VOV4.K’ho- Ală nam rềp ndo, ala tài mìng tam dùl tờm chi tam lơm tàm dùl bă ù, uă cau lơh broă sa neh ngui jơh ù tiah he dê tam tàm bơrlu\ bal uă tờm chi tam. Jơnau do ngai do, bol a` yal bè broă tam tàm bơrlu\ bal tờm chi [ơ mờ chi hoè mờ tam tàm bơrlu\ bal chi sa plai tàm sươn kơphê tàm ntum Hoà Phú, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak:

Bi Phan Thanh Quang, kis tàm [òn 4, ntum Hoà Phú, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak geh 1 lồ ù lơh broă sa sươn sre nàng tam tàm bơrlu\ bal tờm chi [ơ mờ tờm chi hoè. Mờ bă ù do, bi neh tam 80 tờm [ơ tàm bơrlu\ bal mờ 100 tờm chi hoè. Nam lài là nam sơn rờp mờ bi Quang lơh geh phan bơna bơh he dê tam, tàm hơ\ tơl tờm chi hoè bi lơh geh bàr pe rhiang rbô priă, [ơ den tăc plai geh tus dùl tơlak priă. Bi Quang yal bè do: “Bă ù hìu bơnhă dê geh dùl sàu, nam prao nam rềp ndo, tờm [ơ geh đơs là lơh geh cồng nha mờ lơh geh priă jền uă ngan ai cau lơh broă sa in. Bơh hơ\ a` kung lòt jòi lùp, jòi blơi ală sơntìl mờ drà kă bro cau kờn uă den blơi cèng rê tam. Sơntìl tàm do den bơdìh mờ bơta niam den geh gam geh tai muh mat, den gam tai bơta là kờn sơntìl gờn kàl halà lơyaì kàl, dilah plai [ơ mờ tơnhàu geh di kàl den là khà priă gơ ờ geh jơnhoa bè plai [ơ plai gờn bal mờ plai [ơ plai jơla, đơs bal là plai [ơ ờ di kàl”.

Ngài mờ sươn hìu bi Phan Thanh Quang dê ờ ngài ir, ồng Phạm Minh Tâm kis bal dùl [òn mờ bi Quang den sac rwah wơl tam bơrlu\ bal tiêu mờ kơphê. Ồng Tâm pà gi\t, bàr bơta chi tam do geh uă bơta ndrờm bal tàm bơta sơngka sền gàr den tàng ờ huan jơh uă cau lơh broă rlau, mờ ờ huan gơtìp tu kòp lơh aniai sơl. Bal mờ 7 sàu tiêu tam bơrlu\ bal mờ kơphê bơh hìu bơnhă he dê, kờp jơh priă sơngka sền gàr mờ priă blơi phơng tuh, pah nam ồng Tâm kung lơh geh priă cồng pơgăp 120 tơlak bơh broă lơh tam tàm bơrlu\ bal do: “Đơs bal là tờm tiêu mờ kơphê den he sơngka sền gàr gơ jat tu\ tơngai, mìng is tơngai do den gơlơh ndrờm bal sơl, tơngai lài do den tơl tờm chi he pal ơn dùl bơta phơng gơ in dipal, chi do kờn pal ơn uă phơng đàm, ai chi tam ndai den kờn pal ơn dùl e\t phơng đàm rlau, pal jat dùl broă lơh mờ bơta sơngka sền gàr bơh gơ dê mờ ờ go\ di là khat bè ơn phơng ờ, bè tu\ do, sầu riêng pal [ồm phơng nha tài bơh tiêu gam lik bơkàu nàng lơh bơkàu in ờ gơtìp gơjrùh mờ gơtìp kră ngkòng, mờ rơcang sơndră digơlan gơtìp sơmack lơh aniai tus lơngkòt tiêu”.

Ồng Nguyễn Thanh Chung, kuang bàng lơh broă sa sươn sre tàm ntum Hoà Phú, pà gi\t: ntum Hoà Phú geh mờr 900 lồ chi tam jo\ nam, tàm hơ\ geh rlau 70 lồ tam bơrlu\ bal mờ tờm chi sa plai, mìng is tàm nam do, digơlan chi sa plai geh sơlơ gơguh tai bă ù tam tài bơh ală hìu làng bol lơh pràn broă tam bơrlu\ bal chi sa plai nàng lơh geh uă tai priă jền. Tơngai tus, kơnă mpồl cau lơh broă sa kung geh lòt sền tai bè uă tờm chi tam pa, gơhờp rlau tai nàng làng bol gơtùi rề ơnàng lơh uă ală broă lơh tam tàm bơrlu\ bal geh cồng nha uă: “Bơta geh ngan bè bơta tam bơrlu\ bal ală tờm chi tam nàng lơh geh uă tai priă jền ai cau lơh broă sa in, den ntum là sền gròi uă ngan, tàm ală nam pa do kung geh sơl ală broă lơh tam tàm bơrlu\ bal ală tờm chi sa plai tàm sươn kơphê, bơh hơ\ kung bơyai lơh cribơyai làng bol in nàng rề ơnàng lơh uă broă lơh do. Tàm ală nam tus, bol a` geh ai ală tờm chi tam dipal mờ làng bol uă rlau tai, rề ơnàng lơh uă rlau tai ală broă lơh geh cồng nha nàng làng bol in tus bal lùp bơsram mờ đòm jat lơh bal”

Ờ uă bơta kờ` kah tàm tu\ tam bơrlu\ bal tờm chi tam

Bơrlu\ bal uă bơta phan tam tàm 1 bă ù kung pal lơh jăt ờ uă kơnroăt mùl màl hơ\ sồng geh cèng wơl cồng nha broă lơh sa uă. Tàm jơnau ngai do, tiến sĩ Phan Việt Hà, lơh broă tàm Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên geh bơto sồr, tơnkah làng bol ờ uă broă bè rơwah sơntìl, broă tam, sền gàr ờ uă bơta phan tam tu\ tam bơrlu\ bal:

- Ơ tiến sĩ, dan tiến sĩ pà g^t bè bơta kuơ bơh broă tam bơrlu\ bal uă bơta phan tam tàm 1 bă ù?

Tiến sĩ Phan Việt Hà: Tam bơrlu\ bal là broă lơh bol a` sùm bơto sồr tàm broă lơh mờ tàm broă lơh sa suơn sre đơs bal, tài tam bơrlu\ bal geh cèng wơl uă bơta kuơ. Bè phan tam bơrlu\ bal gơtùi kơl dìng tơngai, kơl dìng càl, dong kờl suơn tam phan gơdờp mờ trồ tiah ờ niam, prăp bơta sùh suơn tam phan mờ loh làng, di lah phan tam niam mờ di pal den geh là 1 khà geh bơh broă lơh sa dê tus mờ suơn tam phan, hơ\ là tàm 1 bă ù he geh tai uă bơta phan geh tơnhào.

- Tiến sĩ gơtùi ai tơl^k ờ uă jơnau kờ` đơs pơniơu bè ală broă tam bơrlu\ bal phan geh sền là geh cèng wơl cồng nha uă bè broă lơh sa?

Tiến sĩ Phan Việt Hà: Tus tu\ do, tàm Tây Nguyên đơs bal mờ càr Dak Lak đơs is den he go\ ală broă tơnguh bơtàu tam bơrlu\ bal là kơphe, tơnơ\ mờ hơ\ he tơnguh bơtàu broă tam bơrlu\ bal là tòm [ơ, mờ tòm sầu riêng kung là phan tam geh kuơ. Tu\ do, khà priă gar tiêu gơguh uă den làng bol mờng tam bơrlu\ bal tiêu mờ suơn kơphe, den tus tu\ do he go\ geh cồng nha broă lơh sa niam ngan.

- He pal sih phơng bè lơi kờ` ală bơta phan tam ờ gơbàn tam pìt sa phơng ơ Tiến sĩ?

Tiến sĩ Phan Việt Hà: Gơwèt mờ phan tam tu\ tam bơrlu\ bal den he go\ tu\ sih phơng phan tam don in, phan tam ndai kung gam geh dờp bal, den tàng tàm broă tam bơrlu\ bal bol a` bơto sồr là lơh bè lơi kờ` tơmù bơta tam pìt phơng bal. Mờ 1 jơnau pal kah tai là ba` tam bơrlu\ bal ală tom chi geh kòp bal, mờ lơh bè lơi kờ` phan tam ba` gơbàn tam phà tơngai bal. Mờ phơng sih tu\ tam bơrlu\ bal den he gơtùi kơlôi sơnơng wơl khà phơng sih phan tam tòm in là khà tơl phơng, bơta phan tam ing den he sih phơng ờ uă rơlao. Di lah gơrềng tus mờ cồng nha phan tam tòm den nam tơnơ\ he pal geh broă lơh kờ` bơtơl wơl. Mơya tàm mùl màl di lah geh den he rơwah ală phan tam ờ tam pìt sa phơng, bè hơ\ là niam bơne\ ngan.

- Bơdìh mờ cồng nha bè broă lơh sa, den broă tam bơrlu\ bal ală bơta phan tam gam cèng geh ală cồng nha lơi ndai tai lah ờ ơ tiến sĩ?

Tiến sĩ Phan Việt Hà: Mờ ală suơn tam bơrlu\ bal den bè a` neh yal, bơdìh mờ cồng nha bè broă lơh sa, he tơnhào uă phan geh lơh tàm 1 bă ù, ală cồng nha bè dong kờl bal tàm tiah kis, hơ\ là phan tam bơrlu\ bal gam geh ngui bè là 1 tòm chi kơl dìng tơngai, kơl dìng càl den gam geh uă broă gơrềng ndai tus mờ broă hòn gơs niam mờ kơl jăp phan tam dê tai. He kung g^t là tàm 1 broă lơh mờ geh uă bơta sinh học bal mờ uă bơta phan tam ndai den geh uă bơta dong kờl bal, den tàng geh bơta kơl jăp uă rơlao jăt mờ ală broă tam 1 bơta phan tàm 1 bă ù. Bè suơn tam tiêu he tam mờ tòm chi kis ha là tam bơrlu\ bal di pal den kơl jăp rơlao uă ngan jăt mờ broă he tam mìng 1 bơta phan, den tàng, geh ală cồng nha mờ he ờ sền go\. Hơ\ là ală suơn geh tam uă bơta phan sinh học, tam bơrlu\ bal den broă lơh geh kơl jăp rơlao uă ngan jăt mờ broă tam 1 bơta phan.

- Dan ưn ngài tiến sĩ!

                   Cau cih mờ yal tơng^t- Lơ Mu K’ Yến mờ Ndong Brawl