VOV4.K’ho- Tiến sĩ Lại Tiến Dũng, kuang atbồ môn Kinh tế ngui sơnơm sền gàr phan tam, Viện Bảo vệ thực vật geh ờ uă jơnau tơnkah mờ làng bol tu\ ngui sơnơm sền gàr phan tam niam ờ do ờ dă, di pal mờ geh cồng nha tàm broă tam mờ sền gàr tòm sầu riêng.

-Ơ Tiến sĩ, ồng đơs bè lơi bè bơta mùl màl tu\ do ngui sơnơm sền gàr phan tam tàm tòm sầu riêng tu\ do, ală bơta lơh aniai mờ sơnơm do lơh gơbàn tu\ sơgràm ir sơnơm?

Tiến sĩ Lại Tiến Dũng: Tòm sầu riêng gam là tòm chi sa plai tòm cèng geh bơta kuơ tàm broă lơh sa uă ai làng bol lơh broă sa càr Dak Lak đơs is mờ ală càr Tây Nguyên đơs bal. Tu kòp lơh aniai là dùl tàm ală bơta tòm lơh gơmù cồng nha bal mờ bơta niam mờ bơta geh uă bơh tòm sầu riêng dê.

Tus tu\ do, broă sơndră mờ ală bơta tu kòp lơh aniai tòm tàm tòm sầu riêng càr Dak Lak den gam geh kơnờm tàm ală broă ngui sơnơm sền gàr phan tam là tòm ngan.

Bơdìh mờ ală bơta niam bè [uơn ngui mờ ai geh cồng nha tàm broă sơndră loh làng mhar, den broă ngui sùm ală bơta sơnơm sền gàr phan tam kung lơh gơbàn ờ niam jăt mờ jơnau kơ\p kờ` bè: jơnkah sơnơm tàm ală bơta phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre lơh gơbàn ờ niam tus mờ bơta pràn kơl dang să jan kòn bơnus, lơh gơbàn [ơ\ tàm tiah kis, lơh sơndră sơnơm bè tu kòp lơh aniai mờ lơh aniai tus mờ phan geh kuơ kờ` gơsơ\t tu kòp lơh aniai mờ lơh ờ niam tus mờ bơta geh uă bơta sinh học.

-Bè hơ\, kờ` ngui sơnơm sền gàr phan tam niam ờ do ờ dă, geh cồng nha, cau tam tòm sầu riêng pal kah tus mờ ală broă lơi?

Tiến sĩ Lại Tiến Dũng: Bè broă ngui sơnơm sền gàr phan tam di pal, lài ngan he pal lơh jăt broă pal jăt 4 di, broă do ală he ndrờm g^t bè broă lơh do kung neh geh yal uă. Sơnrờp ngan là [ồm di sơnơm. Jăt mờ ală bơta tu kòp lơh aniai tàm phan tam mờ he geh rơwah bơta sơnơm lơi di pal. Bơdìh hơ\ tai, he pal [ồm di tu\.

Kuơ màng là tu\ tu kòp lơh aniai gam ờ uă mờ rơ\p gơbàn tàm ală tơngai pa mờ ờ pràn ngan. Kờ` di pal mờ broă do gơwèt mờ ală hìu gam tam tòm sầu riêng den he pal tus còp suơn sùm mờ geh ală broă sơndră di tu\. Bal mờ hơ\ là he pal gàr niam tu\ klài sơnơm mờ dà kờ` [ồm tàm dùl bă suơn.

Gơwèt mờ ală hìu ngui sơnơm sền gàr phan tam, lài jơh he pal wă bè ală bơta sơnơm, tơl bơta sơnơm. A` đơs pơniơu bè ờ uă bơta sơnơm [òk geh bơto sồr ngui krơi is mờ ờ uă bơta sơnơm dà ha là sơnơm pơnai. Tơl bơta sơnơm geh lề mờ dà krơi is, ha là geh bơta sơnơm đềr mờ kơl dung, kung geh sơnơm duh ngan den tàng he pal wă bè ală bơta sơnơm.

Bơdìh hơ\ tai, he pal sơndră di broă lơh jăt bơta pràn bơh tơl bơta sơnơm mờ he ngui bè lơi di pal mờ pal [ồm sơnơm tàm ală tu\ drim gờ` mờ trồ mho neh ờ pràn tơngai tai.

-Ơi, uă làng bol lơh broă sa tu\ do, ngui sơnơm sền gàr phan tam mơya ờ sền gròi tus mờ broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan să tòm mờ cau tàm hìu nhă tu\ geh tìp mờ ờ uă bơta sơnơm sền gàr phan tam, bè hơ\ ồng geh jơnau bơto sồr lơi ai làng bol lơh broă sa in lah ờ?

Tiến sĩ Lại Tiến Dũng: Broă lơh niam ờ do ờ dă tu\ tìp mờ ờ uă bơta sơnơm sền gàr phan tam pal lơh jăt mờ uă broă pal kah tơnơ\ do:

Lài ngan là cau neh gơbàn kòp jo\ tơngai, kòp tềng bơdìh să, cau pa guh kòp gam ờ pràn, cau ùr geh bun, cau ùr gam ai kòn pô, kòn dềt… den he ba` tìp mờ sơnơm sền gàr phan tam.

Dơ\ bàr là cau ngui sơnơm pal g^t ală bơta geh tàm sơnơm, g^t broă ngui bè lơi kờ` geh cồng nha uă. Kuơ màng là tu\ klài sơnơm he pal srồm tê. Bơdìh hơ\ tai, tàm suơn tàm sre tu\ he [ồm den ală khàr, kơl dung he ba` sơbì.

Mơya tàm tơngai pa do he kung neh dan cih măt mờ ờ uă khà măt kă bro bè VietGap, GlobolGap, den tàng he kung neh g^t uă rơlao. Tàm do, kờ` lơh di pal den he pal geh ală tiah klài sơnơm sền gàr phan tam is mờ anih ơn khàr, kơl dung is, bơh tu\ hơ\, tu\ neh bềng den he cèng chu. Bơdìh hơ\ tai, he pal soh phan sền gàr să jan niam, srồm jơng tê, muh măt niam kờ` sơnơm ba` di tàm să, tàm muh măt.

Bơdìh hơ\ tai, tu\ he [ồm sơnơm, he pal geh cih ală jơnau yal kờ` ală cau ndai mu\t tus tàm tiah he gam [ồm sơnơm, kờ` ba` lơh gơbàn khih aniai. Bơdìh hơ\ tai, tàm tu\ gam [ồm sơnơm he ba` sào sa, ală broă lơh do ngòt rơngơ\t ngan, lơh ờ niam tus mờ bơta pràn kơl dang să jan he.

-Ơi, dan ưn ngài Tiến sĩ uă ngan!

Cau mblàng Ndong Brawl