VOV4.K’ho – Gơ wèt mờ cau M’nông tàm kơnhòal Lak, càr Dak Lak, bơdìh mờ ală phan ngui bè drap, yang, đồng, nir…den sơ\ kung geh bơngă kuơmàng ngan tàm rài kis pah ngai. Sơ\ bơl nơ\p sùm geh ngui nàng ơn ală phan kuơmàng bè: phan mừh dò tàm să, phan soh lơh chờ lơh yàng, phan pơ dơng lơh yàng mờ ală phan nhơl gùng đơs crih dềt… Do là phan ngui ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis hìu bơnhă kung bè tàm ală dơ\ lơh yàng bơh cau M’nông dê.

Jat ồng Y’E Bon Choih ơm tàm [òn Rjai, xã Nam Ka, kơnhòal Lak, càr Dak Lak pà git: sơ\ bơl nơ\p bơh cau M’nông dê neh geh bơh jo\ rài. Bơh tu\ gam dềt, ồng neh jat bèp ồng lòt tàm brê nàng koh tờm đơr, koh che rơyah rê tà` sơ\ bơl nơ\p mờ ală bơta sơ\ ờs mờng ndai. Mờ ồng neh mhar geh bèp bơto wơl bơta chài tà` ală bơta sơ\ krơi is, tàm hơ\ geh sơ\ bơl nơ\p.

Nàng gơtùi mòn gơs dùl nơm sơ\ bơl nơ\p, pal roh ua\ ngan tu\ tơngai mờ broă lơh krơi is. Lài do, kờ` tà` sơ\ bơl nơ\p, cau M’nông sùm mut tàm brê ngài, lòt koh tờm đơr mờ jòi che rơyah. Jat ală cau geh mờng chài yal, kờ` geh sơ\ bơl nơ\p kơljap mờ niam den pal git rơ wah tu\ tơngai lòt tàm brê dipal, den tờm đơr hơ\ sồng niam, che rơyah hơ\ sồng lơ iang, ờ gơtùi mo\ sa.

Kờ` tà` gơs sơ\ bơl nơ\p, lài ngan là rơ wah koh tờm đơr bơh 2 tus 3 sơnam, tờm chi ntàu dong, gơl đơr jòng 3 laih tê. Ai che rơyah den rơ wah che dờng, jòng, tơnơ\ hơ\ kồs gơ in niam, ìs tơngai dùl êt gơ in ra`. Sơ\ bơl nơ\p pal geh bơka rùp niam, den tàng bơdìh mờ ală che đơr neh kồs bè ờs, cau pal kồs ală che đơr dà jù nàng bơka tai. Do là rùp bơka krơi is ngan bơh sơ\ bơl nơ\p dê. Rài yau, nàng mòn gơs dà jù ai ală che đơr kồs do in, tơnơ\ tu\ blah, cau cèng che đơr neh kồs hơr tềng nhu\ ồs sing bơh lòng tờm nho.

Sơ\ bơl nơ\p cau M’nông dê

Jat mờng chài bơh ồng Y’E Bon Choih dê, jơh ală che đơr neh kồs nàng tà` sơ\ bơl nơ\p ndrờm geh blah lơ hơ, sang te\ bơnah sò tàm dơlam den hơ\ sồng sơ\ tà` geh kơljap: “Kờ` mòn gơs sơ\ den pal jòi tờm đơr geh gơl jòng 3 laih tê. Lài do gam pràn den a` mut tàm brê ngài nàng jòi tờm đơr geh gơl jòng den hơ\ sồng gơtùi tà` gơs sơ\. Nàng sơ\ geh rùp bơka niam, lài do he ai tờm đơr hơr tàm nhu\ ồs geh sing bơh lòng tờm nho, ai tu\ do neh tam gơl pa, geh dà sờng den he mìng sờng dà jù là gơtùi. Ai che rơyah den a` kung jòi tàm brê, ai ală che rơyah dờng, jòng nàng [uơn blah mờ kồs gơ in lơ bơn”.

Nàng gơtùi mòn gơs sơ\ bơl nơ\p niam mờ kơ\ kơljap, cau M’nông pal geh phan kuơmàng rlau mờ broă mòn ală sơ\ bè ờs. Hơ\ là dùl nơm pềs cồn dềt, jòng pơgap 15 phơng, hơr geh mòn bơh 1 nrang lòs wil, geh cồng nsồ` nàng cuh bluh trồm. Bal mờ hơ\ là dùl nrang gle geh kồs lơ hơ pơgap 1 phơng mờ nggùl, jòng pơgap 20 phơng nàng klơn ală gùng tà` che đơr bal.

Bơta kuơmàng tàm broă tà` sơ\ bơl nơ\p bơh cau M’nông dê là khi tà` bơl nơ\p lài mờ tu\ tà` sơ\. Bơl nơ\p ua\ ngan geh tà` mờ che rơyah, geh kồs nền nòn mờ lơ bơn niam ngan. Ồng Y’E Bon Choih pà git, bơnah broă tà` bơl nơ\p sơ\ là kal ke ngan rlau jơh. Tơnơ\ tu\ tà` gơs bơl nơ\p, hơ\ sồng tà` sơ\: “Lài ngan he pal tà` bơl nơ\p sơ\ lài, tơnơ\ hơ\ den hơ\ sòng he tà` sơ\, sơ\ den tà` [uơn lơm gơ dê, ngan là bơl nơ\p sơ\  tà` kal ke ngan. Tà` lài nggùl bơl nơ\p nàng he đo khà dờng dềt mờ să sơ\. Đo să sơ\ mờ bơl nơ\p ndrờm bal den hơ\ sồng tà` bơr sơ\. Tơnơ\ hơ\ den hơ\ sồng mòn jơng sơ\, hơ\ sồng tà` 2 đah che sơ\ dê”.

Sơ\ bơl nơ\p là phan ngui ờ gơtùi ờ geh tàm ală dơ\ lơh chờ, lơh yàng bơh cau M’nông dê. Pah tu\ bơyai lơh yàng kòi, lơh yàng hòi dan trồ mìu bồ kàl, lơh yàng bơ tòm tơrgùm mat [òn lơgar, cau sùm ngui sơ\ bơl nơ\p nàng ơn phan pơ dơng lơh yàng bè poac iar, poac sur, tơr nờm, piang, ală bơta phan tam nàng pơ dơng lơh yàng.

Ồng Y’E Bon Choih dê kờ` bơto wơl broă tà` sơ\ bơl nơ\p cau kơnòm să in

Sơ\ bơl nơ\p gam là phan nàng bơka, ai tơnggo\ mat sền niam chài mờ mpàng tê chài rơ gơi bơh cau klau M’nông dê. Rài yau, lài mờ tu\ bau, cau klau ndrờm pal bơsram tà` sơ\ bơl nơ\p nàng ai tơnggo\ bơta tryăng tryồng, chài rơ gơi, ờ ngòt bòl glar kal ke bơh cau klau dê. Den tàng, rài yau, tàm ală hìu bơnhă cau M’nông dê ndrờm pal geh sơ\ bơl nơ\p nàng prap phna kuơ tàm hìu. Tu\ rài kis bơtàu tơnguh, sơ\ bơl nơ\p ờ gam geh ngui ua\ tai, mơya kung gam geh ua\ cau kờ`, tài hơ\ là phan ngui ờs mờng bơh jo\ cau M’nông dê.

Ồng Y’E Bon Choih pà git, ồng kờ` bơ tơ wơl cau kơ nòm să in git bơta chài tà` sơ\ bơl nơ\p ờs mờng cau M’Nông dê: “Tu\ do dilah cau lơi kờ` bơsram broă lơh ờs mờng tà` sơ\, a` geh bơto bơh bơnah broă dềt ngan rlau jơh là bơl nơ\p gơ dê. A` bơto den kung mhar git sơl gơ dê, tài tà` bơl nơ\p kung [uơn ngan, mơya tà` bơl nơ\p sơ\ den kung geh bơta kal ke, mìng kờ` geh bơta kơ\ nùs là git tà` mơ gơ dê. Dilah geh kòn sau kờ` bơsram broă lơh ờs mờng den a` chờ hờp ngan geh bơto wơl broă lơh ờs mờng kòn cau dê. Tàm [òn a` kung bơto kòn sau in, a` kung git tà` ală bơta sơ\ cau M’nông dê, ua\ sơ\ a` pà` kòn sau in jơh bloh. Cau lơi kung jờng là a` neh kra mơya bơta lơi kung git lơh, đồng nir, mòn phan git lơm”.

Tu\ do, rài kis neh bơtàu tơnguh, cau M’nông geh ua\ phan ngui nàng prap phan bơna niam rlau, mơya tàm ală dơ\ lơh chờ, lơh yàng ờs mờng, sơ\ bơl nơ\p nàng ơn ală phan pơ dơng lơh yàng geh kuơ dờng màng ngan. Broă lơh bơh ồng Y’E Bon Choih tàm [òn Rjai, xã Nam Ka, kơnhòal Lak, càr Dak Lak ai go\ ală bơta kuơ bơh jo\ cau M’nông dê kung gam geh sền dờng màng mờ prap gàr.

Cau cih Y Sưng – Cau mblàng K’Duẩn