VOV4.K’ho – Mìng rlau 1 nhai do, tàm tiah Tây Nguyên neh geh rlau 70 nă cau bơ tờp mờ vi khuẩn lơh gơbàn kòp bạch hầu, tàm hơ\ geh 3 nă cau kòp neh chơt. Do là kòp bơ tờp bơh gùng tă nhơm den tàng geh đơs lài khà cau gơbàn kòp digơlan gam pơn jat tai gơguh ua\. Lơh jat jơnau đơng lam bơh Thủ tướng Chính phủ dê bè broă kơryan kòp bạch hầu tàm tơngai mhar ngan rlau jơh mờ gàr bơta kơ\ kơljap, gah lơh sơnơm pơ gồp bal mờ ală càr Gia Lai, Dak Nông, Kon Tum mờ Dak Lak gam lơh ngan lam lơh ală broă lơh rơcang sơndră kòp. Bè hơ\ den tu\ lơi gơtùi kơryan kòp ngòt rơ ngơt do tàm tiah Tây Nguyên mờ kơryan bơta bơ tờp kòp tus ală tiah ndai.

Bơh broă đal git, wàng se tiah geh kòp mờ lơh xét nghiệm ală cau ơm rềp mờ cau kòp bạch hầu tàm Tây Nguyên ai go\, mờr nggùl khà cau bơ tờp mờ vi khuẩn ndrờm ờ geh khat dùl tềl tơnggo\ lơi bơh kòp bạch hầu dê. Ală cau do geh hòi là cau pràn cèng trùng mờ digơlan lơh bơ tờp tàm mpồl bơtìan dilah ờ geh git go\, tam cah di tu\. Tàm tu\ hơ\, cơ chế bơh sơnơm vaccine dê ờ gơ sơt vi khuẩn bạch hầu mờ là lơh gơlik kháng thế nàng kơryan khih tài bơh vi khuẩn bạch hầu lơh gơbàn. Bè hơ\ den tàng, kờp bal mờ ală cau neh cit sơnơm vaccine kung gam digơlan geh vi khuẩn bạch hầu tàm să mờ kung gam digơlan lơh bơ tờp kòp cau ndai in bơh gùng tă nhơm. Geh tu\, dilah ờ geh cit sơl khà liều sơnơm vaccine, să jan ờ tơl kháng thể den kung gam gơtìp bơta khih bơh vi khuẩn bạch hầu dê lơh aniai. Kòp bạch hầu tàm Tây Nguyên bal mờ mờr 50% cau pràn cèng trùng gam lơh ua\ cau tàm do ờ suk: “Rơngòt ngan rlau jơh là cau pràn cèng trùng. Cau bè hơ\ den là cau pràn kơldang, mơya tàm să geh vi khuẩn lơh gơbàn kòp den bè gơtùi he git”.

Cau pràn cèng trùng digơlan lơh bơ tờp vi khuẩn bạch hầu ai khat dùl nă cau lơi in. Tàm tiah geh kòp tàm Tây Nguyên, ală cau bơ tờp mờ vi khuẩn bạch hầu ờ mìng geh kơ nòm dềt mờ ua\ cau dờng kung gơbàn kòp sơm, tàm hơ\ geh cau kòp mờr 60 sơnam. Nàng gơtùi kơryan ală tiah geh kòp gam gơbàn ua\, ală mpồl kuang bàng bơh Bộ Y tế dê neh rê tus tàm tiah geh kòp, pơlam lơh jat ală broă lơh jal mhar. Dilah git go\ tiah lơi geh cau kòp bạch hầu den sơm rơcang gàr lài mơ mờ sơnơm kháng sinh ai jơh tơl nă cau tàm tiah hơ\ in. Gíao sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Long, gơ noar Bộ trưởng Bộ Y tế pà git, bạch hầu krơi mờ ua\ bơta kòp bơ tờp ndai là neh geh sơnơm kháng sinh sơm kòp. Bơdìh mờ broă đal git, wàng se tiah geh kòp, tam cah is, pal git go\, sơm gờ` cau kòp mờ sơm rơcang gàr lài ai cau pin bơ tờp kòp in: “Cau pràn cèng trùng là jơnau lơh bơ tờp kòp tờm ngan. Git go\ gờ` mờ sơm di tu\ ai ală cau gơbàn kòp bạch hầu in ờ mìng tơrmù jơnau pơhìn gơbàn jroa\ mờ gam gơtùi kơryan jơnau pơhìn lơh bơ tờp kòp tus ua\ tiah tai. Dilah neh `ô sơnơm rơcang gàr lài den tơ nơ\ 48 jơ là gơtùi kơryan jơnau lơh bơ tờp kòp cau ndai in”.

Sơm gờ` cau gơbàn kòp mờ sồr `ô sơnơm rơcang gàr lài gơ wèt tus mờ cau pin bơ tờp kòp mìng ;à broă lơh tềng đap mat nàng kơryan ală tiah geh kòp. Bè jo\ jòng, sơnơm vaccine kung gam là broă lơh rơcang sơndră kòp geh cồng nha ngan rlau jơh. Gah lơh sơnơm pa lam lơh dùl broă lơh cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp bạch hầu dờng ngan ờ hềt geh bơh lài tus tu\ do tàm ală càr Gia Lai, Dak Nông, Kon Tum mờ Dak Lak. Rlau 10 tơlak liều sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp neh geh rơcang nàng cit mờr 5 tơlak nă làng bol 4 càr Tây Nguyên in. Bulah bè hơ\, broă hòi jà làng bol kòn cau tus broă lơh do ờ di là broă [ươn dùl êt lơi. Tơngai lài geh bơta làng bol, ngan là ală cau pràn cèng tùng đơs là, să tờm ờ geh kòp den tàng ờ bài `ô sơnơm sơm rơcang gàr lài kung bè ờ bài cit sơnơm vaccine. Ồng Nguyễn Chinh Chiến, Kuang atbồ Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên pà git: “Pơn yơu bè tàm kơnhòal Sa Thầy, càr Kon Tum neh geh ală broă lơh bơceh pa tàm broă hòi jà làng bol bè bơyai lơh ală mpồl hòi jà geh 3 nă cau, tàm hơ\ cau atbồ thôn 1 nă, 1 nă đảng viên mờ 1 nă kuang bàng tàm mpồl bal, cèng sơnơm kháng sinh tus tàm hìu mờ làng bol `ô sơnơm tềng đap mat kuang bàng tơn. Halà tàm Dak Nông, cèng sơnơm tus tàm tiah tam cah is nàng làng bol in `ô. Bulah bè hơ\, kung gam gơtìp kal ke, ua\ cau ờ ơm tàm hìu tài bơh lòt lơh mìr; 2, 3 tiah neh sồr ală mpồl bal, cau kra [òn, cau atbồ [òn, linh mục hòi khi rê. Broă lơh hòi jà do geh ngui mờ broă lơh cit sơnơm vaccine dơ\ do”.

Kòp bạch hầu gơbàn ua\ tàm tiah Tây Nguyên mờ 90% khà cau gơbàn kòp là cau kòn cau. Bơta pal đơs là tàm tu\ Covid-19 (kòp ngòt rơ ngơt mpồl A) tàm lơgar he ờ hềt geh cau lơi chơt, mơya mờ kòp bạch hầu den tus ngai 15/7 neh lơh 3 nă cau tàm Tây Nguyên chơt. Bơta geh ngan do sồr ală kấp ủy Đảng, gơnoar atbồ tàm [òn lơgar lơh broă bal pràn rlau tai, pơ gồp bal jơh nùs mờ gah lơh sơnơm nàng lơh jat jơnau đơng lam bơh Thủ tướng Chính phủ dê: kơryan kòp bạch hầu tàm tơngai mhar ngan rlau jơh mờ gàr niam bơta kơ\ kơljap.

Cau cih Văn Hải- Cau mblàng K'Duẩn