T’cooh Ksor Hyao ăt coh vel Breng 3, chr’val Ia Dêr, chr’hoong Ia Grai, tỉnh Gia Lai năc ma nưih liêm choom bhlâng coh bh’rợ chăp hơnh k’tiêc k’ruung, bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê lâng zư lêy yêm têêm vel đong.
T’cooh Ksor Hyao ăt coh vel Breng 3, chr’val Ia Dêr, chr’hoong Ia Grai, tỉnh Gia Lai năc ma nưih liêm choom bhlâng coh bh’rợ chăp hơnh k’tiêc k’ruung, bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê lâng zư lêy yêm têêm vel đong.
Đhanuôr acoon cóh Mường cóh tỉnh Phú Thọ dzợ vêy bấc râu ch’na đh’nắh a’yêm, ooy đâu vêy bánh chưng thảo dược, dzợ ta moon nắc bánh chưng tăm, đơơng pr’hoọm chr’nắp yêm cóh crâng k’coong. Râu bánh chr’nắp nâu cung cắh choom cắh vêy ooy zâp a’pướih ch’na bhuốih a’bhô dang, tô bhúh, plêệng k’tiếc âng manứih Mường zâp bêl bhiệc bhan, tết tọc.
Đhanuôr acoon cóh Mường cóh tỉnh Phú Thọ dzợ vêy bấc râu ch’na đh’nắh a’yêm, ooy đâu vêy bánh chưng thảo dược, dzợ ta moon nắc bánh chưng tăm, đơơng pr’hoọm chr’nắp yêm cóh crâng k’coong. Râu bánh chr’nắp nâu cung cắh choom cắh vêy ooy zâp a’pướih ch’na bhuốih a’bhô dang, tô bhúh, plêệng k’tiếc âng manứih Mường zâp bêl bhiệc bhan, tết tọc.
Đhanuôr Khmer vêy đợ văn hoá chr’nắp pr’hay, bơơn zư đợc ooy bấc lang. Ting đêếc, bấc j’niêng cr’bưn bơơn zư đợc tơợ lang nâu tước lang n’tốh. Zâp j’niêng cr’bưn bơơn bhrợ têng lalay cơnh. Tu cơnh đêếc, j’niêng cr’bưn n’đoo cung vêy mưy manứih k’đhơợng bhrợ têng-bơơn ta moon nắc À Cha. Cơnh đêếc, À Cha nắc manứih ha cơnh? Bh’rợ âng À Cha ooy pr’ắt tr’mung đhanuôr Khmer ha cơnh? Đhanuôr lâng pr’zợc đh’rứah chấc lêy năl ooy bha ar xrặ âng Ngọc Tươi, PV Đài p’rá Việt Nam, ắt zr’lụ đồng bằng k’ruung Cửu Long.
Đhanuôr Khmer vêy đợ văn hoá chr’nắp pr’hay, bơơn zư đợc ooy bấc lang. Ting đêếc, bấc j’niêng cr’bưn bơơn zư đợc tơợ lang nâu tước lang n’tốh. Zâp j’niêng cr’bưn bơơn bhrợ têng lalay cơnh. Tu cơnh đêếc, j’niêng cr’bưn n’đoo cung vêy mưy manứih k’đhơợng bhrợ têng-bơơn ta moon nắc À Cha. Cơnh đêếc, À Cha nắc manứih ha cơnh? Bh’rợ âng À Cha ooy pr’ắt tr’mung đhanuôr Khmer ha cơnh? Đhanuôr lâng pr’zợc đh’rứah chấc lêy năl ooy bha ar xrặ âng Ngọc Tươi, PV Đài p’rá Việt Nam, ắt zr’lụ đồng bằng k’ruung Cửu Long.
Đhanuôr Khmer ắt ma mung pazưm đhị 2, 3 tỉnh zr’lụ ĐBSCL lâng k’dâng 1,3 ực manứih, ặt ma mung tr’lục đh’rứah lâng apêê a’duôn, Hoa, Chăm. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr cóh đâu cung dzợ zư đợc pr’hoọm văn hoá chr’nắp âng acoon cóh đay ooy zâp j’niêng cr’bưn, bh’rợ tr’nêng, bhiệc bhan... Ooy đâu, j’niêng cr’bưn Chọ têy nắc mưy ooy đợ j’niêng cr’bưn chr’nắp, cắh mưy ta bhrợ ooy pr’ắt tr’mung zâp t’ngay nắc dzợ n’léh váih đhị zâp j’niêng cr’bưn, bhiệc bhan âng manứih Khmer.
Đhanuôr Khmer ắt ma mung pazưm đhị 2, 3 tỉnh zr’lụ ĐBSCL lâng k’dâng 1,3 ực manứih, ặt ma mung tr’lục đh’rứah lâng apêê a’duôn, Hoa, Chăm. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr cóh đâu cung dzợ zư đợc pr’hoọm văn hoá chr’nắp âng acoon cóh đay ooy zâp j’niêng cr’bưn, bh’rợ tr’nêng, bhiệc bhan... Ooy đâu, j’niêng cr’bưn Chọ têy nắc mưy ooy đợ j’niêng cr’bưn chr’nắp, cắh mưy ta bhrợ ooy pr’ắt tr’mung zâp t’ngay nắc dzợ n’léh váih đhị zâp j’niêng cr’bưn, bhiệc bhan âng manứih Khmer.
Moon tươc đha nuôr Cao Lan, căh choom căh moon tươc đợ bhr’ươr Sình ca , liêm pr’hay tơợ cr’liêng pr’hat, ghit xa nay ch’roonh zr’muông… lươt đh’rưah lâng xa nul liêm pr’hay âng đha nuôr cơnh cha grâr sành, hát n’coo, kèn ha la….
Moon tươc đha nuôr Cao Lan, căh choom căh moon tươc đợ bhr’ươr Sình ca , liêm pr’hay tơợ cr’liêng pr’hat, ghit xa nay ch’roonh zr’muông… lươt đh’rưah lâng xa nul liêm pr’hay âng đha nuôr cơnh cha grâr sành, hát n’coo, kèn ha la….
Cơnh lâng bhrợ têng cơnh ma nưh Êđê, lêệ a oc đhooh, hor âng tỉnh Đăk Lăk t’mêê moot ooy c’bhuh 100 ch’na yêm Việt Nam c’moo 2020-2021.Ch’na n’nâu vêy đha hum yêm, nhum, ca ca blêt n’đhang doó bha âr ca êr, đoọng lêy ch’na dh’năh Đăk Lăk năc cớ bơơn z’hai g’lăng bhrợ t’vaih đợ ch’na đh’năh yêm âng đha nuôr liêmg glăp lâng pr’ăt tr’mông xoọc đâu.
Cơnh lâng bhrợ têng cơnh ma nưh Êđê, lêệ a oc đhooh, hor âng tỉnh Đăk Lăk t’mêê moot ooy c’bhuh 100 ch’na yêm Việt Nam c’moo 2020-2021.Ch’na n’nâu vêy đha hum yêm, nhum, ca ca blêt n’đhang doó bha âr ca êr, đoọng lêy ch’na dh’năh Đăk Lăk năc cớ bơơn z’hai g’lăng bhrợ t’vaih đợ ch’na đh’năh yêm âng đha nuôr liêmg glăp lâng pr’ăt tr’mông xoọc đâu.
Lâng đhr’năng k’nặ bil tic âng bh’rợ taanh a din âng acoon coh Mường, pa căn Phạm Thị Bảo ặt đhị chr’val Cao Ngọc, chr’hoong Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá ơy pa zay pa dưr lâng zư lêy bh’rợ taanh a din âng acoon coh đay, đh’rưah nắc zooi bấc pân đil lơơng vêy bhiệc bhrợ lâng đơơng chô bh’nơơn tệêm ngăn.
Lâng đhr’năng k’nặ bil tic âng bh’rợ taanh a din âng acoon coh Mường, pa căn Phạm Thị Bảo ặt đhị chr’val Cao Ngọc, chr’hoong Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá ơy pa zay pa dưr lâng zư lêy bh’rợ taanh a din âng acoon coh đay, đh’rưah nắc zooi bấc pân đil lơơng vêy bhiệc bhrợ lâng đơơng chô bh’nơơn tệêm ngăn.
Hân noo ha pruốt nắc hân noo p’lêê p’coo dưr pô váih liêm, lâng hân noo ha pruốt nắc cung hân noo đoọng zâp apêê pân jứih pân đil acoon cóh Thái zr’lụ k’coong ch’ngai Tây Bắc, chấc lêy tr’năl đh’rứah, tr’pay diịc điêl. Ooy pr’ắt tr’mung diịc điêl, đhanuôr Thái cóh zr’lụ Tây Bắc vêy mưy j’niêng cr’bưn pr’hay chr’nắp, nâu đoo nắc k’diịc chô ắt ooy đông k’điêl xang bêl xay xơ.
Hân noo ha pruốt nắc hân noo p’lêê p’coo dưr pô váih liêm, lâng hân noo ha pruốt nắc cung hân noo đoọng zâp apêê pân jứih pân đil acoon cóh Thái zr’lụ k’coong ch’ngai Tây Bắc, chấc lêy tr’năl đh’rứah, tr’pay diịc điêl. Ooy pr’ắt tr’mung diịc điêl, đhanuôr Thái cóh zr’lụ Tây Bắc vêy mưy j’niêng cr’bưn pr’hay chr’nắp, nâu đoo nắc k’diịc chô ắt ooy đông k’điêl xang bêl xay xơ.
Coh apêê đhr’niêng bh’rợ âng ma nưih Dao Tiền coh chr’hoong Vân Hồ, tỉnh Sơn La, pr’múa r’riu năc pr’múa chr’năp ma bhuy. Đha nuôr coh đâu âi đh’rưah zư đơc pr’mua n’nâu tơợ lang n’nâu tươc lang n’tôh, cơnh c’leh liêm văn hóa ty đanh căh choom căh vêy coh pr’ăt tr’mông âng đay.
Coh apêê đhr’niêng bh’rợ âng ma nưih Dao Tiền coh chr’hoong Vân Hồ, tỉnh Sơn La, pr’múa r’riu năc pr’múa chr’năp ma bhuy. Đha nuôr coh đâu âi đh’rưah zư đơc pr’mua n’nâu tơợ lang n’nâu tươc lang n’tôh, cơnh c’leh liêm văn hóa ty đanh căh choom căh vêy coh pr’ăt tr’mông âng đay.
Z’lâh c’xêê c’moo ăt mamông lâng dưr vaih, manuyh Dao Khâu ơy ta becch g’lăng lâng zư đơc bâc râu tr’coọ xa nul chr’năp pr’hay đươi dua coh pr’ăt tr’mông cơnh: Kèn, chiing, ch’gâr, chũm choẹ, chuông… ha dợ chr’năp liêm pa bhlâng năc kèn.
Z’lâh c’xêê c’moo ăt mamông lâng dưr vaih, manuyh Dao Khâu ơy ta becch g’lăng lâng zư đơc bâc râu tr’coọ xa nul chr’năp pr’hay đươi dua coh pr’ăt tr’mông cơnh: Kèn, chiing, ch’gâr, chũm choẹ, chuông… ha dợ chr’năp liêm pa bhlâng năc kèn.