VOV4.K’ho – Đơs tus yal yau Tây Nguyên, digơlan làng bol mờ gơp boto sơ nơng mơ tus đơs Khan bơh cau Rơđê dê, Ot ndrong bơh cau M’nông dê halà Hơ mon bơh cau Bahnar dê. Ờ huan geh cau lơi git là, cau Sơdàng mpồl T’đrá kung geh jơnau yal yau sơl. Yal yau bơh cau Sơdàng mpồl T’đrá dê geh git go\ dơ\ sơn rờp tàm nam 2011, gơ gơs là dùl tàm ală sră nggal kuơmàng nàng Viện Khoa học xã hội Việt Nam in lip gơs sră “Ală jơnau yal yau Tây Nguyên”.

Ồng A Ar ơm tàm [òn Kon Gu 1, xã Ngọc Vang, kơnhòal Đăk Hà, càr Kon Tum rơle\ rơlùn đơs pơnđik tơl jơnau, yal yau bè Dăm Đuông. Làng bol tàm [òn ơm gùt dar ồng, iat gơ lơh bè kah tơn tơl jơnau đơs.

                                                      Lơh yàng mbòr dà cau Sơdàng dê

Ồng A Ar geh hòi là cau anih prap gàr jơnau yal yau kis bơh cau Sơdàng T’đrá dê, cau neh mờ gam prap gàr, kung bè yal jơh tơngume jơnau yal yau kòn cau Sơdàng dê, pơgồp bơnah ai bơta lip gơs sră kuơmàng “Ală jơnau yal yau Tây Nguyên”.

Nghệ nhân A Ar yal, jơnau yal yau neh gơ jat mờ ồng bơh tu\ gam dềt. Tus 8 sơnam, ồng neh geh wa tờm ồng dê mblàng wơl, pơlam đơs pơnđik yal ală jơnau bè klau Dam Đuông, bè Dăm Đuông gơs klìu, Dăm Đuông tàm să jan bè ồng kra, Dăm Đuông gơtìp kup lơh di\, halà Dăm Đuông dong klàs ùr Bar Mã… Mờ 4 jơnau yal bè klau Đuông bơh nghệ nhân A Ar bal mờ ală nghệ nhân kơnhòal Đăk Tô, Đăk Hà, đơs pơnđik yal yau neh gơs là 4 jơnau yal yau niam ngan ndrờm mat sơnđan tàm pang sră “Ală jơnau yal yau Tây Nguyên”, geh lip nam 2004 – 2007.

Tơngume jơnau yal yau kòn cau Sơdàng dê yal bè ală broă tàm gơ jra` đah ală cau dùl nă să, ală dơ\ tam lơh đah kòn cau Sơdàng mờ kòn cau ndai tu\ sền gàr ù, gàr [òn, sền gàr làng bol tàm [òn, rề ơnàng ù tiah. Jơh ală broă lơh sa, bơhìan ơm kis, bơta niam chài, ală bơta chài git wă, mờng chài kis… bơh cau Sơdàng dê kung geh đơs loh ngan tàm ală jơnau yal yau. Nghệ nhân A Ar ơm tàm [òn Đôn, sơnah [òn Quang Trung, [òn dờng Kon Tum, cau geh mblàng gơtùi 15 jơnau yal yau kòn cau Sơdàng T’đrá dê pà git:

“Bơh tu\ gam dềt a` neh iat cau đơs pơnđik, đơs ua\ ngan jơnau yal yau. Tàm hơ\, geh ua\ ngan bơta mờ a` pal bơsram. Pơn yơu bè ală jơnau đơs nri\, ală jơnau đơs tàm kờ`, sơ pơ\ bơr kờ` gơboh ùr klau, ală jơnau đơs pơnđik đơs bè bơta tàm kờ` kung geh sơl, bè rài kis lơh mìr, lơh sre kung geh sơl”.

Ua\ ngan jơnau yal niam geh nghệ nhân yal mờ ală bơta niam chài krơi is, tề lam cau iat git go\ dùl bă wil tơl jơnau yal yau. Bơceh pa jơnau yal yau neh là dùl niam chài, ngan là cau đơs pơnđik yal yau kung pal là dùl nă cau chài rơgơi hơ\ sồng gơtùi yal jơh dùl jơnau yal yau jòng bè hơ\. Jơnau yal yau jòng ngan rlau jơh là pơgap 10 băng cassette 90 phuk, gam wơl, kờp bal tơl jơnau yal yau geh nghệ nhân đơs tàm pơgap 8 jơ. Nghệ nhân A Ar yal:

“Gơ wèt mờ a` den yal yau là dùl jơtài kuơmàng ngan. Tàm hơ, he gơtùi git bơhìan ơm kis lơh broă lơh sa. Tàm hơ\ geh ua\ jơnau đơs pơnring, ală jơnau đơs kuơmàng ngan. Mờ tơl jơnau yal yau geh dùl pơrya niam ngan. Jơnauyal yau lơi kung kờ` đơs tus bơta song dơpa\, lơ bơn niam, niam chài, dong kòn bơnus bè gah nùs nhơm. Cau gơtùi sền go\ ală bơta niam mờ he pal đòm jat”.

Yal yau bơh cau Sơdàng T’đrá dê hòi là hơ m’uan, geh git go\ dơ\ sơn rờp tàm nam 2001 – 2002, bơh PGS.TS Võ Quang Trọng, Kuang atbồ Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam git go\. Tàm càr Kon Tum, tàm ală kơnhòal Đăk Tô, Đăk Hà, mpồl jòi sền neh jòi bàn 106 jơnau yal yau:

“Bol hi pa tơrgùm bàn pơgap 50 jơnau yal yau, a` sơ nơng là tàm hơ\ pal geh pơgap 100 jơnau yal yau. Jat a` den hơ\ là dùl rơndap broă geh cồng nha tàm ua\ gah, kuơmàng là broă sền gàr ală phan lời wơl niam chài ală kòn cau”.

Dilah bơyô dơ\ sơn rờp tus [òn cau Sơdàng T’đrá dê den yal yau kòn cau Sơdàng geh là pang sră geh jơh ală bơta, dong bơyô ua\ ngan tàm broă jòi sền niam chài bơh kòn cau do dê.

Cau mblàng K’Duẩn