VOV4.K’ho- Kòp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh là bơta kòp ngòt rơngơ\t ngan bal mờ khà chơ\t cau uă. Bơta kòp do ngai sơlơ gơbàn uă mờ gơ gơs là bơta à` ơnòng kơn jơ\ hìu bơnhă mờ mpồl bơtiàn in, tài bơh bơta gơlời wơl kơn kơ\ kơn ju\t ngan mờ kòp do lời wơl, mờ uă ngan rlau jơh là gơtìp lơng jơh nggùl să jan, kue\t kơlte jơh dùl rài kis. Tài bơh bơta ngòt rơngơ\t bơh kòp do dê, ală cau jak neh lơh ngan jòi gơlik ală broă sơm kòp nàng kờ` tơrmù [à bơta chơ\t jê kung bè bơta kue\t kơlte ai cau kòp in, pa do ngan rlau jơh là broă ngui sơnơm tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch.

Kòp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh gam sơnđan là kòp aniai gùng mhàm tơngoh là jơnau dùl bơnah bồ tơngoh nisơna gơtìp sồt mồr tu\ gùng mhàm ròng pràn bơnah tơngoh hơ\ gơtìp gơkòl “rơndồl mhàm tơngoh” halà gơtìp bơcah “gơlik mhàm tơngoh”. Tàm ală tu\ digơlah gơtìp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh, rơndồl mhàm tơngoh gơbàn uă rlau, mờ geh tus 80%.

Rơndồl mhàm tơngoh là jơnau gùng mhàm tơngoh ròng tơngoh gơtìp gơkòl lơh tơngoh in ờ dờp tơl oxy. Tu\ hơ\, dùl bơnah tơngoh sơnđờm chơ\t rơhời mờ tơl phuk lòt gan geh pơgăp 2 tơlak tế bào tơngoh gơtìp chơ\t. Den tàng bè hơ\, dilah cau kòp ờ geh dong kờl di tu\, digơlan chơ\t là uă ngan, halà dilah bơtuah bời, den gơlời wơl bơta gơ aniai bè lơng să jan, kis bè phan puan jơng, đơs ờ loh akhar.

Tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch là broă sơm kòp pa mờ geh đơs là geh cồng nha ngan rlau jơh tu\ do tàm broă dong kờl, sơm kòp ai cau kòp rơndồl mhàm tơngoh in. Tiêu sợi huyết là dùl bơta sơnơm lơh gơlik plasminogen (dùl phan lơh gơ lề mhàm gơklăc pràn”. Sơnơm do geh cit tềng tĩnh mạch, sùm là gùng mhàm tềng đah tê mờ mhar gơ lòt tus gùng mhàm tơngoh, lơh gơ lề jơh ală pơnai mhàm gơklăc, dong mhàm gơ lòt tus wơl hờ tơngoh.

Tàm Việt Nam, broă sơm kòp mờ tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch neh geh lơh pơgăp rlau dùl nam do tàm ală anih lơh sơnơm dờng, bè: Hìu sơnơm Nhân dân 115, Hìu sơnơm Đại học Y dược [òn dờng Hồ Chí Minh, Hìu sơnơm Chợ Rẫy mờ cèng wơl cồng nha niam ngan. Jơh ală cau kòp geh sơm mờ broă lơh do ndrờm geh khà pràn wơl să jan gơguh tus 80%.

Tàm càr Dăk Lăk, Khoa Hồi sức jơh nùs sơndră khih- Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên neh sơnđờm lơh jăt broă lơh do bơh nhai 10 nam 2019. Bơh hơ\ tus tu\ do, hìu sơnơm neh sơm bời ai 3 nă cau gơtìp rơndồl mhàm tơngoh in mờ ờ go\ gơlời wơl bơta gơ aniai tơnơ\ tu\ sơm kòp, să jan gơlơh bè mờr ndrờm wơl bè ờs.

Dùl tàm pe nă cau hơ\ là ồng Y Wet Êban, 67 sơnam ơm tàm xã Cuôr Dăng, kơnhoàl Cư Mgar, càr Dăk Lăk. Lài hơ\, ồng Y Wet mu\t tàm hìu sơnơm tàm bơta să jan ờ go\ kah dùl bơta lơi tai, ờ pràn nggùl đah să, ờ gơtùi `ă ntàu, đơs ờ loh akhar, lơ wan phan sa gơtìp rơmo\, tuh đồm mờ lòt jă brê ờ gi\t mờ nùs gơ lòt ờ niam.

Tơnơ\ mờ tu\ dờp, ală bác sĩ Khoa Hồi sức jơh nùs sơndră khih- Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên neh sơrbac mhar ai cau kòp in chùp cộng hưởng từ gam sơnđan là chùp MRI. Cồng nha, cau kòp gơtìp rơndồl mhàm tơngoh tàm dùl đah tơngoh đah ma. Tơnơ\ hơ\ tơn, cau kòp geh ai ngui sơnơm tiêu sợi huyết. Tơnơ\ tu\ ci\t sơnơm di 1 jiơ, să jan cau kòp mhar ngan bời, kah wơl, jơng tê đah lơbơn neh gơtùi ơ wa` wơl. Pơgăp 2 ngai tơnơ\ tu\ sơm kòp, să jan ồng Y Wet dê rơhời pràn wơl.

Mò H’Nham Niê, pơ ùr ồng Y Wet Êban dê yal: Ồng gơtìp gơ pừ tu\ gam jì nhơ\t. Dơ\ do là dơ\ 2 rao, den tàng hìu bơnhă jun tàm hìu sơnơm nàng sơm kòp. Tơnơ\ mờ tu\ gơtìp gơ pừ den ờ gơtùi sàu sa. Tu\ do neh ờ huan kơn jơ\ rlau, đơs kung loh sơl mờ jơng tê kung gơtùi ơ wa` sơl.

Đơs bè bơta niam ngan bơh broă sơm kòp mờ sơnơm tiêu sợi huyết tĩnh mạch, bác sĩ Trịnh Hồng Nhựt, Kuang ătbồ Khoa Hồi sức jơh nùs sơndră khih- Hìu sơnơm dờng Tiah Tây Nguyên pà gi\t: Lài do, tu\ ờ hềt geh sơnơm do den uă ngan là bol a` mìng lơh jăt broă sơm kòp nội khoa. Bơh sơnrờp tu\ cau kòp mu\t tàm hìu sơnơm den geh dong kờl gàr wơl bơta kis, dơ\ 2 là rcăng lài ală jơnau digơlan gơbàn, lơh ai bơta kòp in ờ huan kơn jơ\ rlau mờ sơm kòp mìng là gàr wơl bơta kis lơm, kơ\p kờ` geh bơta pràn wơl ală jơnau bè jriang tơngoh mờ ờ go\ geh bơta jak chài lơi bè ngai do.

Ai broă lơh do, den tơnơ\ mờ tu\ ngui sơnơm tiêu sợi huyết den geh dong lơh bơcah mhàm gơklăc nàng gùng mhàm tơngoh gơ lòt wơl bè ờs, tu\ hơ\ den ală bơta bè kis gơs, ơ wa` să jan, bơta gơlơh sền go\, bơta boh bơr geh gơ rê wơl bè ờs mờ ndrờm bè ờ huan gơtìp gơlời wơl bơta gơ aniai.

Ală tềl tơngo\ mùl go\ bơh bơta aniai ờ niam gùng mhàm tơngoh dê, tàm hơ\ geh: nisơna lơng halà ờ pràn dùl đah puăc muh măt, tê, jơng, ngan là lơng nggùl đah să, ờ kah bơta lơi, ờ niam jơnau gi\t wa\, măt sền ờ loh, lòt rê kal ke, mhar gơ pừ, jê bồ ờ gi\t bơh tài gơbàn…Kòp sùm gơbàn tàm ală cau lài do geh kòp gùng mhàm plai nùs, kră nsồp động mạch, gơguh huyết áp, jê dà đồm sơdàng…

Jăt khà kờp bơh Mpồl Kòp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh dê yal, tàm dunia, kờp bal 6 nă cau den geh 1 nă cau gơtìp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh, pah nam geh pơgăp 200 rbô nă cau gơtìp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh, khà chơ\t tài bơh kòp gơkòl bơcah gùng mhàm tơngoh tàm cau klau là 18% mờ tàm cau ùr là 23%.

Kờ` g^t tai bè broă tiêu sợi huyết tàm broă sơm kòp cau gơtìp drồl mhàm tơngoh, tơnơ\ do là ală jơnau bơto pơlam bơh bác sĩ Trịnh Hồng Nhựt, kuang atbồ khoa Hồi sức tích cực sơndră mờ khih hìu sơnơm tiah Tây Nguyên!

-Ơ bác sĩ! Bác sĩ neh đơs bè bơta niam bơn broă tiêu sợi huyết gùng mhàm gơwèt mờ cau gơtìp gơdrồl mhàm tơngoh. Bè hơ\, jơh ală cau gơtìp gơdrồl mhàm tơngoh ndrờm gơtùi ngui broă lơh do lah ờ?

Bác sĩ Trịnh Hồng Nhựt: Tiêu sợi huyết geh ai tàm ală cau kòp gơdrồl mhàm tơngoh cấp, cấp hơ\ là pa gơtìp, tus hờ hìu sơnơm tàm tơngai niam, hơ\ là 4 jơ nggùl. Hơ\ là bơh tu\ gơbàn sơnrờp ngan tus tàm tu\ mu\t piam tàm hìu sơnơm là 4 jơ nggùl den he hơ\ sồng gơtùi ngui mờ broă lơh do. Gam di lah 4 jơ nggùl tus 6 jơ tu\ do he pal ngui broă lơh ndai, mờ hìu sơnơm kung gam lơh hơ\ là ngui broă lơh tàm dơlam gùng mhàm, hơ\ là ngui dùl nơm jàl kờ` tơmu\t tàm gùng mhàm kờ` klài pơnai mhàm kơ\t hơ\.

-Ơ bác sĩ, Tu\ do, uă cau geh bơta mờng sơm mờ broă koah jo\ tu\ go\ cau kòp geh tơngo\ gơdrồl mhàm. Jơnau bơh bác sĩ bè broă lơh do bè lơi?

Bác sĩ Trịnh Hồng Nhựt: Di gơlan tu\ do làng bol ờ hềt g^t jơnau yal bè sơnơm tiêu sợi huyết tàm cau kòp gơdrồl mhàm tơngoh mhar tàm tơngai niam, den tàng tu\ cau kòp geh tơngo\ gơtìp gơpừ den mờng kơlôi là gơtìp trung jo\, gơtìp mrềt mu\t ha là ală kòp ndai den tàng mờng lơh ală broă bè koah jo\, tơriă jo\ ha là kơ\p cau gơtìp kah wơl. Tu\ hơ\ là he neh lơh jơh tơngai niam.

Tu\ lơh jăt ală broă sơm kòp ờ di bè hơ\ den lài ngan, tơngai tus sơm kòp gơtìp jơla, jơla den lơh roh tơngai niam, bè hơ\ geh lơh roh tơngai niam kờ` geh broă sơm kòp pa mờ lơh kòp sơlơ gơbàn jroă ngan. Dơ\ 2, di lah sơm kòp ờ di den geh lơh kòp sơlơ gơtìp jroă rơlao tai.

-He gơtùi pleh mờ broă di gơlan gơtìp gơdrồl mhàm tơngoh hơ\ mờ broă lơh lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Trịnh Hồng Nhựt: Tàm tơngai trồ tiah bè tu\ do, lài ngan, he pal lơh ram să jan; dơ\ bàr, ba` tam gơl trồ tiah ni sơna; dơ\ 3 là cau dờng sơnam, ală cau geh bơta di gơlan pal geh jòi tus mờ broă sền gròi kòp, bè ală cau gơbàn kòp gơguh huyết áp den pal hùc sơnơm sùm, gàr huyết áp tàm khà ring niam; ală cau geh bơta mờng ờ niam bè chu jrào, `ô ơlăk, um gờ` den pal tam gơl, sơbì bơta mờng ờ niam hơ\.

-Ơi, dan ưn ngài bác sĩ uă ngan.

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến