VOV4.K’ho- Trồ tiah prang duh jo\ lơh uă lồ suơn kơphe tàm càr Dak Lak gơbàn ờ tơl dà tuh uă ngan. Tu\ do, uă bă suơn kơphe neh gơtìp pàl nha, broă di gơlan geh tơ\t plai gơmù, lơh gơrềng tus mờ cồng nha bal mờ bơta niam suơn kơphe dê.
Cau lơh broă sa Phạm Nhất Hưng, kis tàm tổ dân phố 1, sơnah [òn Thống Nhất, thị xã Buôn Hồ pà g^t, hìu nhă bi geh 2 lồ suơn kơphe, den mờr nggùl bă suơn tu\ do neh pàl nha, gơjrùh bơkào. Bi Hưng đơs là, geh bơta do là tài trồ mìu mờ tơngai duh ni sơna tàm tơngai do.
-Tàm broă tam gơl trồ tiah tàm 1, 2 nam pa do, tu\ trồ mìu den mìu uă ngan, tu\ trồ tơngai duh den uă ngan là tàm tơngai kơphe neh să gar mờr geh tơnhào den kung gơtìp prang tus tàm tu\ tơnhào tơn.
Tơnhào jơh den trồ tơngai duh tus tàm tu\ do tơn, tòm kơphe tơnơ\ mờ tu\ tơnhào den ờ pràn, den tàng khà lì bơkào ờ pràn. A` go\ bè nam do ală ntê kơphe geh bơkào ờ pràn ngan.
Kàl prang mờng geh bơh 5 tus 6 nhai, den tàng tòm kơphe kờ` geh uă ngan bè dà tuh, broă sền gàr kung bè bơtơl phơng kờ` dong kờl tòm kơphe in hòn gơs niam kờ` ai geh bơta niam tàm kàl pơn jăt tai.
Tam pà bè broă mờng chài tuh dà, sih phơng tòm kơphe in tàm tơngai kàl prang, ồng Từ Hữu Chung, kis tàm xã Ea Kênh, kơnhoàl Krông Păc, càr Dak Lak pà g^t:
-Broă tuh dà den jăt broă mờng chài bol a` tàm do dê den tàm dơ\ sơnrờp bol a` ờ hềt sih phơng, dơ\ 2 bol a` hơ\ sồng sih phơng mờ tơnơ\ mờ hơ\ tus kàl mìu.
Kàl prang di lah tuh 3 dơ\ den bol a` sih 2 dơ\, gam dơ\ 1 den a` ờ ơn phơng tài tơngai trồ tiah duh jo\, he sih phơng tàm dơ\ 1 tuh dà den tòm sa phơng ờ geh cồng nha rơlao mờ dơ\ 2.
Gam bi Hà Ngọc Đồng, cau geh broă lơh mờng chài 30 nam lơh kơphe tàm xã Ea Kênh, kơnhoàl Krông Păc, càr Dak Lak đơs là, pal sih 3 dơ\ phơng tòm kơphe tàm tơngai kàl prang hơ\ sồng geh tơl bơta niam kờ` tòm kơphe hòn gơs niam.
-Kàl prang den tuh dà, den lơh tòm kơphe jơh tơhìr dà lài, pal lời bơkào gơtìp phồng, lời tơhìr ngan den tu\ hơ\, hơ\ sồng tuh, tu\ hơ\ he sih phơng tàm kàl prang. Sih phơng kàl prang den sih 3 dơ\. Tuh dà 3 dơ\ den pal 3 dơ\ sih phơng.
Bơh ală jơnau yal bơh cau lơh kơphê dê, bol a` neh tìp mờ Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, lài do là Kuang ătbồ Phòng Khoa học, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên nàng cribơyai bè ală bơta mờ cau lơh kơphê sền gròi.
Jăt Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, tàm tơngai kàl prang, bơta chài kuơmàng ngan rlau jơh nàng sơngka sền gàr kơphê in hơ\ ngan là tuh dà mờ ơn phơng. Mơya, tài bơh bơta tam gơl bơh trồ tiah dê, den tàng làng bol kung kờ` pal sền gròi nền sươn chi nàng geh broă lơh sơngka sền gàr gơ in dipal ngan rlau jơh ai sươn chi bơh he dê in.
Tiến sĩ Tuấn Nam: Tu\ do, tài bơh trồ tiah tam gơl nisơna ir, tu\ lòt lùp tàm làng bol lơh broă sa, den sền go\ dùl êt nă làng bol lơh broă sa tam kơphê den ơn phơng dơ\ du\t ndơl in ngài rlau ir mờ kàl prang. Hơ\ là, dilah bè ala tài broă ơn phơng tàm bồ nhai 9 tus gùl nhai 9 tây, halà đah nhai 9 mờ nhai 10 tây den làng bol tài bơh ngòt mìu tus gờ` den tàng ơn phơng gờ` wơl ir, halà uă cau mìng ơn 2 dơ\ gời lơm, là ơn tàm nhai 6 dùl dơ\ tus dì nhai 8 den ơn dùl dơ\ tai là jơh, ờ go\ ơn tai. Bol he ơn phơng bè hơ\ là pơgăp tu\ tơngai jo\ ir bơh lồi nhai 8 tây tus dì tu\ tuh wơl dà dơ\ 2 den pơgăp tu\ tơngai hơ\ là 5 nhai, den lòng sền sươn kơphê gơ ờ jai kong tai tài bơh ờ tơl phơng nàng kis pràn. Bè hơ\, den làng bol lơh broă sa pal sền swì is te\, lòng sền he gơ ơm tàm ală bơta tuh phơng tàm kàl mìu dơ\ du\t ndơl ngài ir rlau mờ dơ\ sơnrờp bơh kàl prang nam do dê halà ờ. Dilah ngài ir den digơlan geh lơh tờm chi ờ pràn tai tài bơh ờ tơl phơng.
Bè hơ\, là broă ơn phơng ờ hềt di tơngai là jơnau tờm lơh tờm kơphê in ờ pràn, di ngan bè hơ\ ờ, ơ Tiến sĩ? Bè hơ\, jăt Tiến sĩ, den tơngai lơi là tơngai niam ngan rlau jơh nàng làng bol in ơn phơng tờm kơphê in tàm tơngai tu\ do?
Tiến sĩ Tuấn Nam: Do là dùl tàm ală bơta mờng chài mờ uă cau lơh broă sa jak bè kơphê neh lơh dùl bă lơh is, mơya a` sền go\ broă lơh hơ\ là jak chài ngan, mờ di dơ\ do den a` dan tam pà bal mờ làng bol in. Tài bơh ngòt kàl mìu jơh gờ` halà tơnơ\ mờ tu\ ơn phơng dơ\ 3 kung gam ơn jăt di jơnau sồr sơl, hơ\ là pơgăp tàm ală ngai lồi nhai 9 tây den hơ\ sồng ơn phơng dơ\ du\t ndơl. Tus tu\ hơ\, mìu jơh gờ` den bol he geh tuh dà dong kờl nàng sươn kơphê bơh bol he dê in gơtùi jồp jơh bơnah phơng mờ bol he ơn gơ in mờ broă tuh dà dong kờl dơ\ lồi kàl mìu hơ\, bal mờ dơ\ ơn phơng lồi kàl mìu dilah mìu jơh gờ` den gơ geh dong ai broă sền gàr bơta kis pràn bơh sươn chi dê niam ngan. Bơdìh hơ\ tai, gơ gam dong ai broă rơndăp mòn, crơng mòn bơta să gar bơh gar kơphê dê kung niam ngan sơl. Bè hơ\, bol he geh kuơ mờ jơh ală bơta. Ơn phơng di bơta bơto pơlam, ơn di tơngai nàng ai tờm kơphê in ờ gơtìp ờ geh phơng uă ir là broă mờ bol he kung pal lơh nàng sơndră wơl jak chài tàm broă tam gơl trồ tiah mờ jăt a` den bơta do geh cèng wơl cồng nha niam ai cau lơh kơphê in.
Ơ Tiến sĩ, tàm jơnau cih sền go\ ngan pa do, den bol a` go\ 2 jơnau đơs krơi is, dùl nă cau den đơs là, ơn phơng 2 dơ\ tàm tơngai kàl prang là niam, ai jơnau đơs ndai den đơs wơl là, ơn phơng 3 dơ\ den hơ\ sồng tơl. Bè hơ\, den jăt Tiến sĩ den ơn phơng sươn kơphê in tàm tơngai do nđờ dơ\ là dipal?
Tiến sĩ Tuấn Nam: Đơs ngan den ơn phơng tàm kàl prang là pal ơn phơng pơn jăt bal mờ tuh dà, kàl prang ờ gơtùi ơn is mờ ờ geh bal tuh dà den bè hơ\, den tờm chi gơ ờ go\ gơ sa phơng. Mìng kờ` bơh 7 tus 10 ngai tơnơ\ ù ro kơnra` wơl bè lài tơn mờ tờm chi ờ gơtùi sa geh phơng mờ he ơn. Ngan den tàng bè hơ\, tu\ lơi kung pal ơn phơng pơn jăt bal mờ broă tuh dà mờ jăt bơta bơto sồr tu\ do, den bol he geh tuh dà dơ\ 2, den hơ\ sồng ơn phơng, tài bơh tuh dà dơ\ dùl den ro ir. Tu\ mờ ro ir bè hơ\, den rơyas tờm kơphê kung ờ go\ gơ sa phơng sơl nàng tơrgùm jơh pràn sơrlèt gan mờ trồ tiah đah bơdìh. Bol he ơn phơng den rơyas sơnđờm gơ sa wơl phơng mờ gơ sơnđờm gơ sa phơng mơya gơ sa dùl êt rlau tu\ mờ bol he ơn phơng dơ\ 2. Bè hơ\, den ơn phơng dơ\ 2 tu\ bơta sùh ìo neh geh sùm, kơnờm bơta gơhoài gơ jà mờ dà bơh dơ\ tuh dà dơ\ 1 dê den tờm kơphê gơ ngui geh cồng nha rlau bơnah phơng 20- 56, hơ\ là bơta phơng [ươn ngan ơn tàm kàl prang tài bơh gơ lề mhar.
Broă ơn phơng nàng tờm kơphê in gơtùi gơ sa geh uă ngan rlau jơh phơng ơn là dilah làng bol tuh dà [ồm sơmprih bè mìu den bol he gơtùi rơ sìh jơh phơng den hơ\ sồng tuh dà, tài bơh tuh dà sơmprih bè mìu, tuh dà dềt jăt ntờc den gơ geh gơmu\t rơhời tàm cờ` ù geh rơyas bơh tờm kơphê dê là di. Ai dilah bè bol he tuh dà tềng tờm, dùl tu\ bol he tuh bơh 400 tus 500 li\t dà tàm dùl [ồng bè hơ\, dilah làng bol neh ơn phơng lài mờ tơnơ\ hơ\ tuh dà bềng [ồng den bè lơi dùl bơnah phơng kung gơtìp gơ soăt sơl rlau mờ cờ` ù geh rơyas jồp bơh tờm kơphê dê, den tàng bè hơ\, broă ơn phơng nàng tờm kơphê gơtùi ngui geh phơng geh cồng nha ngan rlau jơh, hơ\ là làng bol pal tuh dà bềng [ồng tơnơ\ hơ\ sồng ơn phơng gùt dar [ồng kơphê, mờ tơnơ\ hơ\ den tuh tai dà ai phơng ơn hơ\ in mờ phơng hơ\ den gơ mhar ngan lề, gơ geh gơmu\t tàm cờ` ù geh rơyas là niam ngan rlau jơh.
Ơi, dan ưn ngài Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam uă ngan bè ală jơnau mờ mò pa bơto pơlam.
Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl
Viết bình luận