VOV4.K’ho - Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng, kuang atbồ anih lơh broă sền gàr phan tam gơwèt đah tam phan mờ sền gàr phan tam càr Dak Lak bơto pơlam làng bol in g^t bè broă tam mờ sền gàr tòm plai jràng lồng geh cồng nha mờ tơnhào uă.

-Ơi, ưn ngài Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng neh tus bal mờ jơnau đơs do ngai do. Ơ Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng, ồng gơtùi yal bè broă rơwah bơh tòm jràng tus mờ ù tiah tàm kơnhoàl Mdrăk mờ ồng geh jơnau đơs lơi lài ngan bơh anih lơh broă tòm bè broă rơwah do?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Bơh tơnơ\ mờ tu\ tòm tiêu gơtìp kòp mờ lơh gơbàn chơ\t jơh tàm tơngai lời nam 2017 mờ bồ nam 2018, bal mờ broă khà priă ờ uă bơta phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre bè tơngời, bùm blàng, tào, kơphe, cao su… gơmù uă ngan, uă hìu làng bol tàm kơnhoàl Mdrăk neh tam gơl tam tòm chi sa plai.

Tus tu\ do, tàm kơnhoàl Mdrăk neh geh rơlao 2 rơbô lồ ù tam tòm chi sa plai ală bơta. Tàm hơ\, tòm jràng geh di pơgăp 135 lồ. Sơntìl jràng tam tàm do mìng là sơntìl Hương Chi, jràng lồng Hưng Yên…

Tàm nam 2019, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dak Lak kung neh ai sră dờp tòm sơntìl sơnrờp ngan gơwèt mờ jràng tàm xã Ea Pil, kơnhoàl Mdrăk.

-Ơi, Thạc sĩ gơtùi pà g^t, broă tam sơntìl jràng lồng Hưng Yên geh ală broă lơh bè lơi kờ` tòm hòn gơs pràn mờ ai tơnhào uă?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Tàm jràng gơtùi tam gùt nam tàm Tây Nguyên. Mơya di lah tam tàm kàl mìu den pal kah yuh dà tòm in, tài di lah trồ mìu uă den ù gơtìp sơntăp lơh tòm chơ\t tài kòl rơyas.

Tàm Tây Nguyên den he pal tam tu\ kàl mìu neh tus niam, mờ mờng geh bơh nhai 6 tus nhai 7 pah nam. Gơwèt mờ broă rơwah sơntìl den he pal rơwah ală bơta tòm ai geh tơnhào uă, niam, ờ hoan tu, sơndră mờ trồ prang pràn.

Ală bơta sơntìl do den pal blơi tàm anih geh pin dờn, geh anih lơh loh làng. Ală broă lơh tòm sơntìl blơi den làng bol pal rơwah tàm Hưng Yên là tòm bơkiar, tòm tam bơh gar sơntìl ha là tòm koh bơh ntê.

-Ơi, Thạc sĩ gơtùi pà g^t, broă tam tòm jràng lồng tàm ù bràs Tây Nguyên den bơta ngài bè lơi kờ` tòm hòn gơs niam, ai geh tơnhào uă?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Bè bơta ngài broă tam he gơtùi ai bơh tơl bă tiah dê kờ` tam jăt bơta ngài. Bè tàm ù thòng den tam ngài 7 thơ\k ha là 8 thơ\k; tàm bơta tam uă den he gơtùi tam ndrờm bal ơnàng 6 thơ\k.

Dùl lồ ù he gơtùi tam di pơgăp bơh 190 tus 200 tòm. Gơwèt mờ tòm jràng geh rơyas gơlì den he pal tờ bơto jrô 80 phơng, ơnàng 80 phơng. Tu\ tờ bơtô he pal tờ bơtô mờ lời ù hờ đang bồr wơl.

Ală bơta ù do pal geh klài bal mờ phơng kali, lân mờ phơng rơpu, kơnrồ hơ\ sồng he lời ală bơta phơng do tàm 1 nhai hơ\ sồng tam mờ ai ù bồr tàm bơtô.

-Broă sih phơng sền gàr kờ` tòm jràng hòn gơs niam mờ ai geh tơnhào uă kung kuơ màng ngan sơl, bè hơ\ thạc sĩ gơtùi pà g^t tơngai hòn gơs den tòm jràng pal sih ală bơta phơng lơi, khà phơng kàr lơi ơ thạc sĩ?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Tòm jràng kung bè ală bơta phan tam ndai mờng geh bàr tơngai hòn gơs, den tàng pal geh sền gàr jăt bàr tơngai là hòn lài ngan mờ tơngai tòm geh plai di pal.

Gơwèt mờ ală nam sơnrờp tam, làng bol ngui phơng đạm sih tòm in là 25 gram tàm 1 tòm, gơwèt mờ lân là bơh 300 tus 400 gram tàm 1 tòm, kali den he ngui bơh 25 tus 35 gram tàm 1 tòm.

Mìng is phơng NPK den he bơtơl phơng 11-4-14, mìng tơrgùm tàm đạm mờ kali, bơh nam dơ\ 2, dơ\ 3 den tơnguh đạm là bơh 50 tus 100 gram tàm 1 tòm, lân là 800 gram tàm 1 tòm, kali bơh 300 tus 400 gram tàm 1 tòm.

Phơng ală bơta là bơh 650 tus 800 gram tàm 1 tòm. Gơwèt mờ phơng hữu cơ den ờ uă ngan he sih 1 nam 1 dơ\ ha là uă ngan bàr nam 1 dơ\. Khà phơng den jăt mờ suơn phan tam hòn gơs bè lơi.

Làng bol gơtùi sih bơh 40 tus 50 k^ tàm 1 tòm, jăt mờ bơta ù. He kung gơtùi sih tơnơ\ mờ tu\ trồ mìu tàm lồi nhai 6 bồ nhai 7 tu\ ù tiah neh sùh ìo ha là klài bal mờ dà mờ phơng tuh tềng tòm. He gơtùi tam pà gơs bơh 4 tus 5 dơ\ sih tàm 1 nam.

-Ơi, tòm jràng là phan tam geh tòm dờng mơya kung kờ` geh tơl dà, den bè hơ\ thạc sĩ gơtùi pà g^t broă tuh dà bè lơi den hơ\ sồng tòm jràng hòn gơs niam tàm kàl prang mờ geh cồng nha?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Ơi ơ làng bol, tòm jràng là tòm chi sa plai mờng geh tam tàm ală ù dòr, den tàng gơtìp ờ geh dà tàm kàl prang. Làng bol pal kah tuh dà tơl hơ\ sồng tòm jràng geh hòn gơs niam kờ` geh cồng nha uă.

Tuh dà tòm jràng in den he mờng tuh tàm pe tơngai là tơngai căt cồng, tu\ tòm bu\t bơkào mờ tơ\t plai mờ tơngai tơnơ\ mờ tu\ tơnhào kờ` tòm geh pràn wơl.

Tàm tơngai do den làng bol tuh ndrờm bal tềng tòm, gơtùi tuh tơn, tuh jăt ntờc, rơsìh ndrờm mờ tơl sùh iò. Sơsìh tơl dà kờ` tòm hòn gơs mờ ai geh cồng nha uă là di.

-Thạc sĩ gơtùi pà g^t ală broă koh ntê kờ` tòm jràng ai geh cồng nha uă, tòm ờ gơtùi tu kòp lơh aniai?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Gơwèt mờ broă koh ntê tòm jràng in den tòm jrang2 kung ndrờm bal mờ ală phan tam ndai geh bàr tơngai là tơngai hòn sơnrờp mờ tơngai tòm geh plai.

Tu\ tòm hòn lài ngan den làng bol pal rơwah 4 ntê dờng tàm 4 gah, ai geh tòm hòn gơs niam kờ` [uơn tàm broă sền gàr, p^c plai mờ sơndră mờ kòp; gơwèt mờ tơngai tòm geh plai den he pal koh ntê rềp tàm tiah ù, ală ntê gơtìp tu kòp lơh aniai, mờ ai geh bơta ha pah tòm in hòn gơs niam.

Niam ngan he lơh he ha tềng đang cồng tòm, tơmù ntê căt rềp bal bơh ală kồ tơrbo\ bal 3 nàng ntê tàm tòm ba` gơtùi tam cah is.

-Tơnơ\ mờ tơngai hòn sơnrờp bơh 3 tus 4 nam den tòm jràng mu\t tàm tơngai geh plai mờ geh p^c plai. Bè hơ\, tu\ do làng bol lơh broă sa pal sền gàr tòm jràng bè lơi ơ thạc sĩ?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Ơ làng bol, gơwèt mờ tòm jràng bơh nam dơ\ 4 den tòm geh plai ndrờm bal. Tu\ do làng bol pal tờ rơbòng sih phơng. Làng bol pal tờ rơbòng jăt ơnàng ntê, rơbòng ơnàng bơh 20 tus 30 phơng, jrô bơh 20 tus 25 phơng.

Khà dơ\ sih gơtùi bơh 4 tus 5 dơ\ tàm 1 nam. Dơ\ sơnrờp den sih nàng tòm căt cồng den tàm nggùl nhai 2, pơn jăt mờ hơ\ sih tàm lồi nhai 3 bồ nhai 4 kờ` bơkào lì mờ tơ\t plai, dơ\ 3 sih tàm nggùl nhai 5, dơ\ du\t ndơl sih tàm nggùl nhai 6.

Di lah làng bol rơcang nền gơtùi sih tai tàm tơngai tơnơ\ mờ tơnhào kờ` tòm pràn, mơya tu\ do ờ kờ` uă phơng, mìng sih di mơ tơnơ\ mờ kàl tơnhào.

-Tàm broă tam mờ sền gàr tòm jràng geh broă koah kơmhò kờ` tòm geh uă plai mờ geh cồng nha uă, bè hơ\, thạc sĩ gơtùi yal loh rơlao tai bè broă lơh do dong kờl làng bol lơh broă sa in?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Ơ làng bol. Tàm broă tam tòm jràng den he gơtùi ngui ờ uă broă lơh kờ` tòm geh lì uă bơkào mờ tơ\t plai mờ ai geh cồng nha uă rơlao. Dùl tàm ală broă lơh hơ\ là koah kơmhò.

Broă koah kơmhò gơrềng uă ngan mờ sơntìl, broă hòn gơs bơh tòm dê ha là trồ tiah tàm nam mờ he geh tơngai bal mờ broă khoah kơmhò krơi is. Bè ờs gơwèt mờ tòm jràng tàm Tây Nguyên den he koah kơmhò tàm lồi nhai 11 ha là bồ nhai 12 pah nam tu\ cồng geh căt.

He pal rơwah ală tòm hòn gơs niam kờ` koah nàng tòm geh uă plai rơlao. Làng bol pal rơwah pềs sồt kờ` koah tàm ală ntê pràn tòm dê, ơnàng sồt khoah den geh bơh 0,4 tus 0,5 phơng. Di lah trồ tiah nam hơ\ ram den he pơn jăt tai koah kơmhò tòm dơ\ 2 là di pal ngan.

-Kờ` suơn tam jràng hòn gơs kơl jăp, tơnơ\ mờ tơnhào den cau tam tòm jràng pal koh ntê bè lơi nàng kàl lơh sa tơnơ\ geh uă bơta niam ơ thạc sĩ?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng: Ơ làng bol, gơwèt mờ broă koh ntê lơh niam wơl tòm tơnơ\ mờ tu\ tơnhào den làng bol koh jơh ntê ro, ntê gơtìp tu kòp, ntê tàm m[ur, ntê rềp mờ ù nàng tòm geh àng niam.

Ală cồng căt ờ geh cồng nha den he kung koh sơbì sơl. Tơl ntê he mìng lời bơh 1 tus 2 cồng pràn, căt ndrờm bal. Koh ntê tàm tiah m[ur den he ngui ală suơn neh jo\ nam ai ală suơn gơtìm in.

Di lah koh dơ\ sơnrờp den he mìng koh nggùl bồ ntê nàng tòm ba` plai, tus nam tơnơ\ geh pơdar kờ` tòm geh ntê pa, broă sih phơng den kung ndrờm bè tơngai nam dơ\ 3 sơl. Nam tơnơ\ he pơn jăt tai koh nàng lơh tòm geh ntê pa niam.

-Ơi, dan ưn ngài thạc sĩ Nguyễn Hữu Hưng neh tus bal mờ jơnau “Lòt bal mờ cau lơh broă sa”.

Cau mblàng Ndong Brawl