VOV4.K’ho-Kàl mìu là tơngai kis dờng pràn ngan bơh ală tờm phan tam dê, tàm hơ\ geh kơphê. Tờm phan tam kờ` uă phơng nàng dờng pràn jơh bal bè plai, tờm, ntê prăp gàr, tềm pềr să gar. Den tàng bè hơ\, broă sơngka sền gàr tờm phan tam in tàm tơngai tu\ do là kuơmàng mờ kờ` ngan.

Tàm drà kă bro tu\ do geh uă ngan phơng sih mờ bơnah, khà krơi is bơh ală cau lơh gơlik dê tăc. Bulah geh uă bơta mờng chài tàm broă tam mờ sơngka sền gàr kơphê, cau lơh broă sa tàm càr Dak Lak kung gam ờ pleh klàs mờ jơnau kơlôi rơcang sac rwah geh phơng sih dipal ơn sươn phan tam in.

            Ală ngai do, hìu bơnhă ồng Lương Văn Tuấn, ơm tàm xã Ea Tul, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Dak Lak gam ờ ru tu\ ngan mờ broă wàs tờm, jì nhơ\t, ơn phơng kơphê in. Ồng Tuấn pà gi\t, rlau 2 lồ kơphê bơh hìu bơnhă ồng dê tam pơgăp mờ do neh mờr 20 nam, mơya kơnờm geh sơngka sền gàr dipal den tàng cồng nha lơh geh sùm geh sùm tàm khà bơh 3 tấn nggùl tus 4 tấn nggùl kơphê nhân tàm dùl lồ.

Jat ồng Tuấn yal, tàm tơngai sơnrờp bồ kàl mìu, broă jì nhơ\t, ơn phơng là kuơmàng ngan nàng bơtơl phơng ròng gàr tờm kơphê. Tơngai do, tờm kơphê pa lòt gan tơngai prang ro kơnra`, kờ` pal prăp pềr phơng, ròng plai, sơlơ căt tai ntê, lơngkòt den tàng dilah ờ geh ơn tơl phơng den là [ươn ngan gơtìp gơ jrùh plai kơnròm, aniai uă ngan tus mờ cồng nha lơh geh bơh sươn chi dê.

Mờng chài bơh hìu bơnhă bol a` dê lơh kơphê hơ\ là bơh bồ kàl mìu tu\ ù neh niam den hơ\ sồng tus wàs tờm, ơn phơng. Jơh ală ơn jat tơngai pah dơ\, pah dơ\ he tàm pơnring phơng ơn jat jơnau bơto pơlam bơh cau lơh gơlik dê. Ờs mờng bè tàm bồ kàl mìu, den bol a` ngui phơng NPK geh đạm uă nàng tờm phan in kis dờng sùm, geh plai mờ kơryan gơ jrùh plai kơnròm.

Kung geh uă nam mờng chài tam mờ sơngka sền gàr kơphê, ồng Nguyễn Sỹ Trí, ơm tàm xã Hoà Đông, kơnhoàl Krông Pach, càr Dak Lak mờr gơlơh bè gi\t jơh tơngai lơi ơn phơng lơi ai kơphê in.

Mơya, tềng đap bơta geh ngan tàm drà kă bro geh uă bơta phơng geh đơs ngkòac ir là niam ai tờm kơphê in, hơ\ sồng uă công ty rê tus [òn lơgar bơyai lơh cribơyai, yal tơngi\t phan bơna, bơto pơlam phơng do dipal, phơng ne geh cồng nha, lơh ồng bal mờ uă cau lơh broă tàm do kơlôi rơcang ngan, ờ gi\t phơng lơi là phơng ngan dipal.

Tàm bồ kàl mìu, bol a` ơn pe bơta phơng: lân, đạm mờ ka li. Ai bơrlu\ bal den bol a` ơn dơ\ 2. A` sền go\ là uă nam do, phơng den kung uă sơl, ală đại lý, công ty ndrờm rê đơs ngkoàc mờ bơyai lơh cribơyai.

Mơya đơs ngan kung là ờ gi\t sơl phơng lơi là phơng niam den tàng ơn phơng den kung pal ơn tơl bơta phơng sơl. Mơya, kơphê den geh tiah lơh geh bơta niam mơya kung geh sơl tiah den ngai sơlơ gơtìp phan ù gơ gơs ờ pràn te\ lơh tus uă bơta kòp lơh bơtờp uă lơh tờm phan tam croa`, băt dờng.

Jat ală cau jak chài đơs, phơng sih là dùl bơta phan tơl pràn ờ gơtùi ờ geh gơ wèt tus mờ tờm kơphê kung bè uă bơta chi tam ndai tàm ală tu\ kis dờng, kuơmàng tàm tu\ tơngai sơngka sền gàr bè tu\ do.

Mơya, broă sac rwah bơta phơng sih dipal, ơn di mờ ơn tơl khà nàng kờ` ai tơl mờ di ai tờm chi tam in kis dờng pràn, lơh geh cồng nha bè phan lơh geh mờ bơta niam phan bơna, mơkung tơrmù priă tă bơh sơnrờp tàm khà lơyah ngan rlau jơh là jơnau mờ cau lơh broă sa pal sền gròi ngan, ngan là tàm tu\ tơngai tu\ do.

Tiến sĩ Phạm Công Trí, Viện Khoa khọc kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên geh tơngkah làng bol mờ gơ\p bơyô bàr pe bơta tàm broă ơn phơng ai sươn kơphê in bồ kàl mìu.

Ơn phơng là dùl tàm ală broă lơh gơtùi sền là lơh nền uă ngan rlau jơh tus cồng nha lơh geh bơh kơphê mờ tiêu dê mơkung là broă lơh mờ làng bol lơh broă sa roh uă ngan priă jền phan bơna. Mờ geh tu\ broă lơh do là gơ lơh aniai he wơl. Dilah bol he ơn di den sươn chi niam, jo\ jòng. Ai dilah ơn ờ di den jơnau gơlời wơl là sền go\ loh làng tềng đap mat.

Làng bol pal kah, tu\ do, broă hữu cơ ồm lề pơgồp bal mờ ală bơta vi sinh đối khang pal ngui ai sươn chi in tơl khà nàng dong bơta ù geh lơh niam wơl, rơyas niam mờ gơtuì sơndră wơl mờ ală bơta tu luh mờ bơ sềt rơyas là dùl bơta mờ làng bol pal kah. Tài bơh ù pràn niam, rơyas pràn niam den jơnau sơngka sền gàr tờm chi den hơ\ sồng [ươn mờ priă lơh geh, cồng nha lơh geh jo\ jòng sùm.

Dơ\ bàr là bè ơn phơng NPK den bơh jo\, làng bol sùm mìng sền dờng màng tus khà N-P-K rlau là bơta tàm pơnring bal bơh phơng sih dê. Bulah khà N-P-K là khà kuơmàng tài gơ là ală đa lượng, mơya ală trung lượng, vi lượng dipal ai tờm kơphê, tiêu in tàm tơngai do kung là kuơmàng ngan.

Dilah làng bol mìng sền ngac tus N-P-K mờ hi\u te\ Kẽm, Bo, Magiê, lưư hùynh…den jơnau bơh chi tam mờ plai dê ờ niam. Ờ tơl tàm kơphê den jơnau gơ jrùh plai là kơn jơ\ ngan. Den tàng broă ngui phơng ring bal tơl ală bơta phơng là dờng màng ngan.

Tu\ ngui phơng ơn tờm den làng bol kah ơn bal mờ ală phơng ơn nha. Kuơmàng là tàm ală tơngai trồ tiah ờ niam, pơn yơu bè trồ gam tơngai nisơna gơ tam gơl tus geh mìu halà gam mìu den gơ tam gơl tus tơngai. Sươn chi neh ơn phơng hữu cơ vi sinh den geh lơh niam wơl ù mờ uă ngan bơta niam bè ù mờ rơyas.

Mơya, tàm tơngai trồ tiah tam gơl nisơna bè tơngai, mìu mờ chi tam tu\ do bol he sền go\ là cồng nha lơh geh uă ngan den broă ngui ală phơng ơn nha mờng ngui uă hữư cơ bơh nha là dùl broă lơh niam. Mơya, bol he pal kah ờ go\ di sơmờm ir mờ pal ngui di jat jơnau bơto pơlam den hơ\ sồng gơ cèng wơl cồng nha tơl mờ ală bơta.

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến