Daok ngak metau gah sang kumei nan lac adat biak karei di urang bangsa Dao bhong Yên Bái. Adat ini hu makna yau habar?

Tết mbang akaok padai bahrau (sap Tày iew lac Nèn kin khẩu mấư) nan lac tết meng kan di urang Tày, Nùng daok pak Cao Bằng hu peih ngak di biar harei 9/9 saka ia bulan yaok thun. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, daa mikva saong taong abih guak pang kadha vak khan brei thau ka Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng ngan haong dom adat cambat saong makna biak siam gheih:

Dalam dom harei ni, mik va Khmer Nam bộ di dom phum, sóc dok cang raok rija Kathina (dok ieu lac rija pok khan aow, pok bingu) hadei di 3 bilan An cư kiết hạ . Rija Kathina hu mik va Khmer peih ngak tui rilo adat cambat, jeng sa harei roya di phum, sóc brei ka 2 gah lac dom sư sãi song dom phật tử. Kadha dom bangsa adei saai harei ni, daa mik va song tong abih gauk duah thau ka rija Kathina di mik va Khmer Nam bộ:

Meng sajarah 100 thun padang tabiak saong cakrok patagok (1919-2019), Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng ngan saong dom yaom glaong ilamu, dom drap ar bo labik ini daok khik piah hu jeng labik dui pachreih tuai damuai.

Dok di bhum Tây Bắc hu dom bangsa yau Tày, Lào, Khơ-mú, Xinh Mun, Cống, Thái… jeng hu adat cambat dok sang tual. Min, meda hu urang Thái jhuk (Tày Đăm) jeng pandar thaot binguk Khau cút piah ngak siam ka tabung sang. Khau cút ndung bak dom janih ilamu siam gheih ka suan yava,menuac urang, adat ngak mbang ngak huak, rai duik mbang ngui meng ilamu di urangThái. Kadha dom bangsa adei saai adit ni, daa mik va song tong abih gauk pang ka 'Khau cút'- thaik thaot ilamu siam gheih angaok sang tual di urang Thái jhuk:

Gam saong sap ndem, akhar vak, haroh cih, khan ao ngui cuk lac sa dalam dom kadha praong akok meti piah thau lac bangsa ini saong bangsa karei. Khan ao ngui cuh meng kan oh lac ndung bak ilamu, bo daok ndung bak dom yaom glaong nghe thuat, yaom glaong sajarah di yaok bangsa. Khan ao di urang kumei bangsa Mông tuk halei jeng hu bingu la hadah tanyak. Piah ngak hu jeng blah khan ao piah ngui cuk ye abih biak rilo tukvak saong prein yawa. Bruk naih gheih di urang kumei Mông nan lac urang meda ngak tabiak dom blah khan ao di bangsa drei meng dua plak tangin ghieh ngak.

Sen Đôn Ta lac sa dalam dom adat cambat tanarakun meng kan mai di urang Khmer, nyu hu makna yau harei Vu lan di urang Yuan, harei Kate di urang Cam khaol drei. Ini lac adat cambat hu khik ramik meng kan mai, ndung bak ilamo di bhap bani Khmer Nam Bộ. Sen Đôn Ta di urang Khmer thun ini meng harei 27 tal harei 28/9 saka aia harei ngan haong rilo bruk ngak pablak tame gauk, brei mboh bruk thau dhal thau phol muk kei, ong muk, amaik ame, dom urang palang lahik; taphia di nan, likau siam mekre salamat ka rup drei, ka gauk gar dalam sang saong manuac urang daok diuk di dunya. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, khaol drei pang kadha vak brei thau ka Sen Đôn Ta:

Pambuak pagam haong krong Đăk Bla –krong ia nduac cagar duy nhất di Việt Nam, meng kan mai, gaiy độc mộc hu kak kajap hong bruk ngak mbang ngak huak yaok harei di urang Ba Na pak ni. Tui thun bilan, gaiy độc mộc harei ni jeng dok lgheih mekre dalam rai duik di mik va. Kadha “Dom bangsa adei saai” harei ni, khol drei pang yaih khan ka sruh gaiy độc mộc di urang Ba Na:

Angaok bhum taneh gah brak tỉnh Kon Tum, labik ceik glai bak abih , sup palup song nao mai kan kandah di huyện Đắk Glei lac labik bangsa Giẻ - Triêng dok. Urang Giẻ - Triêng biak gheih bruk pak pandap pandar meng dom janih phun hu di pak ni yau: kreim, la-a.. song dom janih talei glai… Dalam pandap pak di drei, janih njauk ndom tal abih di urang Giẻ - triêng lac boh gùi. Boh gùi lingiu di caik pandap daok brei mboh akaok sahneng hadah song tangin gheih di urang pak. Kadha dom bangsa adei saai harei ni, khol drei duah thau ka boh gùi-sa pandap ngak meng tangin biak gheih mekre di bangsa Giẻ - Triêng

Yaok thun tuk Trung thu tal mai, uranaih jeng chreih chrai haong ahar am, ahar dẻo caga salao pandap cang ia bulan tagok hadah saong janih oh kurang hu di dom adei sit lac dom pandap main. Min urak ini, bruk hu mbaok di rilo janih pandap main điện tử daok ngak brei lahik nao pandap main meng kan yau gom patuk, gom menyek kéo quân, gom menyek ikan chép…Yau nan, thei lac menuac “truac hadah” ka dom mbaik gom menyek patuk tuk ia bulan bak baoh bilan 8 tui saka ia bulan bak baoh, lac janih pandap main meng kan di bhap bini tuk Trung thu mai. Kadha “ Dom bangsa adei sa-ai” adit ini, khol drei saong Yến Hoa duah tal baoh sang di nghệ nhân ngak pandap main bhap bini di Hậu Ái, Hoài Đức, Hà Nội: