VOV4.K’ho – Tàm anih prap ơn niam chài Tây Nguyên dê đơs bal, mờ bơh càr Kon Tum dê đơs is, tamya xoang neh gơ gơs ndu gơn rơh gơ jat bal mờ ală broă lơh tàm rài kis pah ngai [òn lơgar Tây Nguyên. Tềng lơi geh lơh chờ, geh sap dròng cing mồng Tây Nguyên mpong ntas, là tềng hơ\ geh tamya xoang. Jơnau Bơta niam chài rơgơi ală kòn cau Tây Nguyên ngai do, geh jơnau yal bè tamya xoang bơhìan yau bơh làng bol kòn cau Bahnar tàm càr Kon Tum dê.

Xoang là mat hòi ală bơta tamya ờs mờng, jat mpồl cau geh bơh jo\ rài bơh cau Bahnar dê. Tamya xoang cèng bơta tam klac bal [òn lơgar, cau lơi kung gơtùi tus bal tàm ală dơ\ lơh chờ. Ồng Trần Lâm, Phó Kuang atbồ Phòng Nghiệp vụ văn hóa, Sở Văn hóa Thể thao mờ Du lịch càr Kon Tum pà git: “Tàm Kon Tum geh ală kàl ru broă lơh sa sươn sre, kàl lòt lơh mìr den tàng geh ua\ dơ\ lơh chờ gơ jat bal mờ tơl kàl. Tơl dơ\ lơh chờ ndrờm gơ jat bal mờ cing mồng mờ gơ jat bal mờ xoang den hơ\ sồng gơtùi lơh gơlik rài kis niam chài cing mồng tàm Kon Tum đơs is mờ Tây Nguyên đơs bal. Xoang ờ geh pờ ơdu\ bơto tàm hìu bơsram, tàm ơdu\ bơsram, mơya tàm ală [òn sùm geh ală broă lơh tàm rài kis pah ngai den tàng ală oh tàm bơsram is mờ gơp mờ tàm jat gơp tamya, halà bơsram bơh mè, bơh bi bơto wơl oh kòn he in”.

Cau tamya xoang sùm ntrờ` să he dê jat sap dròng cing mồng, ntrờ` mờ ală cơn đùa lơyah, rơle\ rơlùn tàm mpồl cau ring bal, pơgồp bal đah rơkồn mờ rò jơng, tê, ntrờ` să he. Tàm sap dròng cing mồng chờ hờp, ală gùng tamta xoang rơle\ rơ lùn bơh ală klau pơnu, ùr ơruh dê neh gơ hòi gơ jà tơl nă cau tamya bal. Mpồl tamya xoang bơh cau Bahnar dê sùm ntrờ`  gùt dar sơ lơ\ wơl gùng lòt jrum jơ dê, gùt dar tờm gơ nơng tềng [làng hìu halà tềng bồ đap hìu chài rơ gơi [òn.

Tàm tamya xoang bơhìan yau bơh cau Bahnar dê, ờ gơtùi ờ geh ală sơng gơr Chơ gút. Mat sơng gơr geh lơh mờ kơltau be halà kơltau kơn rồ. Sơng gơr ờ geh ja` mờ gai, mờ geh tur mờ tê, bơh 1 nă cau ìa sơng gơr tềng dàng tơh lam lài (hơ\ là cau pơlam) mpồl dròng cing mồng. Sap ntas gơ dê rơndồl, chờ hờp, niam ngan. Ja` sơng gơr Chơ gút là jơh dùl bơta niam chài, tài sơng gơr pơlam jơh mpồl dròng cing mồng tơn.

Ală ùr ơruh kòn cau Bahnar tamya xoang

Tamya xoang đềt mềr mờ gơ jat jơh rài kis, tơl kàl lơh kòi mìr. Tamya xoang là che tơrbo\ đah rài yau mờ tơngai tu\ do. Mờ bulah geh lơh tàm ală tu\ krơi is, mơya tơl jơnau tamya ndrờm kờ` đơs tus rài kis, broă lơh sa pah ngai bơh làng bol dê. Bơh ală broă lơh lòt, ntàu, kup, chu, pès, kơl, tùc pah ngai tus bơta kờ` gơboh, gơ jra` kơ uềng ndrờm geh tơmut tàm jơnau tamya xoang tàm ală dơ\ lơh chờ lơm.

Xoang ờ mìng rơle\ rơ lùn, bềng nùs nhơm kòn bơnus dê, mờ gam ai tơnggo\ bơta pràn [òn lơgar dê tai. Mò Y Blưn, ơm tàm xã Đăk Rơ Wa, [òn dờng Kon Tum, càr Kon Tum yal: “Bơh tu\ gam dềt a` neh go\ ală bi, ală mơi, ală wa tamya. A` kờ` ngan sền. Să tờm a` go\ tamya xoang geh 3 bơta tờm là tamya, tơmù tê mờ dơ\ 3 bè yơr tê. Tu\ a` neh tamya chài den a` go\ ală bơta tamya hơ\ gơ tàm pơdar sùm. Tu\ cau sền, den khi git mơ hơ\ là bơta lơi”.

Mpồl cau tamya xoang tu\ gam lơh ală bơhìan bơh dơ\ lơh chờ dê den geh hòi là tamya jat bơhìan – ală bơta tamya geh tơngume gơ wèt mờ tơl bơta lơh chờ. Bal mờ mpồl tamya xoang jat bơhìan là xoang khat gơboh, geh bơta tus bal ni sơna bơh ală cau ndai tàm [òn dê.

Sền bal den tamya xoang khat gơboh kung ndrờm bè tamya xoang jat bơhìan tàm bơta rơle\ rơlùn, ntrờ` cơn đòa, mìng krơi tàm bơta là cau tamya gơtùi ai tơnggo\ nùs nhơm he dê tàm jơnau tamya, mờ bơta chài is să tờm dê, gơ jat bè bơta kờ` is, ờ gơ wèt ua\ tàm mpồl tamya đơs bal.

Tamya khel – sùm geh tamya bal mờ tamya xoang

Tàm hìu ồng A Bưu dê, jơh hìu bơnhă gam tơr gùm mat tàm jơnau tamya xoang. Gơ wèt mờ hìu bơnhă ồng kung bè làng bol ală kòn cau Tây Nguyên, kờ` ngan gùng tamya kòn cau he dê.Tamya xoang niam pal geh 4 bơta là tê tamya lơ bơn, nggờc, di sap ntas cing mồng; but lơ nơn mờ muh mat ai tơnggo\ nùs nhơm he dê. Ồng A Bưu, ơm tàm xã Đăk Rơ Wa, [òn dờng Kon Tum, càr Kon Tum yal: “Tu\ gam dềt, sền go\ tam [òn mờng tamya xoang den tàng a` git. Tu\ do ùr bơklau a` ai bơhìan yau hơ\ nàng gàr sùm. Tàm ngai dơ\ 7 mờ ngai rlô, bol hi hòi kòn sau rê tàm hìu nàng tamya xoang. Tài gùng tamya xoang bơh ală kơ nòm dềt dê rơle\ rơlùn ngan. Tê den lơ bơn, ai cơn đùa ntrờ` di mờ tiah brê bơnơm Tây Nguyên”.

Tu\ do, làng bol ală kòn cau tàm càr Kon Tum kung gam gàr sùm tamya xoang bơhìan yau kòn cau dê. Bơh 4 bơta tamya xoang ờs mờng, ală nghệ nhân tàm tu\ bơ to tamya xoang neh geh bơta tam gơl pa nàng gơ in ngai sơlơ niam rlau. Tamya xoang ờ gam mìng là broă lơh tàm thôn [òn tai gời, mờ gam là ală bơta tam ya bal hia\, lơbơn niam hơ\, neh geh ua\ ngan cau, ngan là ală cau pơlam tàp tamya mpồl đơs crih tamya càr bơsram, tam gơl pa, lam tus ală dơ\ lơh chờ, pơr lòng tàm Tây Nguyên mờ gùt lơgar.

Cau mblàng K’Duẩn