VOV4.K’ho - Cơ ge\ Kpan, cing mồng, sơng gơr kơl tau rơpu,… là ală phan ngui mờng quèng ngan bơh kòn cau Rơđê tàm Tây Nguyên dê. Tơl phan ngui geh dùl jơnau pơrya krơi is, mơya jơh ală ndrờm gơ jat bal mờ rài kis pah ngai bơh làng bol ơm kis bơh jo\ tàm tiah do dê. Tàm hơ\, sơng gơr kơltau rơpu geh sền là phan ndu gơn rơh, cèng wơl bơta ring lơngai mờ pràn kơldang ai cau ngui in.

 Cau rài yau geh jơnau đơs “Rơpu chơt lời wơl kơltau, kòn bơnus chơt lời wơl jơnau tiơng pơn rơ”, tơnơ\ rơpu chơt, cau plồ kơltau nàng klơm sơng gơr, kơltau niam den sơng gơr kơ\, tu\ ja` den sap ntas mpong ngan, kơltau lơ hơ den sơng gơr mhar gơbàn ờ diơng, sap ntas ờ mpong. Tu\ lơh poac rơpu, cau plồ rơ le\ rơ lùn kơl tau rơpu nàng ờ gơtìp sèt, tah jơh poac đềt tềng kơltau, tram mờ dà vôi, tơ nơ\ hơ\ ìs tơngai nàng kơltau in wền, ba` ìs ro ir den gơtìp kơldang ờ gơtùi pồt. Dilah lài hơ\ neh geh kơltau rơpu dam hlogm dùl gah sơng gơr den ngan là tàm d lơh yàng tơ nơ\ cau geh lơh poac rơpu me nàng ai kơl tau klơm bồ sơng gơr gam wơl.

Ồng Y Cơ H’wing, ơm tàm xã Ea Tul (kơnhòal Cư M’gar) pà git, klơm sơng gơr mờ dùl bơta kơl tau rơpu kung di sơl, mơya sap ntas gơ dê ờ niam, ờ mpong bè sơng gơr geh klơm mờ 2 bơta kơl tau rơpu krơi is. Dilah là rơpu me den cau rơ wah rơpu ờ hềt deh kòn, tài kơl tau rơpu do niam rlau. Sơng gơr 2 bơta kơl tau rơpu là bơta pơgồp bal niam ngan đah cau ùr mờ cau klau, đah trồ mờ tiah, sùm ơnàng bơh 1 tus 1 thơk mờ nggùl, gơ jat tàm bơta geh ngan pria\ jền bơh tơl hìu bơnhă dê mờ sơng gơr geh dờng, dềt krơi is. Hìu bơnhă lơi pas sơm den sùm geh ală sơng gơr dờng, geh bal bơr lềm geh kơt tềng bồ sơng gơr.   

Sơng gơr sùm gơ jat bal mờ hìu rơng bơh kòn cau Rơđê dê, geh ơn tềng Jhơng (hơ\ là dơm chi lơyah geh trah mòn nàng gơs phan nggui, bic) ơn hờ tiah đah mat tơngai mut, rềp kơlik hìu. Ală cau geh tus bal klơm kơl tau sơng gơr pal là cau git ja` sơng gơr, sùm là ală cau kra [òn, cau atbồ [òn. Cau ja` sơng gơr pal là cau klau, soh phan kòn cau Rơđê, geh nùs nhơm niam mờ git bè bơhìan kòn cau he dê. Gơ jat tàm tơl dơ\ lơh chờ, lơh yàng mờ bơta ja` sơng gơr kungkrơi, ja` jat tơl sap rơle\ rơlùn halà ndang…

Cau ùr Rơđê kềng sơng gơr hìu bơnhă he dê

Gơwèt mờ kòn cau Rơđê, sơng gơr là phan ndu gơn rơh ngan, gơ ndrờm bè dùl phan kis tàm hìu, bè hơ\ den tàng, tu\ jun sơng gơr rê tàm hìu, pal lơh yàng sơng gơr. Hìu bơnhă lơi kal ke den ai sur, iar halà kơnrồ nàng lơh yàng, ai hìu bơnhă lơi pas sơm den sùm lơh yàng mờ dùl nơm rơpu dam. Sơng gơr sùm geh ngui tàm ală ngai lơh yàng tòm nhai, lơh yàng tus sơnam dờng pràn, oh kòn bơsram tus gùng tus dà, lơh yàng gờm chờ kis jo\ sơnam, tòm nam… Dùl bơta kuơmàng ngan tàm sơng gơr cau Rơđê dê là sùm geh pơ gồp bal mờ cing mồng, lơh gơlik bơta ring niam bơh 2 bơta sap ntas, hơ\ kung là bơta bơrlu\ bal niam ngan mờ rài kis [òn lơgar.  

Bèp H’Bích, ơm tàm thị xã Buôn Hồ yal, sơng gơr kơl tau rơpu neh đềt mềr git nđờ rài do mờ kòn cau Rơđê, bơh tu\ deh tus tu\ chơt ndrờm geh sap ntas sơng gơr sền go\ lơm. Jơh ală dơ\ gờm chờ kòn sau dờng pràn tàm hìu bơnhă, ồng ndrờm jà mpồl dròng cing mpồng [òn dê tus bal, să tờm ồng là cau ja` sơng gơr tàm ală dơ\ lơh chờ hơ\ nàng hòi dan bơta bơtuah bơtùai. Geh sơng gơr tàm hìu, ồng go\ gơ lơh ring lơngai, ờ do ờ dă mờ lơh sa kung bơtuah rlau sơl. Sơng gơr gam là phan ndu gơn rơh sền gàr bic lơhă ai tơl nă cau tàm hìu bơnhă in, den tàng, sơng gơr geh ơn tềng anih rềp bal đah cơldu\ bic mờ cơlu\ wă nac. Bulah jơnau chờ hờp halà moat jrùm, sơng gơr ndrờm geh mat lơm, gơ jat bal mờ rài kis kòn cau Rơđê dê.

Krơi mờ sơng gơr tàm hìu bơsram, tàm hìu duh khoai [òn, sơng gơr kơl tau rơpu bơh cau Rơđê dê là phan ờ gơtùi ntrờ`. Cau tờm sơng gơr ờ tu\ lơi ai gơ noar cau lơi in ntrờ` sơng gơr lik bơdìh hìu rơng, tài khi đơs là, lơh bè hơ\ là tìs mờ jơnau ờ bơtuah geh gơ tus mờ ală cau tờm tàm hìu bơnhă.  Bèp H’Liêng (ơm tàm thị xã Buôn Hồ) pà git, dilah cau lơi ntrờ` sơng gơr lik bơdìh halà tac den bơta do ndrờm mờ broă, là hìu bơnhă hơ\ neh cèng bơta bơtuah lik bơh tàm hìu he dê. Dilah ờ bơtiah geh ồs sa hìu, ồs sa sơng gơr den cau tờm hìu pal blơi phan pơ dơng lơh yàng sơng gơr jat bơhìan ờs mờng.

Tu\ mpồl bơtìan ngai sơlơ bơtàu tơnguh, rùp ală hìu jòng ngai sơlơ ờ gam tai, den khà hìu bơnhă gam prap gàr ală phan ndu gơn rơh bè sơng gơr kơl tau rơpu ngai sơlơ ờ huan geh tai. Nàng sap ntas sơng gơr kơl tau rơpu gam mpong sùm tàm ală dơ\ lơh chờ, lơh yàng bơh [òn lơgar dê, ua\ hìu bơnhă cau Rơđê tàm Tây Nguyên gam lơh ngan sền gàr ală sơng gơr bơh hìu bơnhă he dê.

Cau mblàng K’Duẩn