VOV4.K’ho- Nam do, trồ tiah ờ niam, prang dờng soăt dà tus gờn mờ ală dơ\ mìu ờ di kàl ni sơna gơ tus, lơh uă sươn kơphê tàm càr Dak Lak lì bơkàu gờn. Ală cau lơh broă sa, bulah geh uă bơta mờng chài sơngka sền gàr kơphê, kung ờ pleh klàs mờ jơnau kơlôi rơcang bè dùl kàl lơh sa pa gơmù cồng nha.   

Là cau geh uă bơta mờng chài tàm broă tam mờ sơngka sền gàr kơphê, mơya ồng Bùi Văn Thống ơm tàm ntum Ea Kly, kơnhoàl Krông Pach, càr Dak Lak kung gơlơh kwi kwơ ngan. 2 nam rềp ndo, trồ tiah gơbàn ờ niam ni sơna, lơh tam gơl bàr pe bơta pal jat tàm broă sơngka sền gàr kơphê. Kàl mìu den dùl e\t mìu lơh tờm chi ờ huan jồp uă phơng phan tơl pràn, gar dềt siăp; kàl prang den mìu ờ di kàl lơh kơphê pa jơh tơnhàu neh lì bơkàu gờn tơn den tàng ờ hềt tơl pràn mòn gơs plai. Kàl tơnhàu pa do, cồng nha lơh geh bơh sươn kơphê hìu bơnhă dê neh gơmù bơh 3 tấn nggùl gơmù gam 2 tấn lơm tàm dùl lồ. Nam do, ală dơ\ mìu pa do geh tai jơnau pơhìn lơh kơphê gơmù cồng nha ndrờm bè kàl lơh kơphê lài do sơl. Ồng Bùi Văn Thống đơs: “Tài bơh gơ aniai bơh bơta trồ tiah dê. Dơ\ lì bơkàu pa do sền tờm kơphê niam ngan mơya mìng geh uă tàm nha lơm den tàng bơta mòn gơs plai bơh gơ dê là ờ pràn”.

Ờ mìng is ồng Thống lơm gời, mờ tềng đap bơta trồ tiah mìu tơngai ờ di kàl, uă ngan cau tam kơphê tàm càr Dak Lak ndrờm gơlơh kơlôi rơcang ngan tàm broă sơngka sền gàr sươn kơphê. Bi Lê Minh Tuấn, ơm tàm ntum Ea Kiết, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dak Lak, đơs: “Jat mờng chài pah nam, tơnơ\ tu\ tơnhàu jơh a` lòt klah ntê, pik ngkòt tơnơ\ hơ\ lời pơgăp 1 nhai nàng tờm kơphê in nhhòp ro hơ\ sồng tuh dà nàng tờm kơphê lì bơkàu. Mơya, nam do, trồ tiah tam gơl, geh ală tờm kơphê den lì bơkàu gờn, geh ală tờm kơphê den nhhòp ro den tàng a` gam kơlôi sơnơng là ờ gi\t pal tuh phơng tuh dà nàng sơngka sền gàr bè lơi”.

Ntàu tềng đap sươn kơphê nhhòp ro jơh, mò Lê Thị Uyên, ơm tàm ntum Ea Drơng, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dak Lak muăt jrùm mờ đơs, dơ\ mìu tàm gùl nhai 1 pa do ờ hềt geh tơl dà nàng tờm kơphê in geh tơl pràn lì bơkàu mòn gơs plai ờ. Mò kơlôi rơcang ngan: “Tờm kơphê do là gơtìp ờ tơl dà, gơ gơtìp lì bơkàu kue\t jơh bè do là ờ gơtùi mòn gơs plai ờ. Gơ wèt mờ sươn kơphê hìu a` dê, tu\ do ù kung gơlơh bè là ờ niam ngan sơl den tàng kơphê ờ niam, den tu\ do pal ơn phơng tuh dà tềng tờm halà [ồm sơnơm tềng nha, kung kơnờm mờ ală cau jak chài nàng bơto pơlam làng bol nàng bol a` đòm jat”..

Tàm jơnau poh lài, bol a` neh bơto sồr làng bol mờ ală gơ\p bơyô in broă sền gròi, sơnka suơn kơphe tu\ gơtìp ală dơ\ mìu ờ di kàl lơh kơphe lì bơkào gờ`. Hơ\ là tơnơ\ mờ mìu, he pal tus sền gròi mờ broă tờ ù, di lah dà sùh tàm ù mìng geh di pơgăp 10 phơng den pal tuh mơ dà pơn jăt tai kờ` kơphe lùi bơkào mờ tơ\t plai. Tơnơ\ mờ hơ\, he pal lời suơn kơphe ơm mờ trồ prang tus tàm tu\ bơkào neh bu\t tàm ală cồng ntê den hơ\ sồng tuh dà kờ` kơphe lì bơkào dơ\ tai. Nam do, trồ prang di gơlan geh jo\ rơlao, mờ ală suơn kơphe kra ha là suơn kơphe ờ pràn tài nam lài geh uă plai, ha là ală suơn kơphe ờ geh tòm chi kơl dìng càl, den he koh ntê lơh 2 dơ\, lời ròng ală ntê jòng ha là ntê dờng gam kis, kơ\p tơnơ\ mờ tu\ tuh dà dơ\ 2 ha là tus bồ kàl mìu hơ\ sồng koh wơl. Lơh bè hơ\ geh dong kờl tòm kơphe sơndră mờ prang pràn rơlao.

Bè broă sền gàr, sơnka mờ sih phơng suơn kơphe lì bơkào mờ tơ\t plai gờ` tài tìp mờ mìu ờ di kàl, cau ai tơng^t jơnau đơs VN tàm Tây Nguyên neh tìp mờ lùp kỹ sư Nguyễn Văn Duy, kuang bàng lơh broă tàm anih lơh sa kă bro phơng sih Bình Điền, jà…iăt bal:

- Ơ kỹ sư Nguyễn Văn Duy, jăt jơnau đơs bơh ală cau jăk chài dê, den tàm càr Dak Lak geh ală dơ\ mìu lài do neh lơh uă bă suơn kơphe lì bơkào di pơgăp bơh 20 tus 30% khà bơkào tàm kàl tus dê. Bè hơ\, cau lơh broă sa pal sền gàr mờ sih phơng suơn kơphe in bè lơi kờ` geh cồng nha niam ngan?

Kỹ sư Nguyễn Văn Duy: Să tòm a` đơs là, dơ\ mìu lài do geh dong kờl làng bol lơh sa tàm càr Dak Lak đơs is mờ Tây Nguyên đơs bal tơmù 1 dơ\ tuh dà, mờ he kung ba` ờ su\k ơm ir, tài bơkào neh lì, neh lì jơh den broă di gơlan geh niam bloh, mờ bơkào tu\ tìp mờ tơngai den ro, mờ broă tơ\t plai neh geh ngan, tu\ do, he kơ\p ai tơngai tuh dơ\ 2 lời lơi. Tu\ tòm kơphe neh lì bơkào, tơngai do he pal kah bè phơng; tài bè ală nam he tuh dà hơ\ sồng kơphe lì bơkào, den tuh dơ\ 1 ndrờm là ờ sih phơng; mơya nam do dơ\ 1 neh lì bơkào den krơi is. Nam do, cồng nha tơnhào gơmù lơm, den tàng ală suơn kơphe gam pràn, đơs ngan là gam hòn gơs niam. Mơya tu\ neh lì bơkào mờ mờ dơ\ 1 he ờ sih bơtơl phơng den tòm kơphe tìp mờ trồ prang bal mờ càl tu\ do den lơh tòm kơphe ờ pràn mhar ngan. Den tàng, a` sồr tơnkah là nam do sih phơng tàm dơ\ 1 là geh niam rơlao uă ngan. Bơtơl phơng bè hơ\ geh dong kờl tòm kơphe tơ\t plai, bu\ lah tàm tơngai plai gam dềt mờ dong kờl tòm hòn gơs niam rơlao, mờ geh dong kờl tơmù broă gơtìp gơjrùh plai tàm tơngai tơnơ\ tai. Hơ\ là jơnau mờ a` sồr tơnkah phơng kờ` sền gàr, sơnkah suơn kơphe tàm tơngai tu\ do in.

- Tu\ do, làng bol tàm ờ uă tiah neh mu\t tuh dà dơ\ 1 suơn kơphe in. Mùl màl broă sih phơng suơn kơphe in tàm tơngai do bè lơi ơ ồng?

Kỹ sư Nguyễn Văn Duy: Bơh lài tus tu\ do den bol a` gam lam sồr sih phơng tàm kàl prang lơh 2 dơ\, tài tòm kơphe ờ gơtùi sa jơh phơng 1 dơ\ tàm tu\ trồ prang bơh 3 tus 4 nhai. Den tàng he pal tam pà lơh 2 dơ\, geh tu\ 3 dơ\. Jăt a` dơ\ do he pal sih di mơ, di lah tàm tiah lơi lì bơkào uă mờ plai neh tơ\t uă den sih di pơgăp 60%. Bè tàm kàl prang he sih bơh 5 tus 6 gram tàm 1 tòm, den dơ\ do he mìng sih bơh 3 tus 4 gram tàm 1 tòm, mờ tuh dơ\ 2 he sih tai 2 gram. Bè hơ\ geh di pal rơlao, dong kờl tòm pràn bu\t bơkào mờ dơ\ mìu lài do ờ hềt tơl pràn kờ` lì bơkào, hơ\ là tơngai ờ hềt tơl pràn, den dơ\ tuh tus do geh lì bơkào. Dơ\ 2 tai mờ là dơ\ kuơ màng ngan, dong kờl tòm kơphe hòn gơs niam mờ ròng plai neh tơ\t, mờ dong kờl tòm kơphe hòn gơs jo\ jòng tus nhai 5, nhai 6 geh tơmù gơjrùh plai dềt.

- Ơ ồng, tàm tơngai do trồ tiah prang, ờ tơl dà, làng bol gơtùi sih bơtơl phơng tòm kơphe in mờ broă klài phơng vi lượng [ồm tàm nha di lah ờ?

Kỹ sư Nguyễn Văn Duy: Di lah phơng vi lượng tàm kơl dùng ngui kờ` sih tềng tòm den ờ gơtùi klài nàng [ồm tàm nha. {ồm tàm nha là ală phơng klài mờ [ồm kờ` tòm kơphe sa bơh nha. Is mờ broă sih phơng tềng tòm là kờ` tòm sa phơng bơh rơyas. He go\ di lah blơi 1 [ào phơng đầu trâu kàl prang den tàm hơ\ geh pà 1 kơl dung super max 200gram, mìng is kơl dung phơng do geh tơl ală bơta trung vi lượng, den gơtùi klài mờ [ồm tàm nha, ha là gơtùi ngui klài bal mờ phơng sih tàm tòm. Mờ tàm ală bơta phơng [ồm bơh nha den neh geh tơl ală bơta trung vi lượng sơl kờ` làng bol [ồm.

- Dan ưn ngài ồng!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến mờ Ndong Brawl