Khà tơl dơ\ 3 tàm 19 khà bơt bơtàu [òn lơgar pa, bơtơt rbòng dà la dùl tàm  ala\ khà kuơ màng,  gơ rềng ua\ ngan tus broa\ lơh sa sươn sre tàm ala\ tiah [òn lơgar. Mờ Lâm Đồng, lơh rbòng dà neh mờ gam dờp geh bơta sền gròi bơh gơnoar atbồ lơgar mờ làng bol dê.

            Jat jơnau yal bơh Gah lơh broa\ sa mờ bơtàu tơngguh [òn lơgar càr Lâm Đồng, den khà ntum geh dờp  lơh geh khà bơtơt rbòng dà la 4 ntum, khà ntum bơh sơnrờp geh broa\ lơh tơl khà bơtơt rbòng dà la 34 tàm 118 ntum gùt càr. Tàm kờp jơh rbòng dà la 900 kơi sồ, 233 tơnau dơng dà, 286 bơtơt bơt dà. Bulah bè hơ\, ròt rbòng dà, broa\ lơh bơtơt rbòng dà mìng drơng tuh dà di 55 rbô lồ, gam wơl 64 rbô lồ chi tam jo\ sơnam  bơh làng bol  geh tờ is dà nàng geh dà  tuh. Mìng is tàm 34 ntum bơh sơnrờp geh lơh tơl bơtơt rbòng dà, dà rbòng, bơtơt rbòng dà mìng gơtùi geh dà tuh rơsĩh tus 45% ba\ ù lơh sa. Khà ba\ ù gam wơl geh tuh dà mờ ala\ broa\ lơh dà tơrbang, tơnau dà dềt, dà tơrlung, tơrlung khoàng, dà bơh dà  croh dà tô…Mờ bơta krơi is la ù tiah li la bè ring hala kơh, li la bè  chi tam,  broa\ lơh sa bơh Lâm Đồng neh ngui li la  ngan ala\ broa\ lơh tuh dà krơi is mờ tơnggu me ngui dà geh cồng nha ngan tàm broa\ lơh sa.

            Ntum Ka Đơn la dùl ntum tiah làng bol kòn cau bơh kơnhoàl Đơn Dương gam geh lơh bơt bơtàu bòn lơgar pa, ala bơh broa\ lơh kòi sre kơnờm dà mìu, cau lơh sa tàm Ka Đơn neh khoàng tơrlung dà tàm dơlam ù nàng geh dà tuh biap in, bơkàu mờ broa\ lơh pa ngan ai tơnhàu  gơlin tus 7 dơ\ pơndrờm mờ lơh kòi. Gùt ntum ờ geh dùl thơt gùng bơtơt rbòng dà lơi, khà dà tờm ngan  la bơh rlau 2 rbô dà tơr lung khoàng drơng tàm broa\ lơh sa. Mờ khà lơh bơtơt rbòng dà lơh geh bơh sơnrờp tàm lồi nam 2014, ntum Ka Đơn gam rcang sra\ nggal nàng geh dờp la ntum tơl khà [òn lơgar pa. Krơi mờ Ka Đơn den ngui dà cat tàm dơlam ù, cau lơh broa\ sa tàm ntum Hà Lâm, kơnhoàl Dà Huoai den ngui dà  geh. Làng bol bơt dà croh gơguh tih, bơtop 3 tus 4  ding nàng geh dà tuh kơphê, điều, chi tam sa plai tàm nhai prang. Mờ làng bol cau lơh broa\ sa lơh kòi sre Cát Tiên, bulah geh ngui dà bơtơt rbòng lơh bơh tơnau Dak Lô, gơya làng bol geh ngui dà ua\ dơ\, ngui jơh dà, ờ lời hoàc hươr dà.

            Mờ cau lơh broa\ sa Di Linh, tiah tam kơpe dờng ngan, pơnrơ ngan , bơh ua\ nam do,  cau lơh sa neh tờ ua\ ngan tơnau, bơt tơnau dà tơn tàm sươn kơphe. Do la ala\ tơnau dơng dà is nàng tuh dà kơphe in tàm nhai prang, sơndra\ wơl bơta gơbàn trồ prang ro kơnra` tàm Tây Nguyên. Bơcri lơh ala\ tơnau do ờ hoàc hoàc hươr, di pal mờ bơta kờ` tuh dà bơh kơphe den tàng làng bol kờ` ngan. Gùt Di Linh geh rlau 4 rbô tơnau dềt, ua\ ngan la bơh làng bol geh tờ is mờ mìng jơh di 20 tơlak pria\ tàm dùl tơnau. Mờ  tiah tam kơphê tàm Di Linh ala\ tơnau dà do la bơta kờ` ngan, dong kơphe geh cồng nha  tơnhàu ua\, kơphe tus sa\ tus gar kơnờm geh tuh dà tơnggu  sơnđan mat kơphe Di Linh slơ ngai slơ cau git ngài ngan.

            Dùl tàm ala\ broa\ lơh drơng broa\ lơh bơtàu tơngguh drơng bơt bơtàu bòn lơgar pa tàm Lâm Đồng bơh Gah lơh broa\ sa mờ bơtàu tơngguh [òn lơgar càr lơh geh bơh ai go\ ngan bơh bơta mờng  cau lơh broa\ sa  dê. Bơta kờ` tuh dà bơh làng bol dê la dờng ngan tàm tu\ bơtơt rbòng dà ờ hềt geh lơh di bơta kờ` bơh làng bol. Dờp go\ geh bơh ala\ tơbang, tơnau dềt, gơnoar atbồ kơnhoàl Di Linh neh bơyai lơh bơcri, dong kờl cau lơh broa\ sa, ngan la  cau lơh broa\ sa tàm làng bol kòn cau geh tờ tơnau dềt nàng drơng  geh dà  tuh tàm broa\ lơh sa. Di Linh neh ngui pria\ jền dà lơgar 12 tơmàn pria\ nàng dong kờl tờ geh 49 nơm tơnau, 1 rbô dà tơrlung khoàng tàm gùt kơnhoàl jat broa\ lơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal. Ồng Trần Đĩnh Sĩ kuang jat jơng atbồ anih duh broa\ làng bol kơnhoàl Di Linh ai git: Bal mờ bơtơt rbòng dà geh lơh bal, ròt tơnau dà geh dong cau lơh broa\ sa geh tơl dà tuh tus 60% ba\ ù chi tam gùt kơnhoàl, tơngguh cồng nha  chi tam, tơmù  gơbàn roh hoàc lơh sa mờ khà pria\ di pal”.

            Ồng Nguyễn Văn Huề kuang jat jơng atbồ anih lơh broa\ bơtơt rbòng dà Lâm Đồng ai git: Bơh jơnau bơsram mờng bơh cau lơh sa mờ gơnoar atbồ kơnhoàl Di Linh, bol a` neh lơh geh broa\ lơh “Dong kờl bơtàu tơngguh tơnau dà, tơnau dềt jat mpồl hìu nha\ mờ ròt rbòng tàm  blàng sre drơng lơh sa tus nam 2020” mờ tơngguh me lơh geh broa\ lơh,  adat boh lam  dong dà lơgar geh bơr nàng  ja\ di pal dong kờl cau lơh broa\ sa  lơh geh ala\ tơnau, dà bơt nàng dơng dà geh dà tuh. Ròt dà tuh, tơnau dềt geh lơh bal mờ bơtơt rbòng dà geh bơsong geh bơta trồ prang soat dà tàm gùt càr”.  Pơnjat hơ\,  dà  lơgar geh dong kờl làng bol khà pria\ tờ tơnau, dà bơt mờ broa\ lơh làng bol mờ gơp bơyô lơh bal, tàm hơ\ tơnau, dà bơt dềt ngan la  gùl sào,  geh 3 hìu nha\ gal rlau geh dờp kuơ bơh broa\ lơh. Mờ hìu nha\ làng bol cau Yoan, khà pria\ dong kờl  bơh dà lơgar la 50%, mờ hìu làng bol kòn cau la 60%, ala\ ntum  ua\ ngan kòl yan kal ke la 80%.  Broa\ lơh gam geh pờ geh dùl broa\ sơnơng, lơh pa ai tus ala\ cau lơh broa\ bơtơt rbòng dà mờ broa\ lơh sa sươn sre Lâm Đồng.

            Ồng Lê Quang Vĩ cau kuang bơta chài bơh bơtơt rbòng dà Lâm Đồng ai git: Sền bơh ua\ ngan bơta geh mùl màl,  ua\ ba\ ù tam chi lơh broa\ sa tàm Lâm Đồng bè ce, kơphe, điều…ờ kờ` tuh dà sùm. Bulah bè hơ\,  nàng tơngguh cồng nha tơnhàu, pal tuh dà tàm nhai prang, mờ ala\ ba\ ù đơs hờ đang den ròt rbot bơtơt dà la kờ` ngan. Den tàng ngan, ròt tơnau dà dềt la di pal ngan bơta kờ` tuh dà mờ khà pria\ lơyah, geh cồng nha niam. Ồng Vĩ ai git tai, mờ bơta kuơ ua\ sù ìo bè Lâm Đồng, chi tam jo\ sơnam mìng kờ` tuh bơh 3 tus 4 dơ\ tàm nhai prang, ngui tơnau dà dềt nàng tềm, pềr pria\ jền,  di pal rlau mờ rbơt rbòng dà lơh pal roh khà pria\ ua\ ngan. Làng bol neh lơh is tờ tơnau tàm ala\ anih geh cat dà den tàng geh  gơ dờp ua\ ngan. Ờ mìng Lâm Đồng, ua\ càr Tây Nguyên ndai kung geh bơta ù tiah trồ tiah   drờm bal kung gơtùi ngui tơnau dà tuh  chi tam jo\ nam in.

            Bơh bơta bơceh bơh làng bol cau lơh broa\ sa Lâm Đồng,  broa\ lơh dơ\ 3 tàm bơt bơtàu bòn lơgar pa neh gơgơs gơtùi lơh bươn boài ngan. Ờ mìng bè hơ\,  bơta bơceh is bơh làng bol lơh sa neh pờ gùng pa, tam gơl sơnơng, broa\ lơh bơh anih lơh broa\ at bồ dà lơgar.

                                                               Jat bao\ Lâm Đồng- cau mblàng K’ Brọp