VOV4.K'ho -  Nàng lơh jat ngan ngồn Nghị quyết sồ 4 bơh Tỉnh ủy Dak Nông dê bè bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, nam 2013, Dak Nông neh rơndap lài ù tiah mờ bơcri priă lơh tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao ơnàng 120 lồ nàng bơt bơtàu ală broă lơh ràng tơlik, lam lơh ală tơngume kơ lôi sơ nơng, gơ hòi gơ jà ală cau khoa học, mpồl lơh sa kă bro bơcri priă tàm jàu gơguh jak khoa học kỹ thuật lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, di mờ bơta geh ngan bơh càr. Bơh 6 nam lơh broă, tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao neh geh uă tềl tơnggo\ niam ngan, dong Dak Nông hời rơ hời bơt bơtàu rài lơh sa suơn sre bơtàu tơnguh tơl làm jat gùng dà broă lơh pa, kơ\ kơljap.

Tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao càr Dak Nông dê geh bơcri priă lơh tàm bă ù ơnàng 120 lồ tàm xã Dak Nia, thị xã Gia Nghĩa, càr Dak Nông. Tus tu\ do, tơ nơ\ rlau 6 nam lơh broă, tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao geh bơcri priă bơt bơtàu phan bơna kuơmàng, tàm hơ\ geh ală broă lơh: gùng lòt, gùng brong dà, tơnau dơng dà nàng drơng jơnau kờ` ngui sa mờ [ồm dà ai ală rơndap broă lơh, lơh gùng che yal tơnggit, internet, lơh đèng 3 pha neh geh crap lơhnàng drơng jơnau kờ` ngui bơh ală cau bơcri priă dê. Tus tu\ do, neh geh 10 mpồl bơcri priă geh UBND càr Dka Nông ring bal ai bơcri priă rơndap broă tàm tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cap, mờ bă ù jàu mpồl lơh sa kă bro in là 55 lồ nàng lam lơh rơndap broă.

Kong ti Cổ phần Inno Gennetics tàm thị xã Gia Nghĩa, càr Dak Nông là dùl tàm ală mpồl lơh sa kă bro bơcri priă tàm tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm gah lơh gơlik gar sơntìl mờ biap, kơnuh, plai đo kă bro. Tu\ do, Kong ti Cổ phần Inno Gennetics geh jàu mờr 9 lồ ù bal mờ kờp jơh priă bơcri mờr 35 tơmàn priă nàng bơtàu tơnguh. Ồng Nguyễn Khánh Dư, Kuang atbồ Kong ti Cổ phần Inno Gennetics tàm thị xã Gia Nghĩa, càr Dak Nông pà git, Kong ti gơtùi tam gùt nam bal mờ uă bơta biap krơi is, dipal mờ jơnau kờ` bơh drà kă bro dê jat tu\ tơngai. Broă bơtàu tơnguh rài lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao mờ lơh sa suơn sre hữu cơ neh cèng wơl cau ngui sa in ală phan bơna kloh niam, ờ do ờ dă, geh bơta niam uă, sền gàr pràn kơldang să jan cau ngui sa dê: “Dak Nông geh bơta krơi is bè trồ tiah, dipal mờ chi tam tiah mìu sùh iò, bol a` là kong ti lam lài lơh gơlik gar sơntìl, lơh broă tàm gah lơh gơlik gar sơntìl chi tam tiah mìu sùh iò. Tơ nơ\ tu\ lòt sền ù tiah mờ trồ tiah tàm Dak Nông den bol a` neh lơh nền là bơcri priă tàm gah hơ\. Dùl gah ndai den bol a` rơcang bơtàu tơnguh broă lơh tam biap thủy canh, bol a` geh lơh jat tơl khà GlobalGap”.

Rơndap broă tam tờm mắc ca bơh Công ti Cổ phần Vinamacca kung neh geh đơs là geh uă bơta kơp kơ nờm. Broă lơh tam tờm macca bơh kong ti Vinamacca dê geh bă ù ơnàng 15 lồ, geh lam lơh bơh nhai 8 nam 2016, tàm tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao bơh càr Dak Nông dê. Tơnơ\ mờr 3 nam tam, jơh bă ù tam tờm macca bơh kong ti dê hòn gơs ring niam ngan, ờ huan gơtìp kòp tu sa aniai, hơ pơrgon cèng wơl cồng nha lơh sa uă.

 Jat ồng Hoàng Tùng, Kuang atbồ Kong ti Cổ phần Vinamacca đơs, mờ broă ngui tờm sơntìl tơl khà niam, sơngka sền gàr di mờ bơta chài geh pơlam, lơh jat di kỹ thuật, broă lơh tam macca bơh Kong ti Vinamacca dê neh cèng wơl ală cồng nha bơh sơn rờp, bè: suơn chi hòn gơs ring niam ngan, ờ huan gơtìp kòp tu sa aniai mờ khà lik bơkàu, tơt plai uă. Kờp du\ lài, tơnơ\ bơh 9 tus 10 nam tam, khà gar lơh geh mờr 15 ki\ tàm 1 tờm tàm 1 nam mờ digơlan gơguh uă tàm ală nam pơn jat tai. Bal mờ broă tam macca, kong ti Vinamaca gam lơh gơlik mờ tac tàm drà kă bro rlau 300 rbô tờm sơntìl pah nam mờ blơi phan lơh gơs làng bol in: “Ală tờm sơntìl do ndrờm là ală tờm chi lơh gơlik dơ\ sơn rờp, bol a` klah ntê, bơkiar, neh geh Sở Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn dờp. Ală tờm sơntìl hơ\ ndrờm geh ală cau chài bơh lơgar Australia dê tac bơh rơndap broă tam tờm macca bơh Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn dê bơh nam 2005. Rơndap broă hơ\ jun tus lơgar Việt Nam in ndrờm là ală sơntìl niam, bol a` sac rơ wah bơh 6 tus 7 bơta sơntìl gam gơ kờ` niam mờ ù tiah, trồ tiah tàm Tây Nguyên”.

Bal mờ ală cồng nha neh lơh geh, den tu\ do broă bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao bơh càr dê ờ hềt lơh geh cồng nha jat bè bơta kơp kờ`. Dùl bơnah là tài priă bơcri bơh dà lơgar mờ làng bol dê ai broă lơh sa suơn sre in gam dùl êt. Tus tu\ do, bơdìh mờ broă ai ù, bơcri priă den ndrờm bè ală bơnah broă bơt bơtàu phan bơna kuơmàng gơ wèt rơndap broă kung ờ hềt geh lam lơh sơl, lơh gơbàn kal ke tus mờ ală cau bơcri priă cih mat tus bal ală bơnah broă pơgồp bal. Bal mờ hơ\, broă bơsong bơta tam pìt tam phà, sơ gràm ù bơh cau bơcri priă dê tàm tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao ờ hềt geh gơnoar atbồ càr bơsong. Cau bơcri priă ờ hềt geh UBND càr lơh sră ngui ù den tàng cau bơcri priă ờ hềt iang nùs nàng bơcri priă. Ồng Trần Mạnh Hùng, Kuang atbồ tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao càr Dak Nông dê đơs bè do: “Nàng mpồl atbồ tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao lơh broă niam, tơngai tus, tiah do pal lơh cơldu\ tơr lòng, cơldu\ ròng bơkiar mô, tiah lam lơh ngan ngồn nàng geh tu\ tơngai kơ lôi sơ nơng, mơkung gơtùi sac rơ wah ală sơntìl chi tam niam. Hơ\ là ală bơta gam ờ hềt tơl gơ wèt mờ mpồl atbồ bal mờ tiah do. Rơndeh rơndồ nàng mut tơn tàm tiah lam lơh rơndap broă den ờ hềt gơtùi mut, den tàng ală cau bơcri priă gam ờ hềt jơh nùs tàm broă bơcri priă tàm tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao”.

Cau ai tơng^t jơnau đơs do geh dơ\ lùp ồng Lê Trọng Yên, Kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dak Nông bè broă lơh jăt kơrnoăt sồ 04 bơh Tỉnh uỷ Dak Nông tàm broă bơ\t bơtàu mờ tơnguh bơtàu broă lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm càr Dak Nông tàm tơngai do.

-Ơ ồng, tàm tơngai pa do, broă lơh jăt broă lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm càr do geh lơh jăt bè lơi?

Ồng Lê Trọng Yên: Ai gơnoar tòm bơh gah lơh sa suơn sre mờ UBND càr neh đơng lam nền nòn tàm ală nam do, bơ\t bơtàu ală rơndăp broă lơh sa suơn sre mờ ai khà rơndăp broă tiah lơh sa suơn sre công nghệ cao.

Bơh broă lơh jăt kơrnoăt sồ 11 Tỉnh uỷ nam 2013 bè tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, den broă mờ he sền bơh broă lơh sa 50 tơlăk priă tus nam 2018 tus 90 tơlăk priă tàm 1 lồ, hơ\ là cồng nha bơh gah lơh sa suơn sre dê.

Uă tiah anih lơh sa suơn sre neh lơh tơrgùm jăt broă lơh công nghệ VietGap bè kòi Krông Nô, ha là ờ uă phan tòm bè kơphe, tiêu, rơndăp broă tam tòm chi sa plai, biăp kloh niam, he neh tơnguh bơtàu broă lơh sa mờ công nghệ cao tus 60 lồ.

Tu\ do, ală anih lơh sa kă bro bè T & T, Sam, FLC wèt tus broă bơcri priă lơh sa công nghệ cao, he geh tam gơl rơhời broă tam phan bè ờs tus mờ broă ngui broă lơh sa suơn sre công nghệ cao. Geh ờ uă phan tam tòm den geh tơrgùm tàm broă lơh gơs phan ngan, bơ\t bơtàu ală khà geh kuơ VietGap pơgồp bal mờ drà kă bro.

-Ồng gơtùi yal tus ờ uă broă lơh neh lơh geh cồng nha tàm broă ngui công nghệ cao tàm broă lơh sa suơn sre?

Ồng Lê Trọng Yên: Dùl broă lơh kờ` pơn drờm, dùl k^ plai măng cụt tam bè ờs 1 k^ mìng tăc geh bơh 30 tus 35 rơbô priă tàm 1 k^, dùl k^ mơya anih lơh sa suơn dờng Gia Hân neh tăc geh bơh 80 tus 100 rơbô priă, geh tu\ tus 110 rơbô priă tàm dùl k^ bơh 9 tus 11 nai plai, lơh tus kàr lơi là drà kă bro blơi jơh kàr hơ\, di pal mờ broă kờ` tăc tus lơgar Hàn Quốc mờ lơgar Nhờk.

Cau neh bơ\t bơtàu broă ai go\ ù tiah lơh gơs, ai geh tiah tam, khà lơh jăt Globangap, neh geh tem cih tiah tam phan là phan hơ\ geh tàm xã Dak Nia, thị xã Gia Nghĩa, càr Dak Nông bơh anih lơh sa suơn dờng Gia Hân dê.

Ha là geh ờ uă suơn tam tòm chi sa plai bơh tiah tam phan geh is kung bè hơ\ sơl, tiah tam tòm chi sa plai Gia Trung, cau geh tăc mờ lơgar bơdìh jăt broă lơh hữu cơ, anih tăc geh niam mờ drà kă bro kờ`.

Ha là geh ờ uă anih tam biăp kloh niam jăt broă tam thuỷ canh, hữu cơ, geh anih tăc niam tàm [òn dờng Hồ Chí Minh, anih geh ală bơta kuơ, bơ\t bơtàu cơ chế broă lơh sa suơn sre kơl jăp.

-Ơ ồng, kờ` ngui công nghệ cao tàm broă lơh den làng bol, anih lơh sa kă bro pal geh lơh di pal ală bơta lơi, mờ khà broă lơh lơi?

Ồng Lê Trọng Yên: Lơh jăt broă lơh do den pal sền ngăc tus mờ ală khà broă geh ai, bè tiah kis den ờ geh [ơ\ tàm tiah kis, broă ngui phơng, sơnơm sền gàr phan tam den kung pal ngui công nghệ sinh học, hữu cơ, ală chế phẩm sinh học lơh kờ` sơndră mờ kòp, gàr niam phan geh lơh niam rơlao.

3 bơta, tàm hơ\ geh bè tiah kis, broă bè lơh sa, broă bè mpồl bơtiàn tàm broă ai geh broă lơh, den anih lơh sa kă bro là cau lam lài, ală anih lơh sa kă bro do gơtùi pơgồp bal anih lơh sa kă bro, geh pơgồp bal mờ mpồl hợp tác xã mờ làng bol kờ` ai geh dùl tiah lơh sa tơrgùm bal.

Anih lơh sa kă bro kung là anih bơ\t bơtàu broă lơh lài kờ` bơh tu\ hơ\ geh lơh uă kờ` làng bol in bơsram, ngui tàm broă lơh jăt broă lơh gơguh jăk pa do.

-Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!

                                                                                                           Cau mblàng K'  Duẩn mờ Ndong Brawl