VOV4.K’ho – Gơ wèt mờ làng bol kòn cau M’nông, bơdìh ală phan ngui bè drap, yang, nhồng ơn dà, ơn piang halà đồng nàng gum kòi, gum tơ ngời,… den sơ\ kung geh bơngă kuơmàng ngan tàm rài kis pah ngai. Do là phan ngui ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis hìu bơnhă kung bè tàm ală dơ\ lơh yàng bơh kòn cau M’nông dê.

Kung bè 2, 3 jơi bơtìan kòn cau ndai tàm Tây Nguyên, bơh yau, kòn cau M’nông geh bơhìan tùc kòi, tam tơngời, bùm lô, bùm blàng tàm mìr. Bă ù geh rơ wah lơh mìr geh tiah den hơ đang bơ nơm jơnhua ngan, den tàng tu\ jơh tơnhàu, ờ gơtùi pơndiang phan bơna mờ rơndeh, geh tu\ là tui halà ìa kung kal ke sơl. Tu\ hơ\ den sơ\ (halà sah, bài) là phan [uơn ngan rlau jơh nàng ụun ală bơta phan mù tàm gùng halà jun rê tàm hìu.

Bulah bè hơ\, nàng gơtùi mòn gơs ală sơ\ niam, kơ\ den broă lài ngan là pal rơcang lài phan tà` sơ\ dùl bă wil tơl. Jat mờng chài bơh ồng Khuyên, kis tàm [òn Nà Xược, xã Ea Huar, kơnhòal Buôn Đôn, càr Dak Lak dê den nàng gơtùi mòn gơs dùl nơm sơ\, pal roh ua\ ngan tu\ tơngai mờ ală bơnah broă krơi is, tàm hơ\ broă rơ wah tờm gle tơl sơnam nàng tà` sơ\ là kuơmàng ngan: “Tu\ tà` sơ\ den khi rơ wah ală tờm gle geh gơl jòng, mờ krà` dimơ. Pơn yơu tờm gle tòm 1 nam den geh rơ wah nàng tà` sơ\ là niam ngan rlau jơh, dilah tờm gle krà` ir den gơ rơ bă mờ pă den tàng ờ geh cau rơ wah nàng tà` sơ\. Tơ nơ\ tu\ koh tờm gle, tờm rơyah, den he koh 2 kồ gơs dùl gơl, tơnơ\ hơ\ ìs tàm tơngai, ìs tơl ro hơ\ sồng he plah dềt, kồs niam nàng tà` sơ\”.

Ồng Khuyên pà git, sơ\ kòn cau M’nông dê ờ git gơ geh tàm rài kis bơh tu\ lơi, mìng git là bơh dềt, tu\ pơgap 8 halà 9 sơnam, den ồng neh đòm jat wa ồng dê bơto wơl bơta chài tà` sơ\. Bè hơ\, tu\ dờng ồng pơn jat tai bơto wơl kòn ồng in bơta chài tà` sơ\. Bơh hơ\, sơ\ ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis pah ngai mờ gơ gơs là phan ngui mờng quèng ngan mờ ồng kung bè làng bol tàm [òn tus tu\ do. Broă tà` phan mờ gle đơs bal mờ broă tà` sơ\ đơs is, sùm geh cau M’nông rơwah tu\ tơngai dipal tàm nam nàng tà`. Ờ di khat kàl lơi tàm nam kung gơtùi tà` ờ, khi geh tà` sơ\ tàm ală kàl rơcang tơnhàu phan tam: “Tus kàl rơcang tòes kòi mìr den geh tà` sơ\. Tà` sơ\ nàng à` dà, à` kòi mờ tà` sơ\ nàng tòes kòi. Pơgap 10 ngai tai là neh tà` gơs sơ\. Rài yau tà` sơ\ mìng nàng ngui tàm hìu bơnhă lơm, ờ go\ tac. Tài cau lơi kung gơtùi tà` is hìu bơnhă he in sơ\ nàng ngui. A` git tà` sơ\ tài bơsram jat wa a` dê, tus kàl lơh mìr wa a` tà` den a` bơsram jat, sơ\ dilah kờ` git tà` den pal bơsram bơh ală cau dờng, ờ di là git tà` is”.

Sơ\ ờ mìng là phan ngui geh kuơ ngan tàm broă lơh sa, mơkung là phan ờ gơtùi ờ geh tàm ală dơ\ lơh chờ, lơh yàng bơh cau M’nông dê. Pah tu\ lơh yàng kòi, lơh yàng hòi mìu bồ kàl den khi sùm ngui sơ\ nàng ơn phan lơh yàng bè poac buh, piang prùh tàm ding đơr, ală bơta gar sơntìl sih tam nàng pơ dơng yàng in. Sùm den sơ\ cau M’nông dê jơnhua pơgap bơh 50 tus 60 phơng, bơr sơ\ wil, să sơ\ ờ dờng ir, jơng sơ\ dềt rlau mờ bơr sơ\. Jat ồng Khuyên yal, cau M’nông geh 3 bơta sơ\ mờng ngui là: bài, sah mờ sia\u; tơl bơta sơ\ ndrờm geh bơta chài ngui krơi is: “Cau M’nông den geh sơ\ is cau M’nông dê, mơya geh 3 bơta sơ\. Sơ\ dờng, tà` bràng hơ\ là bài, nàng à` lòng mờ à` dà, ai sơ\ dờng dimơ mờ tà` jir là sah den geh ngui nàng cèng phan lòt tàm mìr, lòt pơ\ bang, pic biap brê, lòt sàc dà kup ka, lòt ting lềng rơpu halà lòt sền rơ was tàm brê den khi kung cèng sơ\, ờ mìng dềt mờ gam [uơn tai. Ai sơ\ dềt hơ\ là sia\u, sơ\ do geh kơt tềng but mờ kung gơtùi à` sơl, mơya geh ngui nàng prồs kòi là tờm ngan. Mìng geh sah là ngui ua\ ngan rlau jơh. Pa do a` kung lòt tà` sơ\ tàm hìu pơrjum [òn nàng ơruh pơnu in bơsram jat”.

Tu\ do, bulah rài kis geh ua\ tam gơl, geh ua\ phan ngui geh kuơ lơh mờ đù, halà mờ lòs, phan kơldang niam rlau, mơya sơ\ kung gam geh ngui sùm tàm rài kis cau M’nông dê. Geh tu\ se\ còp [òn kòn cau M’nông halà lòt tàm mìr, den bol he kung gam sền go\ ală cau mè à` sơ\ lòt pơ\ bang, lòt đàr ka halà lòt ting lềng rơpu. Hơ\ là bơta niam chài bơh jo\ kòn cau M’nông dê đơs is mờ 2, 3 jơi bơtìan kòn cau ndai tàm Tây Nguyên kung gam geh prap gàr.

Cau mblàng K’Duẩn