VOV4.K’ho - Bàr pe nam pa do, uă hìu lnàg bol kis tàm càr Dak lak neh rơwah be là phan ròng tòm kờ` tơnguh bơtàu lơh sa. Gơdờp niam mờ trồ tiah kal ke, ờ hoan gơbàn kòp, deh kòn mhar, khà priă tăc geh niam, ală mpồl be neh dong kờl uă hìu klàs mờ rơ[ah mờ tus lơh pas. Dơ\ lùp ồng Ngô Nhân, kuang atbồ Trung tâm Khuyến nông càr Dak lak yal bè broă mờng chài, broă ròng kung bè broă lơh wàng kờ` ròng be geh cồng nha.

-Ơ ồng Ngô Nhân, kuang atbồ Trung tâm Khuyến nông càr Dak Lak. Tu\ do broă ròng be tàm càr Dak Lak gam tơnguh bơtàu pràn, cèng geh cồng nha tàm broă lơh sa uă ai cau ròng in. Bè hơ\, ồng đơs bè lơi bè bơta niam kung bè broă tơnguh bơtàu mpồl be bơh làng bol tàm càr Dak Lak tu\ do?

Ồng Ngô Nhân: Niam să làng bol lơh broă sa. Bè he neh g^t, be là bơta phan [uơn ròng, phan sa mìng là chi che geh pràn hòn gơs niam tàm trồ tiah bal mờ broă ròng làng bol dê tàm càr Dak Lak.

Broă tơnguh bơtàu mờ ròng be tu\ do gam geh uă mờ geh go\ gơguh tàm uă tiajh càr dê mờ broă ròng uă. Be là phan ròng [uơn sa, gơdờp mờ ală tiah kơh bơnơm `hoa, prang, kờ` sa ală bơta phan sa ntê nha mờ ală tòm chi geh mpung, tòm chi jơi khoah, ròng jăt broă krơ\ kờ` ngui phan sa tàm [làng geh is càr Dak Lak gam geh uă.

Tàm rơndăp broă bơ\t bơtàu gah lơh sa suơn sre càr dê, be geh rơndăp tàm broă ròng phan geh is. Bè broă ròng be làng bol tàm càr Dak Lak tu\ do là geh bơta niam mờ di gơlan geh cèng wơl cồng nha tàm broă lơh sa uă ai càr in. Be di lah gơguh den geh di pal mờ broă kờ` tàm drà kă bro.

Mùl màl tu\ do, mpồl be bol a` kờp geh tàm ală tiah geh di pơgăp 70 rơbô nơm, geh tơrgùm mìng tàm ală kơnhoàl Ea Súp, Buôn Đôn, Ea Kar, Krông Bông, Lăk mờ Ea H’ Leo.

-Kờ` ròng be geh cồng nha den broă lơh wàng kờ` be kis pràn kơl dang geh gơnoar kuơ màng ngan. Dan ồng yal mờ làng bol bè ală broă lơh niam bal mờ lơh kờ` wàng ròng be geh cồng nha uă?

Ồng Ngô Nhân: Gơwèt mờ ròng be den wàng ròng di gơlan geh lơh [uơn, mờ ală bơta phan ờ kas priă mờ ndrờm neh geh lài tàm càr do. Tàm broă lơh wàng pal di pal mờ broă kờ` bơh be dê. Ală be ndờm gơdờp kis tàm ală tiah `hoa, ra`, niam, ờ sùh dà.

Bơdìh hơ\ tai, pal kah tus mờ broă rơwah tiah kờ` lơh wàng be in. He pal rơwah tiah lơh wàng jăt đah măt tơngai l^k, đah jum măt tơngai l^k kờ` pleh mờ măt tơngai sòl, mìu càl.

Wàng ba` lơh rềp ir mờ hìu ơm kờ` kloh niam tiah kis kòn bơnus, mờ ba` lơh ngài ir mờ hìu tài kal ke tàm broă atbồ, sền gàr bê. Pal lơh jăt wàng hờ đang mờ chi ha là mờ gle, rồm wàng `hoa bơh tàm tiah ù bơh 40 tus 60 phơng, hơ\ là bơta `hoa di pal ngan.

- Bè hơ\, gam [làng nhơl be in tai, pal lơh jăt ală bơta di pal lơi ơ ồng?

Ồng Ngô Nhân: {làng nhơl be in lơh ơnàng di pal ngan là ơnàng rơlao mờ 3 dơ\ wàng ròng pà di pal. Kuơ màng, [làng nhơl he pal lơh geh che m[ur ờ geh kờn dà, pal lơh bòng sa, bòng hùc dà kờ` gàr niam mpồl be geh kloh niam geh cồng nha tàm broă ròng.

-Bơta tòm kờ` ròng be geh cồng nha hơ\ là broă rơwah geh ală sơntìl be niam, pràn, bè hơ\ làng bol ròng be tàm càr Dak Lak tu\ do pal rơwah ală bơta sơntìl lơi di pal, kờ` dờng mhar mờ geh bơta kuơ niam ơ ồng?

Ồng Ngô Nhân: Kờ` ròng be geh cồng nha jăt nùs nhơm a` kơlôi sơnơng là broă rơwah sơntìl kuơ màng ngan, geh ai tus mờ cồng nha bal mờ bơta niam kung bè cồng nha bơh cau ròng be dê.

Tàm càr Dak Lak tu\ do geh uă bơta sơntìl be bè: be `hơ\t, be Bách Thảo, be Bor bơh lơgar bơdìh. Mờ broă ròng be ai poăc bè làng bol tàm càr Dak Lak tu\ do mìng kờ` ai poăc den làng bol pal rơwah sơntìl be pa bơkiar bơh be Bách Thảo mờ be Bor blơi bơh lơgar bơdìh, tài be do dờng să, `hơ\ mờ sơndră mờ kòp pràn. Bal mờ bơta kuơ bè să dờng, bơta pràn sơndră mờ kòp, den be me là be geh khà deh kòn mhar, uă rơlao mờ ală sơnrìl be tu\ do tàm càr Dak Lak.

-Uă cau ròng be sền gròi tu\ do là broă ai mpồl be sa bè loiơ kờ` kis dờng pràn niam, ai geh cồng nha uă. Bè hơ\, ồng gơtùi yal bè ờ uă broă mờng chài ai làng bol in tàm broă rơwah phan sa ai be in?

Ồng Ngô Nhân: Kờ` ròng be geh cồng nha den broă kuơ màng tai là pal gàr tơl phan sa be in kờ` mhar dờng pràn. Mìng is gơwèt mờ be den làng bol pal g^t ală bơta tòm tàm broă ròng be.

Be gơtùi sa uă bơta phan sa, ală bơta `hơ\t, ntê chi, gar ngũ cốc, phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre. Kờ` gàr niam broă ai tơl, ndrờm bal bè bơta phan bơkah mờ ndrờm bal gùt nam bè phan sa jăt broă kờ` bơh be dê, he pal kah tus mờ uă bơta kuơ màng kờ` ròng be geh cồng nha.

Lài ngan, he pal tam phan sa là broă lơh kờ` rơcang tơnguh uă bal mờ bơta niam phan sa kờ` gàr niam phan sa gùt nam ai be in. Niam ngan pal pơgồp bal broă tam phan sa ai be in tàm broă lơh sa suơn sre, pơgồp bal mờ broă tam chi tàm suơn, tơnao dà, wàng, tòm chi kơl jăp mờ gàr niam tiah kis.

He gơtùi tam chi lơh phan sa ai be in kờ` lơh pơngàr mờ ai be in tơl phan sa. Be kung ndrờm mờ rơpu, kơnrồ gơtùi sa ală phan sa tơlir, phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre. Be ờ sa ală nha bơtăng, ală bơta nha tòm chi bè keo, me, pơnăt ală bơta `hơ\t mpung… be ndrờm sa jơh.

Bơdìh hơ\ tai, tàm broă lơh sa, làng bol gam geh uă phan bè pơnăt, prìt, bùm blàng… ndrờm gơtùi ai be in sa. Kuơ màng, tu\ lơh mhar dờng kờ` tăc den làng bol pal ai be in sa tai khoah tương kờ` tơnguh bơtàu tai be in. Tàm broă ròng be, he pal rơcang tam tai ală bơta `hơ\t rơwas A06, tơngời.

-Uă cau ròng be tàm càr Dak Lak mờng gơbàn mờ kòp jê ndul tàm be, lơh gơbàn tus chơ\t. Ồng gơtùi yal bè ală broă mờng chài kung bè broă sơm kòp do tàm be?

Ồng Ngô Nhân: Broă gơbàn jê ndul bơh be dê di gơlan gơtìp dùl tàm ờ uă bơta tơnơ\ do. Dùl là broă gơtìp jê ndul, do là kòp mờng gơbàn tàm be kòn, be gơbàn jrơs, ờ niam tàm gùng tơrdih phan sa, khih tài sa phan ờ kloh niam.

Kờ` sơndră mờ kòp do, làng bol pal kah sền gàr be mờ broă gơsơ\t jrơs jăt tơngai ai be in. Hơ\ sồng phan sa be in den pal kloh niam, ba` ai be sa ală phan sa neh ồm ha là phan sa khih.

He pal kah pal sền gàr mờ broă gơsơ\t jrơs jăt tơngai be in; ba` ai sa ală phan sa ồm; tàm broă ròng ting tàm suơn kơphe, suơn biăp pal kah tus mờ broă làng bol geh [ồm sơnơm sền gàr phan tam lah ờ, di lah geh den pal pleh tài be di sa phan tàm do lơh gơbàn khih.

Tàm càr Dak lak tàm kàl prang kal ke ngan, mìng geh nha bùm blàng là phan sa tơlir niam, tu\ be lòt ê mờng kờ` sa nha tơlir tu\ go\ nha tơlir niam geh sa uă. Tàm tu\ nha bùm blàng geh xihaluor lơh gơbàn bơ`ul mờ di gơlan lơh gơbàn chơ\t uă là broă di gơlan gơbàn uă ngan.

-Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan.

Cau mblàng Ndong Brawl