VOV4.K’ ho - Lâm Đồng là càr lam bồ tài gùt lơgar bè broă lơh sa sươn sre đòm jat broă lơh jak chài pa. Ală phan bơna lơh geh bơh sươn srê bơh càr do dê neh pơnrơ ngan mờ geh tăc tàm ală drà tàm lơgar mờ tăc tus lơgar ndai. Tàm hơ\, broă tam biăp jat broă lơh thuỷ canh đòm jat bơta jak chài châu Âu dê bơh Anih lơh sa sươn dờng tam biăp sa Rừng Hoa Bạch Cúc dê tàm [òn Dà Ngềt, ntum Lát, kơnhoàl Lạc Dương càr Lâm Đồng dê geh sền là dùl broă lơh sa pa, ờ mìng lơh geh cồng nha phan bơna uă mờ gam lơh geh bơta niam ờdo ờdă ngan tus mờ bơta pràn kơldang să ja` cau ngui sa dê, pơgồp bơnah ai cồng nha lơh geh bơh biăp Dà Làc dê sơlơ gơguh uă rơlau tai.

Lồi nam 2014 lài do, tơnơ\ dơ\ lòt còp broă tam biăp thuỷ canh đòm jat bơta jak chài châu Âu dê tàm lơgar Malaysia, mò Phạm Thị Thu Cúc là cau atbồ anih lơh sa sươn dờng tam biăp sa Rừng Hoa Bạch Cúc lơh nền đòm jat bơta jak chài pa do tàm broă lơh sa tàm anih lơh sa sươn dờng tam biăp bơh he dê. Bulah priă jền bơcri bơh sơnrờp là uă ngan, gơguh tus mờr 600 tơlak priă nàng blơi măy mok, sơntìl biăp, apah cau dong pơlam ngui bơta chài bơh dùl mpồl lơgar ndai dê, mơya jơh ală 18 bơta biăp sơlăt bơh sơnrờp geh tam tàm jat broă lơh thuỷ canh ndrờm lơh geh cồng nha niam ngan, cèng wơl priă jền uă ngan, pờ tơlik dùl gùng dà lơh sa jo\ jòng mờ kơ\ kơl jăp ai anih lơh sa sươn dờng in. Jat mò Phạm Thị Thu Cúc yal, jơnau pal đơs là, broă tam biăp jat broă lơh do ờ mìng dong he sền gròi geh bơta niam phan bơna lơh geh tơl khà kloh, mờ gam ờ huan roh uă tai tu\ tơngai sơngka sền gàr mờ tềm pềr geh dà tuh biăp in: “Biăp tam jat broă lơh thuỷ canh den bơh sơnrờp là he ờng gar biăp tàm ală li dềt tàm ù tam, tơnơ\ 15 ngai den gar ờng geh ai mờ ơn tềng ding thuỷ canh. Dà geh gơ hòr gan tơr è li ngai mang sùm mờ biăp geh jồp jơh phan bơkah bơh dà. Bơta krơi is là, tam biăp thuỷ canh den bơh tu\ ờng sơntìl tus dì tu\ tơnhàu den bol a` ờ go\ ngui sơnơm sền gàr phan tam ờ, den tàng bè bơta ờdo ờdă den hơ\ là bơta niam ngan rlau jơh. Dơ\ bàr là tềm pềr geh dà, tơl sàu biăp thuỷ canh den dùl ngai mang mìng ngui jơh 3 rbô li\t dà lơm”.

Jat mò Phạm Thị Thu Cúc yal, cồng nha bơh broă tam biăp thuỷ canh đòm jat bơta jak chài châu Âu dê bơh anih lơh sa sươn dờng tam biăp sa Rừng Hoa Bạch Cúc dê, mìng tơnơ\ 4 poh tam den biăp sơlat neh gơtùi ai tơnhàu tơn, mờ biăp lơh geh kờp bal là 5 tấn tàm dùl sàu hìu krơh. Tu\ do, biăp do neh geh ală siêu thị Big C, Metro mờ VinMart ki\ sră pơrgon blơi biăp jo\ jòng, mờ khà priă ờ gơ tam gơl bơh 40 rbô tus 50 rbô đong dùl ki\, khà priă jơnhoa rlau tus bàr dơ\ pơndrờm mờ biăp tam jăt broă lơh bơh lài do. Bơdìh mờ bơta niam drà blơi biăp geh sùm, lơh geh priă jền uă, broă tam biăp jat broă lơh do gam kơryan geh bơta ờ niam hoàc hươr phan bơna pơndrờm mờ broă tam biăp ờs mờng bơh lài, mờ tơngai prăp gàr biăp niam sùm kung geh gàr jo\ rơlau: “Biăp bol a` dê gam geh tăc tàm ală Siêu thị Big C, Metro mờ VinMart. Bơta niam ngan bơh biăp do dê là biăp geh dus, tờm ờ go\ koh mờ geh pồt tàm dùl kơmùng rơklồn nàng gàr bơta sùh ìo biăp in. Den tàng bè hơ\, dilah bơta pơndiang ờ niam den sơlăt kung gơtùi gàr niam sơl bơh 3 tus 5 ngai”.

Bơh cồng nha phan bơna lơh geh bơh broă tam biăp thuỷ cảnh bơh Anih lơh sa sươn dờng tam biăp sa Rừng Hoa Bạch Cúc dê cèng wơl, tu\ do neh geh tai bàr pe mpồl lơh sa kă bro tàm ù tiah càr Lâm Đồng sơnđòm đòm jat broă lơh do. Do là dùl tàm ală broă lơh niam ngan mờ geh cồng nha, pơgồp bơnah ai gah lơh broă sa sươn sre bơh càr Lâm Đồng dê bơtàu tơnguh jat broă lơh tơnguh jơnhoa cồng nha phan bơna kă bro.

Tam biăp mờ dà gam sơnđan là (thuỷ canh) là broă tam ờ kờ` geh ù mờ tam tơn tàm dà geh phơng. Dà do neh geh lơh jăt khà dunia ờ lơh aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan cau ngui sa. Tơnơ\ do, là ală broă lơh tòm tàm broă bơto sồr tam biăp mờ dà:

Lài ngan là broă lơh gar sơntìl:

-Rơwah gar: ală bơta gar lơi ndrờm geh tam jăt broă lơh do lơm. Broă tam biăp pa bu\t kờ` geh cồng nha niam, tơnhào geh uă, pal lơh niam dà, he gơtùi lơh mờ vôi pơnai geh khà ndrờm mờ 2/1.000, tơnơ\ mờ hơ\ geh lơh wơl mờ phèn sràt.

-Lơh mờ dà vôi sàng bơh 2 tus 3%: ngui bơh 200 tus 300 gram vôi pơnai ha là bơh 400 tus 500 gram vôi pa lơh gơs klài bal tàm 10 l^t dà sàng. Lời bơh 15 tus 20 phút hơ\ sồng jồr ai bơh 6 tus 7 l^t dà vôi sàng. Broă tam biăp pa bu\t ờ kờ` geh ù bè do geh lơh biăp mùl màl kloh niam, ờ gơtìp kòp bơh dà.

-Lơh sàng dà mờ broă ngui 1 pơnai phèn sràt di pơgăp nggùl nao tê hơ\ là tàm 1 gram klài phèn tàm 1 cher dà, tơnơ\ mờ hơ\ tuh cher dà pa klài phèn tàm rơsô dà geh di pơgăp bơh 20 tus 25 l^t mờ klài ndrờm bal. Tơnơ\ mờ 30 phút tu\ phan kră tàm dà neh mù tàm tơrè rơsô hơ\ sồng cho\ ai dà sàng.

Bè phan tam: phan tam geh [uơn ngan, gơtùi ngui ală phan neh geh lài tàm hìu bè: glah, khàp lơh mờ đù, lơ-I, glah ù ơnàng bơh 20 phơng, `hoa 15 phơng rơlao hờ đang mờ geh bơno\p dơ\p kơ\. Bơdìh hơ\ tai, pal geh tai khàr [ồm dà kờ` lơh ram tòm, nha biăp tu\ neh hòn dờng. Tàm tu\ hơ\ pal kah:

-Ngui tiah ơnàng tềng [làng hìu, jăt gah hìu ha là nrèng hìu. Bơta àng di pal ngan tus mờ bơta hòn, dờng biăp dê ờ uă ngan bơh 5 tus 6 jơ tàm 1 ngai.

-Pal pleh mờ dà mìu kờ` dà phơng ờ gơtìp bơsàp, gơtùi lơh rơkàng tìm mờ kơl dung ni long bò.

-Pal [ồm dà bơh 2 tus 3 dơ\ tàm nggùl ngai tu\ măt tơngai sòl gơwèt mờ biăp sa nha.

-Pal pleh kờ` tòm ba` gơtìp kòl nhơm: Ờ tu\ lơi ai dà phơng lìu jơh rơyas, lời nggùl rơyas hờ đang dà phơng.

Ală broă lơh jăt:

-Rơcang thùng nsồp: thùng nsồp geh pih dà jù tàm dơlam ha là kơl dìng mờ nilong jù kờ` tuh dà phơng.

-Dra sih gar: gơtùi ai lơ-I ha là bơno\p geh cuh trồm, kờ` gar gơbam nggùl tàm dà bơkah, ba` ai gar gơbam jơh mờ kung ba` lời gar gơl^k uă hờ bơdìh dà.

-Klài dà phơng: dà phơng geh ơn tàm khàr, rơngô ndrờm bal hơ\ sồng tuh tàm thùng nsồp, tuh tai dà di pal mờ jơnau bơto sồr, tơnơ\ mờ hơ\ klài ndrờm bal. Dà gơmù mờ bơr thùng nsồp di pơgăp 2 phơng.

-Sih gar: jăt mờ tơl bơta gar mờ he gơtùi sih rơha. Tơnơ\ mờ tu\ neh sih, til kơ\ bơno\p, ba` lời gar gơtìp bơrlu\, [ồm tai dà tềng să gar.

-Tơn jơh: Ai bơno\p thùng nsồp neh geh lài lơ-I kờ` sih gar ơn hờ đang thùng nsồp geh dà phơng, lơh bè lơi tơr-è lơ-I đù gơbam tàm dà bơkah bơh 1 tus 2 phơng.

Sền gàr:

-Sền gròi khà dà tàm thùng nsồp, pal klài dà phơng tuh tai tu\ go\ dà neh gơhoài ờ uă rơlao mờ rơyas.

-Til bơno\p ha là kờ` tàm tiah m[ur bơh 2 tus 3 ngai. Tơnơ\ mờ tu\ neh căt bồ măt den cèng l^k bơdìh tiah geh àng, ba` ơn tềng tiah geh măt tơngai sòl.

-Sền gròi sùm rơyas, tài broă tam biăp mờ dà [uơn ngan gơtìp gơbam dà, lơh rơyas gơtìp ồm, tu\ gơtìp bè hơ\, he pal cèng rào kloh, sơbì ờ uă bơnah gơtìp bơcah.