VOV4.K’ho - Tu\ do, tờm tiêu gam là chi tam cèng wơl cồng nha lơh sa uă làng bol lơh broă sa in, den tang bă ù tam chi tam do kung ngai sơlơ gơguh uă. Mơya, ờ di cau lơi kung git bè bơta chài sơngka sền gàr nàng tờm tiêu in bơtàu tơnguh niam, geh cồng nha tơnhàu uă. Tàm jơnau do, jòi git bal bè broă sơngka sền gàr suơn tiêu geh khà tơl VietGap bơh ồng Vũ Đức Doanh, ơm tàm bòn 9, ntum Hoà Phú, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak.

Mờ mờng chài mờr 40 nam tam tiêu, neh geh tu\ lơh geh uă cồng nha, ờ geh cồng nha mờ neh ai geh is mờng chài să tờm in, ồng Doanh git, tờm tiêu kung gam là chi tam kal ke ngan sơngka sền gàr. Rlau 5 nam do, bơh tu\ tac phan mờ cau lơgar Nhờk, tềng đap ală jơnau kờ` geh ai tơlik bè bơta chài, tơl niam phan lơh gơs, neh lam ồng Doanh tus mờ broă lơh VietGap tàm broă tam mờ sơngka sền gàr tiêu.

Broă lơh sa jat khà tơl VietGap tơlik tac tus lơgar Nhờk, ờ mìng dong tơl ki\ tiêu ồng Doanh dê tac jơnhua rlau 5.000 priă pơn drờm mờ drà kă bro, mờ gam dong suơn tiêu ồng dê gơs niam ngan, ờ huan gơtìp kòp tu sa aniai. Pa do, suơn tiêu ồng dê geh anih lơh broă geh gơnoar sền gròi mờ lơh sră nggal nàng lơh sră cơng tàng geh khà tơl VietGap. Ồng Doanh đơs bè ală bơta pràn tàm broă sơngka sền gàr tiêu jat ală bơta chài ờs mờng mờ khà tơl VietGap:“Khà tơl VietGap den pal lơh jat ală khà tơl geh bơto pơlam, geh bơta pràn rlau. Lài ngan là tơmù khà phơng hoá học, dơ\ 2 là ngui bơh ală phan geh uă bè kơm hồ tơngời, khoah, lơ\ lơh phơng vi sinh geh kuơ ngan tờm tiêu in. Mùl màl den [uơn ngan, a` lơh geh cồng nha ngan, ờ huan gơtìp kòp tu sa aniai, bơ sềt lơh aniai dùl êt mờ khà jrùh plai kung dùl êt sơl.”

Bơta krơi is tàm broă sơngka sền gàr tiêu jat khà tơl VietGap bơh ồng Doanh dê là broă ngui ală phơng vi sinh jơm glom is bơh ală phan sang bơh broă lơh sa suơn sre. Do là broă lơh sơngka sền gàr tiêu kơ\ kơljap mờ tơmù priă jền bơcri:“ Dùl nam a` ơn phơng sùm là 2 dơ\. Dơ\ 1 là tàm bồ nhai mìu, dơ\ 2 den ơn tu\ tờm tiêu tơt plai. Phơng uă ngan là ngui è kơn rồ, è iar, kơm hồ khoah, kơphe, tàu, jơm glom bơrlu\ bal mờ ngui ka` vi sinh nàng jơm jat tơngai geh kờp nàng ơn tiêu in.”

Ồng Doanh pà git, mờ tờm tiêu, tơnơ\ mờ tu\ tơnhàu, tơmù khà phơng ơn mờ [ồm dà dùl nhai nàng tờm chi geh tơngai jồp phơng ròng bơkàu, tơnơ\ hơ\ koh ntê, mờ [ồm dà. Tàm bồ nhai mìu, tờ rơ bong, ơn phơng hữu cơ mờ bồr wơl. Tơngai tờm chi lì bơkàu, tơt plai, bơdìh mờ broă ơn tai dùl khà phơng dipal, gơtùi ngui tai ờ uă bơta phan nàng lơh tờm chi lì bơkàu, tơt plai. Tàm tu\ ròng plai, làng bol pal ơn tai phơng nha tờm tiêu in. Sùm koh ntê tờm chi jơm rơhiơm nàng gàr suơn chi ha pah nam tàm nhai mìu.

Uă nam sơngka sền gàr tiêu, ồng Doanh sền go\ là, gơ wèt mờ kòp chơt mhar, chơt lơỳai halà ờ uă bơta kòp ndai lơh aniai tơm tiêu, jơnau tờm ngan là khà phơng ờ hềt ring, bal mờ hơ\ là broă gàr kloh niam suơn chi, gùng lik dà ờ niam. Sơngka sền gàr tiêu jat khà tơl VietGap den phơng hữu cơ, hữu cơ vi sinh, chế phẩm vi sinh là kuơ màng ngan nàng rơyas tiêu pràn, jồp phơng hoá học. Phơng hoá học den mìng ơn mờ khà dimơ jat jơnau tờm tờm chi dê, dong tờm chi gơs niam, bal mờ hơ\ den rơ bong yuh dà, gàr kloh niam suơn chi in pal niam, tơmù kòp tu sa aniai, ba` ngui uă ir sơ nơm sền gàr phan tam, priă bơcri sơngka sền gàr suơn tiêu bơh hơ\ mờ gơmù sơl, cồng nha tơnhàu sùm geh bơh 5 tus 7 tấn tàm dùl lồ.

Bơdìh mờ broă ơn ringbal ală bơta phơng hữu cơ mờ hoá học, jat ồng Doanh, nàng gàr niam sưon tiêu geh khà tơl VietGap den broă tơnhàu kung pal sền gròi mờ lơh jat ală jơnau pơlam pal geh. Hơ\ kung là jơnau mờ tiêu ồng Doanh dê geh rơ wah nàng tac tus lơgar Nhờk: “Tu\ tơnhàu den pal kơp tiêu dum tus 70% hơ\ sồng pic. Pic jơh den mai\ mơ, tu\ ìs geh dùl ngai, mho mang, bơh 1 tus 2 jiơ pal jơm mờ bàk bơh 1 tus 2 jiơ hơ\ sồng tă bàk. Bơta kuơ bơh broă jơm bàk là lơh tiêu dum ring, dơ\ là tơnguh bơta duh tiêu in, ală sơ nơm hoá học halà sơ nơm gam tàm tiêu digơlan roh tus 50%.

………………………………….

Kờ` dong làng bol cau lơh broa\ sa git loh bè broa\ tam mờ sơng ka tiêu kơljap, cau ai tơnggit jơnau đơs geh dơ\ lùp jơnau mờ kỹ sư Ngô Hữu Châu kuang jat jơng atbồ ơdu\ chi tam, anih tờm bơto pơlam broa\ lơh sa suơn sre càr Daklak.

-Jat kỹ sư, bơta mờ cau tam tiêu tu\ do gam gơtìp geh la bơta lơi?

Kỹ sư Ngô Hữu Châu: Bơta mờ cau tam tìp gơbàn tu\ do la tiêu gơbàn chơt dùl ròt. Làng bol lơh ngan pơnjat geh plai ua\ mờ ờ sền tus bơta kơ\ kơljap. Nàng tơngguh cồng nha geh bơh tiêu dê den pal sền kuơ tus broa\ tuh phơng hoá học mờ ngui ê\t phơng hữu cơ. Bol a` geh jơnau đơs lài mìng geh di ngui bơh 1-1,5 kg phơng hoá học tàm dùl tơngu tơnhàu tiêu. Pah nam pal tuh bơsir phơng bơh 10 tus 15 kg phơng chuồng neh ồm lề tàm dùl tơnggu tơnhàu tiêu. Lơh geh phơng chuờng tàm ù geh dong lơh niam bal  phan kis tàm ù, dong tus ua\ bơsềt kòp ờ gơtùi lơh kòp.

-Ơ kỹ sư,  làng bol cau tam pal lơh geh phơng hữu cơ bè lơi kờ` tuh tiêu in?

Kỹ sư Ngô Hữu Châu: Phơng vi sinh tu\ do ờ drẻh dùl ê\t lơi. Mờ bơta krơi is bơh cau tam tàm càr Daklak den geh dùl khà phơng vô cơ geh li la ngan la hơ\ la kơmhò plai kơphe tơnơ\ he geh ma\y kơphe. Bè ờs den kơmhò kơphe den he mờng chu, gơya tàm bơta bơto pơlam broa\ lơh sa den bol a` geh đơs mờ làng bol la geh pơlam làng bol ngui ka` vi sinh nàng jơm glòm kơmhò kơphe, dong gơ mhar ồm lề. Tơngai jơm kơmhò kơphe mờ ka` vi sinh mìng tàm 3 nhai. Tơnơ\ tơnhàu jơh kơphe, làng bol ai kơmhò jơm glòm mờ tus bồ nhai mìu den he neh geh phơng tuh kơphe in.

-Dilah ba` ngui ua\ ir phơng hoá học den gơtùi ngui phơng bồm đang nha tiêu in, gơ tùi ờ ơ kỹ sư?

Kỹ sư Ngô Hữu Châu: A` geh đơs lài mờ làng bol, dilah ngui di mơ phơng khoáng den ngui phơng bồm đang nha tiêu in geh bơh phơng hữu cơ. Geh ngui ala\ phan dong kờl do ờ gơbàn aniai tus bơta dờng mờ plai geh bơh tiêu dê.

-Ưn ngài kỹ sư ua\ ngan.

                   Cau cih mờ yal tơnggit K’ Duẩn mờ K’ Brọp