Đám cưới người Nùng với hòm và chiếu

 Theo quan niệm của người Nùng, khi người con gái đi lấy chồng, chiếc hòm chứa đựng những vật dụng hàng ngày của cô dâu. Khi nhà gái sang nhà trai sẽ phải mang sang một cái hòm. Trong hòm gồm các loại đồ dùng như 1 đôi đèn, hai cái chậu, hai cái gối, đôi phích nước và một chiếc chăn bông, cái màn, bộ ấm chén. Đó được hiểu là của hồi môn của bố mẹ cho con gái.

 Cùng với chiếc hòm đựng của hồi môn của nhà gái, đi cùng đoàn rước dâu còn có một người ôm cây mía cuốn trong chiếc chiếu. Người được chọn phải là người trẻ tuổi, tràn đầy sức sống, biểu đạt cho sự căng tròn, phát triển. Hình ảnh cây mía tượng trưng cho sự đủ đầy, thăng tiến. Cây mía còn là hình tượng của chiếc thang nối liền hai miền âm dương.  

Theo phong tục, người Nùng phải chọn một "ông đón" đối với nhà trai và một"ông đưa" ở nhà gái. "Ông đưa" và "ông đón" đều là những người họ hàng, có gia đình hạnh phúc, con cái đề huề cả trai lẫn gái, làm ăn khá giả và được mọi người kính trọng.

  Cô dâu chú rể cùng phù dâu chuẩn bị về nhà trai  -  ảnh Hải Phong 

Trong lễ đón dâu, dẫn đầu đoàn nhà trai là "ông đón", một bà cô, chú rể và các bạn của chú rể. Trong đó, bà cô theo đoàn nhà trai tượng trưng cho phúc đức nhà chồng, bạn chú rể đi cùng là người biết hát điệu Sli, Cỏ lảu. Đoàn mang theo các lễ vật. Sau khi nhận lễ từ nhà trai, nhà gái tiến hành lễ trình tổ tiên, báo với tổ tiên về việc gả chồng cho con gái. Thầy cúng sẽ cầu khấn tổ tiên cho đôi vợ chồng trăm năm hạnh phúc.

Khi đón dâu sang nhà trai, với tâm niệm mang những điều tốt đẹp nhất đến với nhà mình và tống tiễn những điều không may mắn, nhà trai chuẩn bị 1 bát hương và một ít hoa quả, xôi bánh để cúng chúng sinh và những vong hồn chết yểu bên ngoài. Sau khi cúng, ông mo sẽ hóa tiền vàng mã cho ma quỷ, cho các vong hồn lang bạt. Trước khi cô dâu bước qua cửa, phù dâu sẽ đạp đổ mâm lễ vừa cúng để ma quỷ không còn vương vấn, quanh quẩn ở đấy, rồi cả đoàn vào nhà. Theo tục lệ, chú rể phải là người bước chân vào trước để chứng tỏ mình là chủ gia đình.

Mâm cúng chúng sinh và ma quỷ khi đoàn rước dâu về đến nhà trai - ảnh Hải Phong

Người Nùng thờ hai ban chính, phía trên cao thờ Phật bà Quan âm hoặc Huyết hổ Huyền đàn (gọi chung là Mè nàng), ban dưới thờ gia tiên. Khi cô dâu vào nhà, nhà trai sẽ rải chiếu để đón tân nương, tân lang. Cô dâu quỳ lạy trước gian thờ và nghe câu hát trình bái tổ tiên với điệu Cỏ lảu của phù dâu:

Nhất kính phật, kính tiên

Nhì kính về gia tiên tiền tổ

Thứ ba lạy họ hàng hai bên

Cầu cho uyên ương hôn hỉ

Mừng vui này xin chúc phúc trăm năm

Sau khi cúng lạy gia tiên, phù dâu đưa cô dâu vào buồng cưới. Lúc này, chú rể ở bên ngoài, sau 3 ngày mới được vào buồng cưới. Bởi, tại buồng cưới, cô dâu sẽ tiến hành các nghi lễ để xua đuổi tà ma, mong mọi chuyện tốt đẹp, làm ăn thuận lợi cho vợ chồng trong tương lai.

Hát Sli, Cỏ lảu trong lễ cưới của người Nùng

Độc đáo, đặc sắc nhất trong đám cưới của người Nùng là những điệu Sli, điệu Cỏ lảu của các phù dâu, phù rể, thay lời cô dâu chú rể gửi lời cảm ơn đến bố mẹ, đến "ông đón", "ông đưa" và họ hàng hai bên đã tác hợp cho đôi vợ chồng trẻ.

Người Nùng coi Sli, cỏ lảu là những áng thơ ca chan chứa hồn quê, dạt dào cảm xúc về tình yêu đối lứa, quê hương và làng bản. Mỗi lần câu Sli, cỏ lảu cất lên, làm bừng tỉnh cả không gian đám cưới. Những câu hát này thường gắn chặt với các nghi thức của lễ cưới. Người Nùng hát xin lên cầu thang, xin vào nhà, xin chỗ ngồi…cho đến nói lời cảm ơn bố mẹ, ông đón, bà đưa. Vì thế, những câu hát Cỏ lảu như một phương tiện để liên kết các hoạt động nghi lễ một cách khéo léo.

Lễ cưới của người Nùng còn đặc sắc hơn bởi những câu hát sli, cỏ lảu giữa phù dâu và phù rể. Họ hát những bài hát về cuộc sống hàng ngày, về tình yêu thương, về hạnh phúc của cô dâu chú rể. Cuộc hát thường kéo dài thâu đêm suốt sáng. Những buổi hát tình tứ trong đám cưới cũng là cái duyên, cái cớ để những đôi phù dâu phù rể chưa vợ chưa chồng có cơ hội quen biết, tìm hiểu lẫn nhau và có thể đi đến hôn nhân nếu hai bên cùng ưng thuận.

Sau một đêm hát Sli, hát cỏ lảu, nhà gái sẽ mở hòm đồ đạc để quan khách và bạn bè cô dâu chú rể chứng kiến. Lúc này, phù dâu sẽ hát kể về các loại đồ đạc trong hòm: nào phích, nào xô chậu, nào đèn dầu...

Kết thúc nghi thức mở hòm, nhà gái tuyên bố trao trả đầy đủ không thiếu thứ gì và hát chúc cho vợ chồng trăm năm hạnh phúc, làm ăn phát đạt, sớm sinh quý tử và hạnh phúc trùng phùng./.

Hải Phong- VOV4