Cóh pa bhlâng bấc râu liêm chr’nắp, cha dh’nắh đha hum yêm âng âng đha nuôr Dao Tiền cóh Mộc Châu, Sơn La choom ​dáp tước bánh Dua ít – muy râu bánh bơơn đha nuôr lêy c’léh đoọng ha ch’roonh zr’muông.

Ma nứih Thái nắc muy cóh 54 c’bhúh đha nuôr acoon cóh Việt Nam, ặt ma mông bấc cóh apêê zr’lụ da ding ca coong. Apêê đha nuôr Thái buôn ma mông ting bha nụ vel cóh apêê clung ta huung, đhị đăn toọm đác, pr’ặt tr’mông ặt liêm lâng cruung k’tiếc đoọng buôn ha bh’rợ bêệt ha roo ruộng, chóh lanh, taanh n’đoóh a doóh. Tơợ a hay tước nâu câi, đha nuôr Thái ma mông lâng cóh đhr’nong đong đh’rơơng dal zôông lâng cóh cr’loọng đong dh’rơơng n’nắc z’lấh bấc cr’chăl âi bhrợ t’váih pr’ặt tr’mông, c’léh văn hóa la lay.

Đhanuôr Chứt nắc acoon cóh vêy đợ manứih m’bứi bhlâng, nắc vêy k’noọ 4.000 cha’nặc, ắt mamung cóh vel Rào Tre, chr’val Hương Liên, chr’hoong Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Bêl ahay, đhanuôr lấh mơ nắc ắt mamung cóh gợp đhêl, ặt t’mung lâng bhiệc chấc lướt penh bơơn a’đhắh dzăm, pêếh p’lêê... Đợ c’moo hanua, đhanuôr Chứt bơơn Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh moon pa choom bhrợ têng ruộng chuôr, ting chô ặt đăn lâng zâp đhanuôr acoon cóh lơơng, manứih Chút vêy pr’ắt tr’mung tinh thần zăng bấc chr’nắp. Đhanuôr lâng pr’zợc đh’rứah bhui har Tết Lấp Lỗ lâng đhanuôr Chứt cóh t’ruíh Văn hoá đhi noo hêê acoon cóh bêl đâu.

Bêl pr’ắt tr’mông dzợ bấc rau ta bhúch cắh cậ kiêng pa liêm pa crêê pr’ắt tr’mông, manuýh M’Nông ta luôn chêếc nhăn v’vặ tơợ apêê ađhi a noo bhúh xoọng, cắh cậ âng apêê pr’zớc. Apêê đoo buôn ha roo, vặ zên, công vêy cơnh cậ nắc vặ bh’năn băn cơnh t’rí, c’roóc, a óc. Cr’chăl đoọng vặ nắc tơợ 3 tước 5 c’moo, vêy cơnh cậ đanh lấh mơ. Bêl vặ ha roo nắc apêê đoo gr’hoót chroót lâng a óc ha dang t’ngay c’xêê vặ doọ đanh, chroót lâng t’rí ha dang đanh c’moo. Vêy cơnh cậ ha dang vặ bấc lấh mơ cóh cr’chăl đanh đươnh nắc cóh ha y chroo chroót lâng chiing, lâng zợ. Lâng rau chr’nắp bấc cơnh đêếc, nắc tước bêl pay nợ, manuýh đoọng vặ bhrợ têng đợ rau j’niêng cr’bưn nhăn pay pa chô nợ chr’nắp pa bhlâng.

Công cơnh bấc apêê acoon cóh zr’lụ Trường Sơn – Tây Nguyên, n’đhơ đhơ đoo bhiệc bhan ga mắc n’đoo, ma nứih Raglai công c’đhâng x’nur.

Cơnh đêếc t’ngay đâu đha nuôr lướt lâng cu tước lum lêy râu liêm pr’hay âng vel Văn hóa Lũng Cẩm Trên âng đha nuôr Mông ớ. Nâu đoo nắc muy vel k’tứi ặt đhị chr’val Sủng Là, âng chr’hoong Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.

Acoon cóh Dao nắc mưy ooy 8 acoon cóh vêy đợ ma nứih bấc bhlâng cóh tỉnh Thái Nguyên. Đh’rứah lâng zâp acoon cóh đhi noo cóh vel đông, manứih Dao Lô Gang cóh chr’val Hợp Tiến, chr’hoong Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, nắc ơy lâng xoọc zư lêy liêm choom đợ pr’hoọm văn hoá liêm chr’nắp ooy pr’ắt tr’mung lâng dưr váih nắc bha lâng ooy không gian zư lêy lâng padưr chr’nắp văn hoá acoon cóh âng đay.

Tước lâng đha nuôr Xơ Đăng cóh Tây Nguyên, râu liêm pr’hay bhlâng cơnh lâng t’mooi cắh choom ha vil nắc đoo đhr’nong Rông ga mắc, ặt đhị m’pâng âng zấp vel. Cắh muy liêm pr’hay cóh pr’đhang, Rông dzợ nắc đhị chr’ănps ma bhuy âng vel bhươl Xơ Đăng. Rông âng đha nuôr apêê c’bhúh acoon cóh Tây Nguyên moon pa zum lâng âng ma nứih Xơ Đăng moon la lay, bơơn lêy muy c’léh văn hóa liêm pr’hay la lay âng đhăm k’tiếc n’nâu.

Cóh apêê acoon c’lâng trúih a ral coong chăng. Đồng Văn, Mèo Vạc âng tỉnh Hà Giang, t’mooi ta luôn bơơn t’đang t’pấh tu râu liêm pr’hay âng crâng ca coong. Cắh muy cơnh đêếc, apêê đoo dzợ lêy liêm pr’hay tu râu liêm la lay âng apêê vel bhươl đha nuôr apêê acoon cóh đơơng âng pr’đhang chóh bhrợ đong la lay. Cóh đêếc nắc đợ đhr’nong đong z’đêr m’poọ k’tiếc âng đha nuôr Mông. Apêê đhr’nong đong zêng vêy pr’hoọm bhrộ âng k’tiếc, dưr n’léh bhlưa apeê g’roong đhêl pr’hoọm bhr’lúuc bhrợ t’váih ta la tranh chríh, bhrợ ha zấp ngai bêl tước đâu công kiêng pa đhêy đoọng mọong lêy.

Gốm Bàu Trúc đoọng ha pêê bơơn năl ooy muy râu mốp máp, mốp máp pa tơợ x’rắ, cóh pr’hoọm óih n’jăng bóh bơr pêê đhị dzợ cắh liêm… N’đhơ cơnh đêếc nắc râu mốp máp cóh nguôi n’nắc nắc k’độ đớc cóh cr’loọng nắc râu liêm pr’hay la lơớp, bhrợ ha ngai âi lấh chắp kiêng gốm Bàu Trúc nắc ặt chắp kiêng hơớ…