VOV4.K’ho – Tàm rài kis pah ngai bơh ală kòn cau Tây Nguyên dê đơs bal mờ kòn cau Sơdàng dê đơs is, sùm sền gàr git gơp đềt mềr đah oh mi, jơi nòi, gơp bơyô, nac kuơmàng… Bal mờ ală dơ\ tàm tìp, boh bơr, tàm rài kis [òn lơgar kòn cau Sơdàng dê, gam geh mờng quèng pơn dềt să tàm niam chài boh bơr tu\ nac tus tàm hìu, ngan là rơcang wil tơl ngan tàm broă jà nac sàu sa mờ hìu bơnhă, lơh gơlik tai bơta đềt mềr, tam klac bal bơta kờ` gơboh [òn lơgar.

Tàm rài kis bơh kòn cau Sơdàng dê, pah tu\ geh nac tus còp hìu den sùm geh jơnau đơs bè do: “Ơ bi klau, ơ bi ùr! Hìu bơnhă a` chờ hờp ngan tu\ bi tus còp hìu. Hìu bơnhă a` sền ngềr ngan bi, piang sàu klo ngai do hìu a` dê ờ geh bơta lơi, mìng geh dùl nơm iar dềt, 1 drap tơrnờm bơsàp, jà bi ơm wơl sàu piang gời, `ô tơrnờm bơsàp, chờ bal mờ hìu bơnhă”. Jơnau đơs bulah bal hiă bè hơ\, mơya gơ cèng dùl jơnau pơrya krơi mờ ală jơnau neh đơs. “Dùl nơm iar dềt” hơ\ là iar dam dờng, “dùl drap tơrnờm bơsàp” hơ\ là drap tơrnờm bơkah ngan rlau jơh hìu bơnhă dê.

Ồng A Nuă, kòn cau Sơdàng ơm tàm [òn Ea Mao, xã Ea Yiêng, kơnhòal Krông Pach, càr Dak Lak pà git, kòn cau Sơdàng bơh yô yau mùl geh bơta pơn dềt să tàm git gơp, niam chài boh bơr den tàng rài kis làng bol dê bal hiă ngan, ờ pơnhừ să mơya kung krơi is ngan. Sơn đờm bơh nùs nhơm sền ngềr jơh nùs, tu\ geh nac tus nhơl tàm hìu, cau tờm hìu sùm jà nac ơm wơl nàng sàu piang, chờ hờp bal mờ hìu bơnhă: “Oh mi jo\ ngai hơ\ sồng tàm tìp den gơ lơh ngềr ngan. Tus tu\ sàu sa hìu bơnhă dê, geh phan lơi den yờ nac in sa phan hơ\. Bơhìan wă nac bol a` dê krơi mờ 2, 3 tiah ndai tàm bơta là, bulah tàm hìu geh phan do, phan ne mơya ờ tu\ lơi đơs tềng đap mat nac dê là he geh. Bulah bè hơ\, nùs nhơm sền ngềr là dờng màng ngan rlau jơh. Tàm hìu geh phan sa bơkah, geh phan sa lơi krơi den cau tờm hìu ndrờm yờ nac in sa nàng nac sa hờm, sa bơkah bè hìu bơnhă he dê sơl”.

Jat bơhìan kòn cau Sơdàng dê, tu\ geh nac tus tàm hìu, cau tờm hìu sùm jà nac ơm wơl nàng sàu piang mờ hìu bơnhă

Ồng A Đũh, cau bơceh jơnau đơs crih ơm tàm [òn Kon Trang Mnang, xã Đăk La, kơnhòal Đăk Hà, càr Kon Tum là cau git uă ngan bè bơhìan niam chài bơh yau bơh ală kòn cau tàm tiah đah tô Tây Nguyên dê pà git: Tàm mpồl bơtìan làng bol kòn cau Sơdàng, làng bol pơn dềt să ngan, mơya sền ngềr ngan nac, jơh nùs kờ` yờ să nac kuơmàng in. Geh hìu bơnhă, tàm hìu khi dê geh wil tơl ală  bơta phan bơna mơya khi ờ tu\ lơi yal là hìu bơnhă khi geh priă jền, phan bơna: “Pơn yơu khi đơs bè do: Ngai do, bi tus hìu a`, a` chờ hờp ngan geh wă bi, mơya drap tơrnờm do a` dê ờ bơkah, ngòt bi ờ gơtùi `ô, cau tờm hìu ờ tu\ lơi đơs hìu bơnhă geh tơrnờm bơkah, mơya khi pơn dềt să đơs là tơrnờm ờ bơkah. Jơnau đơs pơn dềt să neh geh bơh rài mò pàng rài yau tus tu\ do. Khi đơs bè hơ\ nàng kờ` nac tus nhơl tàm hìu in ờ bàs sìl mờ `ô tơrnờm, mờ tơrnờm bơkah halà ờ là lời cau nac in git is. Mơya cau tờm hìu den git là tơrnờm he yờ să là tơrnờm bơkah ngan rlau jơh”.

                                          Poac đe – Phan sa bơkah nàng yờ nac in

Ai ồng A Chông, kra [òn [òn Đăk Klong, xã Đăk Hring, kơnhòal Đăk Hà, càr Kon Tum den pà git: jơnau pơrya làng bol kòn cau Sơdàng dê bè do, dilah nac tus tàm hìu mờ nac ờ geh sa hờm, ờ geh `ô bơ`ul den cau tờm hìu hơ\ wă nac ờ hềt jơh nùs, mờ să tờm cau tờm hìu hơ\ kung sơ nơng là he neh geh tìs mờ nac: “Rài yau, làng bol tàm [òn bol a` dê sùm yờ sa nac in tu\ nac tus tàm hìu là sàu piang mờ biap [ang, nha bùm blàng, biap pài, lơng kòt tờm prìt brê. Bulah ờ geh poac, ờ geh ka bè tu\ do, mơya ờ gơtùi ờ geh poac đe sre. Poac đe geh sền là phan sa bơkah geh pơn rơ nàng yờ sa nac kuơmàng in. Tàm hìu [ềp gam prap ală phan lơi bơkah ngan rlau jơh den cau tờm kung ai nàng yờ sa gơp bơyô, nac kuơmàng in mờ bơta jơh nùs he dê. Ală phan sa hơ\ ờ mìng ai làng bol, jơi nòi in geh sa, geh hờm mờ gam ai tơnggo\ nùs nhơm sền ngềr làng bol, nac ngan ngồn”.

Ồng A Chông gam pà git tai, tu\ geh nac bơh ngài tus còp 1 hìu bơnhă tàm jơi nòi tàm [òn, cau jơi nòi kung tus hìu hơ\ nàng jà tai rê hìu he dê. Bulah bè hơ\, tài jơnau lơi hơ\ mờ nac ờ gơtùi lòt den khi kung ìa glah piang, glah biap he dê tus hìu mờ nac gam ơm, nàng ơn nac in sa. Gơ jat tàm cau nac sa dùl êt halà sa uă, mìng là geh sa den cau tờm hìu ne kung neh chờ hờp ngan bloh, sền bè he neh jơh nùs mờ nac: “Bơhìan wă nac bol a` dê ndrờm bè geh làng bol, gơp bơyô, nac kuơmàng bơh rềp, bơh ngài sền ngềr ngan tài bol a` wă dùl bă jơh nùs. Bulah dềt rơ hền mơya jơh nùs ngan. Niam chài boh bơr, jơnau đơs bè hơ\ den jat a` là pal sền dờng màng ngan, git pơn dềt is să tờm. Jơh ală làng bol bol a` ờ kờ` cau pơnhừ să, blơ\ blac. A` kung gam kah jơnau ồng mò rài yau nting tơngkah, sền dờng màng te\ oh mi, jơi nòi, gơp bơyô. Dilah he sền ngềr khi den hơ\ là he neh sền dờng màng să tờm he dê. Hơ\ là jơnau đơs kuơmàng ngan”.

                    Tu\ geh cau tàm jơi nòi bơh ngài tus, cau tờm hìu ai tơr nờm nàng jà nac `ô

Mùl màl, yờ sa nac in bơh cau tờm hìu dê ờ di là r[ah rơ[ừp, mờ sơ lơu\ wơl, geh tơl piang, poac, tơrnờm bơkah. Tàm do cau tờm hìu sùm pơn dềt să, ờ pơnhừ yal ală bơta lơi he geh, tàm nùs nhơm khi dê den jơh nùs kờ` geh wă nac dùl nă wil tơl.

Bơta pơn dềt să tàm niam chài boh bơr, yờ sa nac in dùl bă jơh nùs tàm mpồl bơtìan làng bol kòn cau Sơdàng là bơta niam, cèng nùs nhơm đềt mềr bơh kòn bơnus dê. Bơta niam chài do neh gơ gơs là bơhìan bơh yô yau ngan tàm ală [òn tàm Tây Nguyên. Bơh hơ\, dong làng bol ai geh bơta sền ngềr bơh ală cau gùt dar, geh ală bơta git gơp đềt mềr mờ tam klac bal [òn lơgar bềng bơta kờ` gơboh mờ nùs nhơm đềt mềr rlau.

Cau mblàng K’Duẩn