VOV4.K’ho – Ală kòn cau tàm tiah kơh bơnơm lơgar he dê bơh yau neh git ngui ală phan geh is tàm brê bơnơm nàng lơh gơlik dà trum tàm phan soh. Tàm ală bơta chi lơh gơlik dà trum bìai den chàm là tờm chi geh ngui ua\ ngan rlau jơh, lơh gơlik dà trum krơi is ngan tàm phan soh ală kòn cau dê.

Tờm chi lơh dà trum geh làng bol git go\ dùl bă nisơna ngan, tàm tu\ pès nhơt lơh mìr, lòt tàm brê den ală bơta bơ sơt chi che gơ đềt tàm bìai lơh gơlik ală bơta dà trum krơi is tềng jơng tê, ồi àu… Halà tu\ tờ ală bơta kơnuh, rơyas chi brê, pic geh plai geh ală bơta dà krơi is… bơh hơ\ geh jơnau bơceh mòn gơs dà trum bìai.

Tàm bồ tơngoh sơnơng bơh làng bol kòn cau dê, den do là bơta git go\ kươmàng ngan, geh pơrya bè bơta ai pà lơngap lơngai bơh ală yàng dê ai [òn lơgar in. Gơtùi đơs, do là dùl tàm ală jơnau bơceh bơh rài lơh sa lòt pic, lòt khòm, tơnhàu phan geh is bơh cau ùr drơng lơh, den tàng, broă lơh gơlik dà trum phan mờ bơta chài trum phan là bơta chài rơ gơi is bơh cau ùr dê. Khi geh tơl bơta kơ\ dơn, bơta chài rơgơi nàng lơh gơlik ală bơta dà trum krơi is, niam chài bơka krơi is ngan ai phan soh ờs mờng kòn cau he dê.

Phan tờm ngan lơh gơlik dà trum jù là tờm chàm – do là dùl bơta chi hòn tàm brê. Cau kơl tờm chàm, ai jơh bal tờm mờ nha, tram tàm dà croh tàm 1 nơm drap yang dờng tus tu\ tờm chàm gơtìp lề jơh. Tơnơ\ hơ\, tă tờm chi chàm ơn hờ bơdìh hơ\ sồng ai gai nàng pờng gơ in lik dà jù.

Tờm chàm geh ơn tàm drap , tram nàng lơh gơlik dà trum

Nàng dà trum gơtùi tơnguh bơta kươ, lơh niam dà bìai mờ dà bơ`à, làng bol kòn cau gam lơh gơlik 2, 3 bơta ndai nàng bơ tơl tàm dà trum lơh bơh ngkàr koat, gar tơngời, bùm tung. Pah ngai, cau tram che bìai tàm dà geh bơrlu\ ală bơta phan do tus 3 dơ\ mờ pal  geh 3 dơ\ ala dà trum pa. Tu\ sền go\ ờ hềt jù, ờ hềt bơ`à den cau bơrlu\ vôi bòk bơh ngkàr koat dê tàm dà trum, hơ\ sồng ai gai chi klài ring tus tu\ dà trum gơs jù tu` den hơ\ sồng tram che bìai nàng trum.

Dà tơlir kung geh lơh bơh dà tờm chàm mờ nkàr koat dê sơl mơya khà tram dùl êt rlau, mìng tram 2 dơ\, geh 1/ 4 pơn drờm mờ dà jù (kờ` geh dà jù pal trum tus 8 dơ\, dà tơlir mìng trum 2 dơ\). Tàm dơ\ trum dut ndơl, nàng lơh gơlik dà jù halà dà tơlir, làng bol tah lơ hơ bùm tung, bơrlu\ bal mờ dùl êt gar tơngời krà` neh chàng rơ ồ gơs chah nàng ơn tàm glah gam duh. Pơn jat hơ\, cau ai che bìai neh trum ơn tàm glah do nàng hồl.

Jat mờng chài bơh jo\, do là broă nàng dong dà trum ờ gơtìp klàr, lơh lơ bơn che bìai, tu\ tà`, ală che bìai ờ gơ tàm đềt. Ală cau chài trum phan gam lơh gơlik 2, 3 bơta dà trum bơh jù tu`, tơlir jù tus dà trum jù dimơ, tơlir dimơ.

Gơ wèt mờ làng bol ală kòn cau tiah kơh bơnơm, broă tà` ồi kòn cau là dùl bơnah kươmàng bơh rài kis dê. Đềs tu\ jơh tơnhàu, làng bol lơh gơlik che bìai bơh dà kò bơh sơn rờp đềs dê, tơnơ\ hơ\ hơ\ sồng trum nàng lơh gơlik ală bơta che bìai geh dà trum krơi is. Ală che bìai geh dà trum krơi is là phan tờm ngan nàng tơmut tàm pơrnơh tà` ôì, lơh gơlik ală pang ồi kòn cau. Tàm tu\ hơ\, ală kòn cau tàm tiah kơh bơnơm đah tô dà lơgar bè Dao, Hmông tà` gơs ală  pang bìai lanh wil tơl hơ\ sồng trum

Dà jù halà dà tơlir sùm là dà tờm ngan bơh phan soh ală kòn cau dê bè Rơđê, Jarai, Bơnhàr, Jeh Triêng, Cơ Tu… Gơtùi đơs, dà jù mờ dà tơlir kung là dà trum phan soh pơn rơ ngan bơh gùt tiah niam chài Trường Sơn – Tây Nguyên dê, tài dà jù mờ dà tơlir là dà lơh kòn gùng, geh bơngă tàm pà bơta gơ rềng, ring niam đah ală dà trum tàm phan soh.

Bìai geh ìs tơnơ\ tu\ trum

Digơlan tài bơh trồ tiah noat mrềt bơh tiah kơh bơnơm dê, nàng gơ rờm bal mờ tiah ơm kis, anih lơh broă, kòn bơnus pal rơ wah is he in dùl bơta phan soh kơ\ kơljap, [ươn ngui, ờ go\ di pơnhừ rơ lip rơ lìl ir, geh tu\ là pal pơn dềt să. Bơdìh mờ ală phan soh lơh chờ geh bơka nền nòn ngan, jơh ală phan soh geh ngui tàm tơl tu\, ờ kờp phan soh pah ngai tus phan soh lơh broă tàm mìr, den tàng jơnau sồr bè kơljap, kơ\, dà trum ờ gơ crài ir… geh sền gròi ua\ rlau.

Lài do, làng bol kòn cau sùm soh àu jù ờ bơrlu\, tơnơ\ hơ\ bơka dùl êt mờ ală che bìai geh trum mờ dà àng rlau. Bìai jù tu\ soh den ờ duh, pìh mhar koh tai, ờ lơh aniai tus kơltau cau soh dê. Làng bol kòn cau tiah kơh bơnơm ngui bìai trum dà jù nàng mai àu mpha, lơh chèu kơt bồ, mai kơldung triau, mai ồi tơ\, ồi lă bic… Bơh bìai jù lơ bơ nơm niam do, cau tà` ồi pơyua ală gùng jơr lum mai phan, mòn gơs ală gùng bơka niam ngan. Broă trum phan bơhìan yau gam rềp mềl mờ tiah ơm kis tai. Tu\ trum dà jù geh is, nha gơtùi ngui nàng lơh phan sih phan tam in tu\ dà trum geh lơh gơlik mờ dà gơtùi ngui nàng tuh chi tam in.

Bulah là  dà jù mơya dà tờm chi lơh dà trum kung gam pơn rơ ngan tàm rài kis tiah kơh bơnơm, di mờ tiah ơm kis brê bơnơm là tiah mờ ală cau tờm soh phan do ơm kis. Àu tram mờ dà chi trum đềt mềr ngan, geh soh pah ngai tu\ lơh broă, đơs crih tamya kung bè pơrjum niam chài gah huềng, tàm ală dơ\ lơh chờ bơhìan yau kòn cau dê.

Cau mblàng K’Duẩn