Acoon cóh Mường nắc muy cóh bấc c’bhúh acoon cóh dzợ ặt bơơn zư đớc râu c’léh văn hóa ty đanh liêm chr’nắp. Muy cóh bấc c’léh văn hóa nắc đoo nghệ thuật hát Đúm cắh cậ hát giao duyên. Hát Đúm nắc sinh hoạt văn hóa tinh thần liêm chr’nắp âng ma nứih Mường choom năl nắc muy bh’rợ “bha bhụ ặt đoọng hát”. Hát Đúm nắc đoo hát pa choom lâng boóp vêy tơợ đanh a hay. Hát Đúm choom dưr váih cóh xay xơ, moọt đong t’mêê, t’ngay bhiệc bhan,...

Pazêng rau pr’hát chr’nắp pr’hay, đh’rưah lâng tr’coọ xa nul xay p’căh ghít rau j’niêng âng crâng k’coong nắc rau tr’haanh ooy rau chr’nắp pr’hay coh văn hoá âng manuyh Khơ Mú

Manứih Ê Đê pa bhlâng chắp lêy chữ tín lâng râu gr’hoót moon, lấh mơ nắc gr’hoót moon lâng zâp a’bhô dang lâng tô bhúh. Ơy gr’hoót moon ha dợ cắh choom bơơn bhrợ, manứih Ê Đê nắc bhrợ bhiệc bhuốih đoọng hay k’noọ moon râu âng đay gr’hoót lâng lêy bhrợ bêl mưy t’ngay c’xêê liêm gít lơơng. J’niêng cr’bưn nâu bơơn ta moon nắc bhiệc bhuốih nhắc vòng đồng cắh cậ pa tơơi t’ngay gr’hoót moon.

Ma nứih Lô Lô âi năl tốc bhrợ lâng đươi dua cha gâr đồng đhị đâu đanh k'noọ 1.800 c'moo. Tước nâu câi, ma nứih Lô Lô hơớ cóh k'tiếc k'ruung hêê dzợ đươi dua cha gâr đồng ty cóh bhiệc bhan.

Xa’nưl chiing, xa’nưl goong nắc đoo râu chr’nắp liêm, ắt pazưm liêm chr’nắp lâng pr’ắt tr’mung âng đhanuôr zâp acoon cóh k’coong ch’ngai tỉnh Phú Yên. Chô ooy chr’val Cà Lúi, chr’hoong Sơn Hoà, tỉnh Phú Yên pazưm đh’rứah đhị đh’rông óih lâng xa’nưl chiing goong r’rộ r’răm, đợ apêê đha’đhâm c’moor đh’rứah ting t’nơớt p’gớt ting điệu A Ráp ty chr’nắp, bhrợ padưr đợ pr’hoọm liêm chr’nắp đhị không gian Liên hoan Văn hoá chiing goong chr’val Cà Lúi bhrợ têng 2 c’moo mưy chu.

Trong đời sống tình cảm của người Thái, chiếc khăn piêu chính là minh chứng đặc biệt cho tình yêu đôi lứa. Vào những dịp lễ hội, khi cô gái tung còn, chàng trai nào bắt được phải đền cho cô một hoặc hai đôi vòng bạc. Còn khi chàng trai ném và cô gái không bắt được phải đem khăn piêu ra tặng. Chiếc khăn khi ấy trở thành cái cớ để họ yêu nhau. Nếu cô gái không yêu chàng trai thì có thể đem vật khác đến xin lại chiếc khăn của mình. Kể cả khi trong nhà có tang khăn piêu cũng được dùng làm lễ vật mang theo người mất và con cháu cũng phải đội khăn piêu trong đám ma. Chiếc khăn piêu khi ấy như vật chỉ đường cho linh hồn người đã mất tìm được lối về mường trời, là thế giới bên kia.

Nắc mưy ooy 5 acoon cóh pa bhlâng zr’nắh k’đhạp cóh Lai Châu, manứih Khơ Mú ắt mamung pa zưm đhị zấp chr’hoong Tân Uyên lâng Sìn Hồ. Hân đhơ dzợ bấc zr’nắh k’đhạp ooy pr’ắt tr’mung, tinh thần, nắc đợ râu văn hoá vật thể lâng phi vật thể âng manứih Khơ Mú nắc vêy đợ râu liêm chr’nắp la lay, nắc đhị lướt lêy cha mêết âng zâp đông khảo cứu, cung cơnh ta mooi cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung lâng cóh k’tiếc k’ruung lơơng.

Tết a bhoo nắc t’ngay tết ga mắc bhlầng cóh c’moo âng acoon cóh Cống Khao đhị chr’hoong Mường Tè, tỉnh Lai Châu. Nâu đoo nắc bêl đoọng đhanuôr k’rong pa họp tợơ lấh muy c’moo pa bhrợ ta têng zr’nắh k’đháp lâng đoọng năl ơn apêê dang ơy chroi đoọng, zư lêy cóh c’moo hay, rơơm đoọng c’moo t’mêê boo liêm, đhí crêê, pr’loọng đong, vel bhươl k’bhộ ngăn bhui har.. C’moo đâu, bấc zr’lụ đhị Lai Châu lâng Mường Tè crêê bil bal tu boo đhí túh bhlong, đhanuôr Cống Khao cung bhrợ têng Tết ngô ting cơnh j’niêng cr’bưn âng acoon cóh đay, ha dợ căh vêy bhrợ têng ga mắc cơnh apêê c’moo lalăm a hay.

Ma nuýh La Ha nắc muy cóh apêê acoon cóh pa bhlầng hắt ma nuýh, ặt ma mông đhị bơr pêê chr’hoong truíh k’ruung Đà âng tỉnh Sơn La lâng Lai Châu. Xã hội ting t’ngay ting ha dưr, pr’ặt tr’mông ting t’ngay ting tr’xăl, ha dợ ma nuýh La Ha dzợ zư đớc bơr pêê rau j’niêng cr’bưn ty đanh, cóh đếêc vêy bhiệc bhan “Pang a”, bhiệc bhan zước pr’đoọng, muy chr’nắp văn hoá âng acoon cóh đay.

Bhiệc bhan Điện Trường Bà nắc bhiệc bhan ty đanh xay p’cắh rau chr’nắp pr’hay la lay, vêy đợ rau tr’clai văn hoá âng bấc đhanuôr acoon cóh n’lơơng cơnh Cor, Chăm, Hoa, Kinh… bhiệc bhan Điện Trường Bà đoọng xay p’cắh cr’noọ n’năl ơn lâng Thánh mẫu Thiên Yana lâng bấc a bhô dang vêy đhanuôr vel đong bhuốih tơợ k’ha riêng c’moo ahay. Nâu đoo nắc bêl đoọng pa dưr xa nay đoàn kết bhlưa da ding k’coong lâng cóh xuôi.