng bol tam kơphe tàm ù kơh, den kờ` tơngguh cồng nha ngui phơng, niam rlau jơh la làng bol pal tuh phơng mờ bồm phơng tềng nha hala dilah geh den làng bol tờ rbòng  tam gùl sèng kơphe, tuh phơng tàm rbòng mờ bồr ù wơl. Geh ua\ ngan bơta tài tam tàm ù kơh ir den tàng tơnơ\ ua\ nam lơh bồng kơphe den tàng ba\ bồng mìng gam bè đồng dềt, hơ\ la làng bol lơh bồng wơl dềt tềng tờm kơphe bè hơ\ tuh phơng ba` gơbàn gơ pơrdô, làng bol ai jơh khà phơng tàm bồng hơ\, mờ gơbàn  la dilah trồ tơngai den gơbàn gơ ro nha bơh phơng. Tài he tuh phơng ua\ ir dùl anih  dềt,  den tàng dilah rơyas kơphe geh jồp phơng den kung gơ jồp dùl khà kơnjơ\, lơh gơ rơ ồ rơyas mờ dilah gơ guh tus nha den gơ geh gơ rơ ồ nha. Hala phơng tuh hơ\ gơtìp tơngai den gơ gơ guh lơh  ro nha, den bơta hơ\ la ngòt rngơt ngan”.

Bal mờ broa\ tuh phơng kơphe in, kung kờ` pal sền gròi  tus bơta tơngai sòl, tuh sa aniai, mờ nhơt, rơndap tơngai sòl dipal mờ bơta dờng bơh chi kơphe kờ` ròng plai niam, mờ lơh geh ntê lời nam tơnơ\ pràn, nàng gàr chi geh cồng nha mờ  plai ua\ mờ niam.

                             Cau mblàng K’ Brọp.