VOV4.K’ho- Kòp jòr bơsiă mhàm là kòp lơh bơtờp gơbàn mờ geh tàm mpồl bơtiàn neh bơh jo\, lài do neh geh tu\ gah kơlôi sơnơng sơnơm tơm ba lơgar he dê rơndăp tàm khà “puan bơta kòp kơn jơ\ ngan”, hơ\ là 4 bơta kòp kal ke ngan sơm bài tus dì tu\ geh sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp mờ sơnơm sơm kòp [ă tàm bè tu\ do. Mơya, tu\ do kung gam uă ngan sơl cau ờ geh bơta gi\t wa\ bè bơta kòp do, lơh khà bơtờp kòp do tàm mpồl bơtiàn gam uă sơl. Bơta geh ngan do gơrềng tus jơnau kờ` wèt tus kơryan jơh kòp jòr bơsiă mhàm tàm lơgar Việt Nam tàm nam 2030.

Ồng Cung Văn Đ (52 sơnam) ơm tàm xã Dăk Rông, kơnhoàl Cư Jút, càr Dăk Nông geh bơta gơ tơnggo\ bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm pơgăp mờ do di dùl nam mơya tài bơh là cau lơh broă tờm tàm hìu bơnhă den tàng ồng lơh ngan pơđơl pràn lơh broă mờ kung lòt kham sùm sơl.

Pơgăp mờ do rlau dùl nhai, tu\ să ja` neh glar bòl ir, sàu sa ờ gơbài mu\t mờ sùm gơtìp duh să tàm tu\ trồ mho, ồng Đ hơ\ sồng geh hìu bơnhă jun tus hờ Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên nàng kham mờ geh jun tus Hìu sơnơm kòp jòr bơsiă mhàm mờ kòp klờm soh càr Dăk Lăk nàng xét nghiệm.

Cồng nha xét nghiệm pà go\, ồng Đ bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm klờm soh mờ neh gơ mu\t tàm tơngai kơn jơ\ ngan, să ja` ờ gơtùi pràn tai. Lài hơ\, ồng geh ơm rềp mờ ală cau bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm ndai tàm [òn lơgar mơya ờ go\ ngui khăt dùl bơta phan sền gàr să ja` lơi, ồng ờ go\ tu\ lơi gi\t kòp jòr bơsiă mhàm digơlan lơh bơtờp bơh gùng tă nhơm.

Ồng Cung Văn Đ, pà gi\t: Tu\ jê ir, kờ` lòt tus hìu sơnơm kung ờ gơtùi lòt sơl tài bơh oh kòn ờ go\ ơm tàm hìu. Tu\ gơtìp duh să bàr pe ngai tơn, kong ờ jai tai den tàng a` yal mờ hìu bơnhă sồr lòt jun hờ hìu sơnơm. A` ờ go\ gi\t bơta lơi bè kòp jòr bơsiă mhàm, mìng kơno đơs lơm là gơtìp kòp do den să ja` rơgai rơgong lơbơn lơ`ô ngan bè hơ\ gời lơm, ờ go\ gi\t bơh tài bè lơi mờ bơtờp kòp do.

Dùl nă cau ndai bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm là bi Đinh Xuân D (29 sơnam) ơm tàm thị trấn Phước An, kơnhoàl Krông Pach, càr Dăk Lăk. Pơgăp mờ do di 2 nam, bi D geh kham kòp mờ gi\t là bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm tàm dùl dơ\ kham làm jơh să ja` mơya tài bơh sền go\ să ja` kung gam pràn bè ờs sơl den tàng bi ờ go\ rơcăng ngăc mờ ờ go\ lòt sơm kòp.

Tus dì bồ nam 2020 do, tu\ go\ să ja` bòl glar ir, jê bồ sùm, gơmù ki\ uă, bi den hơ\ sồng lòt kham tàm Hìu sơnơm kòp jòr bơsiă mhàm mờ kòp klờm soh càr Dăk Lăk dê, mờ geh cồng nha kham kòp gi\t là bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm klờm soh mờ kòp bơsiă mhàm kơn doh tơngoh. Kung ndrờm bè ồng Cung Văn Đ sơl, bi Đinh Xuân D ờ go\ gi\t bơta lơi bè kòp jòr bơsiă mhàm.

Bi Đinh Xuân D, yal: Jo\ jo\ oh sền tàm internet go\ cau đơs là chu jràu den gơtìp kòp jòr bơsiă mhàm lơm mơya oh ờ go\ gi\t bơta wa\ wờng sơl bè bơta kòp do là bè lơi. Tu\ do neh mu\t sơm kòp tàm hìu sơnơm den oh hơ\ sồng gơlơh rơngòt ngan, gi\t kòp jòr bơsiă mhàm digơlan lơh bơtờp mờ lơh aniai să ja` in. Oh mu\t tàm do, tu\ oh neh gơtìp kơn jơ\ gơ dê, tus tu\ do să ja` oh neh gơmù rlau 10 ki\.

Jăt ală bác sĩ tàm Hìu sơnơm kòp jòr bơsiă mhàm mờ kòp klờm soh càr Dăk Lăk yal, bơta gi\t wa\ bơh làng bol dê bè kòp jòr bơsiă mhàm, ngan là tàm tiah sar lơgar ngài, tiah làng bol kòn cau gam uă bơta ờ hềt gi\t wa\ ngan. Uă cau tu\ să ja` gơtìp rơgai ờ pràn ngan tai den hơ\ sồng bài lòt kham. Bè hơ\, bơdìh mờ broă gơrềng tus pràn kơldang să jan să tờm mờ cồng nha sơm kòp den gam lơh vi khuẩn kòp jòr bơsiă mhàm lơh bơtờp tàm [òn lơgar. Kòp jòr bơsiă mhàm sơbơng roh ngan, [ươn ngan lơh bơtờp tàm [òn lơgar mơya sơm bời gơtùi dilah geh sền go\ gờ`.

Nàng rcăng sơndră kòp jòr bơsiă mhàm, tơl nă cau pal geh rài kis niam, jak chài, sàu sa tơl phan sa bơkah tơl pràn, tàp pràn să ja` sùm, ba` chu jràu, jràu ding. Tu\ ơm rềp mờ cau bơtờp kòp jòr bơsiă mhàm pal pơn chèu glòm muh măt. Kơnòm dềt pal geh ci\t sơnơm rcăng sơndră kòp jòr bơsiă mhàm (BCG) tàm pơgăp 1 nhai sơnrờp tơnơ\ tu\ deh. Tu\ geh ală bơta gơ tơnggo\ pin bơtờp kòp den pal tus mhar tơn hờ Hìu sơnơm halà hìu sơnơm gah kòp jòr bơsiă mhàm klờm soh nàng geh kham. Sơnơm sơm kòp jòr geh pà gời ờ sa priă.

Jăt mpồl lơh sơnơm dunia yal, tu\ do lơgar Việt Nam gam là dùl tàm ală lơgar geh khà cau gơtìp kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm uă ngan tàm dunia. Wèt tus kơrian jơh kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm gam gơs là khà broă kuơ màng Chính phủ dê.

Bol a` neh lơh jăt dơ\ lùp Bác sĩ CKI Nguyễn Kim Mỹ, kuang atbồ đơng lam tuyến, hìu sơnơm kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm mờ kòp klờm soh càr Dak Lak bè broă kơrian tơn jơh kòp do.

-Ơ bác sĩ, dan bác sĩ pà g^t tơngu me tòm bơh broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm nam do là bơta lơi?

Bác sĩ Nguyễn Kim Mỹ: Kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm là là dùl bơta kòp ngòt rơngơ\t ngan, kòp do gơtòp [uơn ngan bơh gùng tă nhơm. Kung ndrờm mờ kòp Covid-19 sơl, kòp do gơtòp jăt dà par, tu\ cau kòp ngkhàk, bơsiă, cau ờ kòp di rơhồp ală dà par geh vi khuẩn den gơbàn kòp.

Kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm den geh bơh 70 tus 80% là kòp tàm klờm soh, den tàng, gơrềng tus mờ kòp covid-19 kung là kòp tàm klờm soh. Ngai 24 nhai 3 nam do kung là tu\ gùt lơgar đơs is mờ dunia đơs bal pal tam dră mờ kòp Covid-19, den tàng, broă rơcang sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm dà lơgar ai tơngu me “Lơh bơta hoàc huơr bơh kòp Covid-19 gơs bơta niam kờ` lơgar Việt Nam tơn jơh mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm nam 2030”.

Tu\ do, tàm lơgar Việt Nam, pah nam geh di pơgăp 180 rơbô nă cau gơtìp kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm pa, tàm hơ\ geh di pơgăp 11 rơbô nă cau chơ\t mờ di pơgăp 2 rơbô nă cau chơ\t tài kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm bơh cau gơtìp kòp HIV. He lơh ngan tơn jơh kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm lơgar Việt Nam nam 2030. Tơngu me tòm bơh broă rơcang sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm nam do là kờ` ală cấp, ală gah lơh broă, ală cau pal tơnguh jơnau g^t wă, tus bal wèt tus tơn jơh kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm, pal sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm ndrờm mờ sơndră mờ kòp Covid-19 tu\ do sơl.

-Ơ bác sĩ! Lồi nam 2019, bàr mpồl lơh broă là anih lơh sơnơm bal mờ hìu sơnơm kơnhoàl neh tơrgùm bal lơh gơs dùl anih lơh sơnơm uă gơnoar broă, bè hơ\ broă lơh do geh gơrềng bè lơi tus mờ broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm ală tiah?

Bác sĩ Nguyễn Kim Mỹ: Tu\ tơrgùm den mìng geh dùl kuang đơng lam. Lài do, atbồ cau kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm anih lơh broă lơh sơnơm gam kham, sơm kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm hìu sơnơm. Bàr mpồl lơn broă krơi is den tàng broă đơng lam bal mờ broă pơgồp bal ndrờm kal ke.

Tu\ do den neh tơrgùm bal, bơh broă sền gròi lồi nam 2019, Mpồl kuang atbồ jơh ală anih lơh broă lơh sơnơm ndrờm sền gròi ngan tus mờ broă lơh do mờ ai cau lơh broă drơng tàm broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm.

Tu\ do, tơl mpồl lơh broă geh 3 nă bác sĩ drơng broă, dùl tàm anih kham, dùl tàm hìu sơm kòp kơnòm dềt gơtìp kòp mờ dùl nă tàm hìu sơndră mờ kòp gơtòp vi khuẩn.

Bơh tu\ tơrgùm bal den broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm geh lơh [uơn rơlao uă ngan mờ a` pin là bơh nam do tus tơnơ\ do, broă do lơh geh cồng nha niam rơlao bơh càr tus mờ kơnhoàl.

Tơnơ\ mờ tu\ mpồl sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm ală tiah ring niam den pal tơnguh ờ uă broă:

Lài ngan Mpồl kuang atbồ ală mpồl lơh broă pal ai broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm khà broă lơh jăt broă lơh tòm. Jào khà broă mùl màl ai tơl xã mờ geh ai tàm broă pơrlòng.

Anih lơh broă lơh sơnơm pal dan UBND ală kơnhoàl geh sră nggal đơng lam pơgồp bal bơh ală gah, mpồl lơh broă.

Pal tơnguh khà broă sồr sền kơnhà kờ` g^t kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm. Lài do, go\ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm mìng tàm hìu sơnơm sơm kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm mờ kòp klờm soh càr dê, geh 2/3 khà cau kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm tàm gùr càr. Tu\ bol a` lòt sền gròi den tàm kơnhoàl ờ hoan geh sồr sền kơnhà jòi vi khuẩn kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm, den tàng ờ go\ kòp. Den tàng, pal tơnguh broă kham, sền kờ` g^t kòp, go\ kòp tơn tàm ală tiah den hơ\ sồng broă sơndră mờ kòp jòr bơsiă gơl^k mhàm geh niam rơlao.

-Ơi, dan ưn ngài bác sĩ uă ngan!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl