Tết Mùa mưa Dế khù chà được tổ chức khoảng 4 ngày. Dịp này, nhiều nghi lễ được bà con tiến hành với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia súc, gia cầm sinh sôi, phát triển, con cháu khỏe mạnh.  

Ngày Tết đầu tiên, đúng ngày con lợn hoặc ngày con rồng, sau khi cúng gia tiên, các gia đình sẽ cử người cùng nhau làm cây đu ở bãi đất trống ở bản để chuẩn bị cho mọi người vui hội.

Đồng bào Hà Nhì quan niệm: rừng và cây rừng, con thú trong rừng đều có linh hồn như con người. Mỗi cây rừng có một vị thần chủ thiêng liêng.

Trong trường ca “Xa Nhà Ca” các vị thần đã tạo ra 4 loài cây chủ đầu tiên là dương xỉ, cỏ lau, cỏ tranh, cây chít. Các loài cây này cùng thần chủ của chúng được phái xuống mặt đất làm ra rừng.

Sau đó tre gỗ cũng được phái xuống mặt đất. Mỗi khi vào rừng kiếm củi, hái rau, chặt cây đồng bào Hà Nhì đều phải xin thần cai quản cây rừng. Người nào xâm phạm đến cây rừng đều bị trừng phạt. Cơ chế linh thiêng này đã tạo nên sức mạnh bảo vệ rừng, tạo ra ý thức tự giác buôc mọi người phai tôn trọng rừng.

Người già bảo, chơi đu không chỉ là trò vui. Đó còn là hình thức tạ tội với thần linh, trời đất, cây cối vì một năm sản xuất, trồng cấy con người đã "phạm" vào đất, vào cây. Phải chịu "treo" mình trên cao để tạ tội.

Cây đu trong nhà có chiều cao khoảng 3m, chỉ dành cho trẻ nhỏ chơi. Còn cây đu ngoài bản cao tới 6 - 7m là để toàn thể bà con dân bản chơi -  Ảnh: VOV

Trực tiếp trưởng bản và thanh niên làm đu. Trục đỡ là 6 thanh tre chia đôi, đặt tương xứng hai bên. Chân tre cắm chặt vào lòng đất, xòe rộng như chạc ba chân, đỡ lấy cây tre bắc ngang trên đỉnh. Đây cũng là nơi cheo dây đu, tạo ra một khoảng không rộng để mọi người mặc sức ngồi hoặc đứng trên thanh gỗ buộc chắc chắn nơi hai đầu dây phía mặt đất -  Ảnh: VOV

Trò chơi mang tính cộng đồng cao. Các cô gái hát vang làn điệu dân ca Hà nhì cổ vũ người làm đu -  Ảnh: VOV

Ai cũng hồ hởi góp một tay cho cây đu mau dựng - Ảnh: VOV

Chân tre càng chôn chắc trong lòng đất, chơi đu mới bảo đảm an toàn - Ảnh: VOV

Hai đầu dây buông về phía mặt đất buộc khúc gỗ để ngồi chơi -  Ảnh: VOV

Công việc dựng đu hoàn tất. Trước khi chơi cây đu, ông chủ lễ sẽ buộc cây gai vào cây đu để cấm không cho ai được động vào -  Ảnh: VOV

Khi làm lễ ông chủ lễ dùng tay đẩy chiếc đu về phía trước với mong muốn xua đuổi hết tà ma ra khỏi cây đu và ra khỏi bản. Mục đích không để chúng quấy nhiễu cuộc vui. Làm lễ xong, ông chủ lễ bỏ cây gai đi và cho mọi người bắt đầu chơi đu -  Ảnh: VOV

Người Hà nhì tin: đu càng cao, càng xa năm ấy dân bản sẽ càng no ấm -  Ảnh: VOV

Lâm Thanh/VOV4