VOV4.K’ho - Nàng lơh niam bơta bơ\ bơl tiah kis, kơryan ngan bơta kòp pluh mờ tơngguh cồng  nha tàm broa\ ròng phan, tơngai lài do ua\ hìu nha\  tàm càr Dak Lak neh ngui phan da\ sinh học tàm ròng sur, bơh sơnrờp gơ cèng wơl cồng nha niam ngan.

Ồng Lê Năng Mười, kis tàm thôn 13,  xã Ea Ktur, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Dak Lak geh rlau 10 nam ròng sur tac poac mờ surdeh kòn jat broa\ lơh  ròng bơhìan. Bulah neh lơh bơto biogas nàng bơsong è đồm sur, mơya gam gơbàn bơta bô bơ\ ngan, lơh aniai tus tiah kis gùt dar, Nam 2014, geh Trạm khuyến nông kơnhoàl dong kờl, ồng Mười neh bơyai lơh niam wơl wàng ròng. Bơh bơrnàng wàng yau, ồng Mười neh ngui pang da\ sinh học lơ ut di 60 phơng geh  bơrlu\ bal lơ\ ràm, bòk kơ klài mờ men vi sinh. Bơh tu\ geh ngui ròng sur jat broa\ lơh pa, wàng ròng ờ gam bô tai, tơmù cau lơh broa\ tài bơh ờ duh pal  pơn đum sur, rào wàng ròng. Bal mờ hơ\, wàng ròng kloh ngan kung tơmù vi sinh vật lơh kòp, sur ròng den dờng niam. Kơnờm bơh hơ\ sur kung dờng gơ guh kờp bal jơnhua bơh 103 kg tàm dùl nhai  pơndrờm mờ wàng ròng ờ da\ pang sinh học. Bơh pah dơ\ ròng phan,  ồng geh ngui wơl mơ gùl pang da\ sinh học, pang da\ gfeh ngui lơh  phơng hỡu cơ tuh chi tam in:

Gah  khuyến nông  kơnhoàl dong kờl broa\ lơh  pang da\ sinh học, sur  poac gơ tơlik,  nàng  ròng  jat ròt phan da\ sinh học ròng phan  kung gơmù khà pria\ hơ\ sồng tơmù sur kòp. Mờ ròng phan mờ wàng ròng ua\ den pria\, pơnyơu tac geh 50 rbô dùl kg den he ròng sur mờ  pang da\ sinh học dn gơ geh tac 51-51 rbô dùl kg, pria\ tac  gam jơnhua rlau. Poac niam rlau, bơkah rlau pơndrờm mờ he  ròng bè ờs.

Kung geh ngui ai phan da\ sinh học mờr  dùl nam do,  hìu nha\ mò Lê Thị Hồng, kis tàm thôn 10, xã Ea Rốk,  kơnhoàl Ea Súp,  càr Dak Lak  dờp go\, tiah kis phan ròng neh niam rlau, bơ\ bơh sur è, sur đồm kung neh jơh. Sur dờng niam tàm broa\ ròng mờ wàng da\, êt gơbàn kòp bè gùng lơh lề phan sa mờ gùng ta\ nhơm. Kơnờm bơh hơ\ tơmù  pria\ ngui sơnơm phan ròng, trềm pềr geh pria\ phan siam, ngan la ờ gam bơ\\ tiah kis. Mò Lê Thị Hồng  đơs:

Lài do,  a` ròng sur tềng bơrnàng sơmang mờ pơnđum sur den ờ geh cồng nha jơnhau rlau mờ gam lơh bơ\ tiah kis, bô bơ\ tàm hơ\ a` neh lơh  bơtô biogas mờ gơ gam bô sơl bè hơ\, tam gơl gơs ròng jat broa\ lơh sinh học a` go\ tềm pềr geh đèng, dà, dơ\ 2 tai la  ờ hoan bơ\ bơl tiah kis, ờ bô tai, Ròng sur mờ broa\ lơh bè ờs a` ròng tàm 3 nhai 10 ngai mơya tam gơl broa\ ròng pa a` mìng ròng 2 nhai mơ gùl tus 3 nhai la gơtùi tac.

Jat chi cục phan ròng - lơh sơnơm phan ròng càr Dak Lak, kờp jơh sur gùt càr tu\ do mờr 750  rbô nơm, drờm mờ kờp jơh sur ròng lồi nam 2017. Tu\ do,  ala\ [òn lơgar gam ròng sur pa nàng rcang  geh poac sa tàm tu\ sa tềp bơhìan nam 2019, mơya ờ ròng ua\  bè  ala\ tơngai lài do.Ồng Thuỵ Lệ Vũ, Chi cục trưởng atbồ đah ròng phan mờ lơh sơnơm phan ròng càr  Dak Lak ai git,  chi cục gam đơs mờ cau ròng phan tu\ do kờ` pal lơh ngan lơh niam broa\ sền gròi kòp, ròng sur jat broa\ lơh ờ do ờ da\ nàng lơh geh ala\ poac sur bơkah, ala\ hìu  pa ròng wơl pal rwah ròng  sur sơntìl geh git loh làng, sur kòn pa blơi pal cit  tơl sla\ sơnơm kòp ngòt rngơt mờ  krơ\ cah is nàng sền jat pràn sa\ ja`, tơnơ\ hơ\ hơ\ sồng blơi tơmut  sur pa nàng ròng:

Nàng ròng phan bơtàu tơngguh jat gùng kơljap den bol a` kung neh ngui ala\ broa\ lơh  ròng phan jat VietGAP mờ ờ do ờ da\ sinh học hala lơh geh tiah ờ do ờ da\ kòp tàm ờ ua\ kơnhoàl nàng wèt tus sur ròng kloh ngui tàm lơgar  den kung geh gùng nàng  tơlik tac  hờ lơgar cau mơ kung tơmù gơbàn bơ\ tiah kis kung bè tơngguh cồng nha lơh geh  kung bè sur ròng bơh càr Dak Lak. Lòt bal mờ bơtàu tơngguh ròng phan gơ rềng tus ờ do ờ da\ ờ gơbàn kòp pluh den bol a` sền gròi ngan tus broa\ lơh mblàng pơlam, lam sồr làng bol pal mut lơh  jat ala\ geh cih Bộ Nông nghiệp  bè broa\ kơh sền gàr ròng siam  sur kung bè broa\ cit sơnơm tơl ala\ bơta sơnơm,  lơh kloh kòp di ngai du\ tàm wàng ròng mờ tiah kis ròng phan.

 Ngui phan da\ sinh học tàm ròng phan gam gơ cèng wơl cồng nha kuơ ngan  tus mờ cau ròng phan ờ mìng gơ cèng wơl cồng nha jơnhua gàr niam tiah kis,  tơmù pria\ mờ gam gơ dờp niam tàm mpồl bơtìan. Jat kỹ sư Nguyễn Hồng Sơn, tu\ do,  broa\ lơh ròng sur  geh phan da\ sinh học  gam geh lơh mờ geh ngui di broa\ lơh gơ cèng wơl cồng nha niam kuơ, dong tơmù broa\ lơh kloh wàng ròng pah ngai,  tơmù pria\ cit sơnơm sơndra\ kòp sur in. Broa\ lơh  ngui phan da\ sinh học kung bươn lơh. Kỹ sư Nguyễn Hồng Sơn ai git:

Bè broa\ lơh  lơh phan da\ do den bươn ngan ờ hoan roh tơngai mờ pria\ ai làng bol in. tài tàm broa\ ròng ngui phan da\ sinh học do tu\ lơh wàng den oh mi mìng lơh gùt dar 4 đah  wàng, ai bơrnàng wàng den he da\ 20% la lơ\ ràm,  gam wơl la 40% la bòk kơ,  bơta  lơ ut la di 60 phơng.

Phan nàng lơh  phan da\ den la bươn jòi,  làng bol gơtùi ngui lơ\ ràm, bòk kơ, hala ngkòng tơngời neh  dơcoh lề,  he pal lơh lơ ut di 60 phơng tàm wàng ròng. Ala\ phan do pal kloh, ra`, ờ gơbàn ìo,  but bơsềt mờ ờ bơrlu\ ua\  chi che. Ngui  kơldung men hữu cơ geh tac tàm drà ka\  bro. Làng bol pal rwah blơi ala\ phan geh tac tàm ala\ đại lý phan siam geh pơnrơ.

 Mờ ala\ wàng ròng geh lài hala geh lơh  wơl bơh wàng ròng bơhìan, làng bol mìng lơh niam wơl bơrnàng ròng gơ in di pal. Kỹ sư Nguyễn Hồng Sơn pơlam:

 Tàm broa\ lơh phan da\ sinh học tus mờ wàng  ròng lơh wơl den pal kah tus geh lơh niam wơl ala\ bơta, bè: dilah wàng ròng  cau dê neh lơh lài mờ bơrnàng mờ sơmang den pal  bol he pal tơr bluh trồm ơnàng di 10 phơng jrô tàm ù  nàng gơ  mut tàm ù mờ  pơgap di 20 phơng den  he tơrblu\ dùl trồm.

Bơh mùl màl ala\ broa\ lơh ròng phan jat broa\ lơh do ai go\,  broa\ lơh tềm pềr geh 10% pria\ phan siam, 60% tơngai lơh broa\, 80% pria\ ngui đèng, dà, ngan la tơmù ngan bơta  bơ\ tiah kis bơh è, dà đồm sur,lơh bô bơ\ bè he ròng sur bơhìan, kơryan ngan  rhài,  smac. Bal mờ hơ\, ròng sur geh da\ wàng mờ  phan da\ sinh học gam tềm pềr geh phan lơh bơrnàng,  phan da\ tơnơ\ ròng sur geh ngui lơh phơng  tuh hữu cơ niam ngan chi tam in.

Cau mblàng K’ Brọp