VOV4.K’ho- Dùl broă kơlôi lơh bal bè broă bơsong jơnau kal ke “lơh geh uă phan mơya tăc ờ yòm, tăc yòm mơya ờ geh tơnhàu”, gi\t nđờ jơ\t hìu bơnhă làng bol jơi bơtiàn kòn cau tàm kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai neh bal mờ gơ\p lơh kơphê jăt sră cơng tàng UTZ (sră cơng tàng gùt plai ù bè kơphê kloh). Mờ broă lơh do, cau lơh broă, cau lơh broă sa ờ huan kơlôi rơcăng ir bè broă lơh geh uă phan mờ gam tăc geh kơphê pa lih bal mờ priă tăc jơnhoa ngan, geh 8 rbô 500 đong dùl ki\.

Lòt còp rwàng sươn kơphê ơnàng 1 lồ gam pik plai, bi Si Môn deh nam 1987, ơm tàm [òn Dor 2, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai yal: Bàr pe nam rềp ndo, kơphê sùm ờ geh tơnhàu, tăc gơmù khà priă uă ngan. Priă kă bro kơphê tàm drà ờ hềt tu\ lơi sơrlèt rlau 7 rbô đong tàm dùl ki\. Nàng tơnguh priă kă bro phan bơna kung bè bơta niam kơphê, bơh nam 2018- 2019, a` mờ ală hìu bơnhă làng bol [òn Dor 2 neh mu\t tàm Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre mờ Drơng broă ala Lam Anh tàm thôn Tuơh Ktu, xã Glar, nàng bal mờ gơ\p hơ pơrgon tam kơphê jăt sră cơng tàng UTZ. Do là sră cơng tàng gùt plai ù bè kơphê kloh, sền gàr pràn kơldang să jan cau tam in mờ sền gàr tiah ơm kis tàm ală tu\ tam.

Hìu bơnhă bi Wui, ơm tàm [òn Dor 2, xã Glar kung là hìu bơnhă lam lài tàm broă tam kơphê kloh jăt gùng dà kơ\ kơl jăp jo\ jòng. Hìu bơnhă bi geh 5 lồ kơphê mơya tài bơh ờ huan geh priă jền, broă tam mờ gùng dà lơh sa bơngơl den tàng lài do, cồng nha lơh geh bơh sươn kơphê ờ geh uă rlau 2 tấn kơphê gar tàm dùl lồ. Bơh nam 2015, bi Wui sơnđờm lơh niam wơl ù, đòm jăt broă lơh kơphê kloh jăt tơl jơnau sồr UTZ ai jơh ală bă ù tam kơphê mờ sơntìl lài do mờ sơntìl TR4 pa pràn, rơcăng lài lùp lăp, tàm yal tơngi\t bal bơta mờng chài, bơta chài sơngka sền gàr bal mờ làng bol tàm do. Bi Wui yal: “Tam gơl dờng ngan rlau jơh bơh cau lơh broă sa dê là geh bơto yal bè bơta chài lơh sa sền gàr pràn kơldăng să jan, sền gàr tiah ơm kis, ba` ngui sơnơm gơ sơ\t nhơ\t. Kơnờm bè hơ\ mờ sươn kơphê geh lơh niam wơl rơhời bè cồng nha lơh geh, priă kă bro tàm drà kung kơ\ kơl jăp rlau sơl”.

Tu\ pik làng bol geh săc ală plai kơphê dum ngan nàng tăc, nggùl khà gam wơl tăc jăt priă tăc tàm drà

Jăt làng bol tàm do yal, lơh kơphê jăt sră cơng tàng UTZ, jơh ală broă lơh sa tam gơl jơh jăt gùng dà hữu cơ. Tàm hơ\, sơnơm sền gàr phan tam mờ phơng hoá học geh gơmù uă ngan mờ mìng ngui tàm tơngai ngan ngồn jăt broă bơto pơlam. Ờ go\ ngui sơnơm gơ sơ\t nhơ\t, tơnguh bơnah phơng hữu cơ mờ chế phẩm sinh học tàm broă rcăng sơndră kòp lơh aniai.

Làng bol lơh broă sa tàm do pà gi\t: Tơnơ\ dùl nam sơngka sền gàr sươn kơphê jăt gùng dà hữu cơ, bơta niam ù gam rơhời gơ tam gơl, ờ kră kơldang bè lài tai mờ rơhời rài nsồp rlau. Tờm kơphê kung pràn rơhời sơl, cồng nha lơh geh sùm, ờ gơtìp nam ờ geh, nam den geh bè lài tai. Kuơmàng rlau là kơnờm tam jăt tơl jơnau sồr UTZ dê den tàng hìu bơnhă a` mờ ală hìu bơnhă ndai tăc geh kơphê pa lih mờ priă tăc geh 8 rbô 500 đong dùl ki\.

Kàl lơh kơphê nam 2018- 2019, bi Suân ơm tàm [òn Groi 2, xã Glar lơh niam wơl sươn kơphê ơnàng dùl lồ mờ nggùl bơh hìu bơnhă dê, tàm hơ\ uă ngan bă ù tam kơphê neh mờr 20 nam. Ala tài pơn jăt tai lơh sa bè lài, bi gi\t lùp bơsram ală broă bơto pơlam bơta chài sơngka sền gàr kơphê kloh jăt gùng dà kơ\ kơl jăp. Kơnờm jơh nùs bơcri priă jền sơngka sền gàr, cồng nha lơh geh mờ bơta niam sươn kơphê geh tam gơl rơhời bơh pah nam.

Tu\ do, Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre mờ Drơng broă Lam Anh geh 19 nă cau lơh bal mờ 31 hìu bơnhă lơh bal, mờ kờp jơh bă ù pơgăp 70 lồ. Jơh ală bă kơphê do geh lơh sa jăt broă pơlam lơh sră cơng tàng UTZ. Tàm hơ\, 70% nă cau tàm Hợp tác xã là cau Bahnar ơm tàm 3 xã: Glar, Ia Dơk mờ Trang bơh kơnhoàl Đăk Đoa dê.

Ồng Lê Hữu Anh, Kuang ătbồ Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre mờ Drơng broă Lam Anh pà gi\t: “Tu\ do, Hợp tác xã neh lơh bal tăc phan bơna mờ mpồl lơh sa kă bro sùm tăc kơphê mờ lơgar ndai, bal mờ priă kă bro kơ\ kơl jăp sùm. Digơlan, tàm kàl do, kờp jơh kơphê lơh geh jăt tơl jơnau sồr UTZ bơh bol a` dê lơh geh pơgăp 200 tấn. Hợp tác xã kung lam lơh lơh gơlik phan bơna kơphê geh mat kă bro Slar Land Coffee, geh ală cau tàm Hợp tác xã jơh nùs jơh tồr ngan săc rwah bơh ală gar kơphê niam ngan rlau jơh. Bơh sơnrờp phan bơna neh geh drà kă bro blơi, tiah blơi ngai sơlơ gơguh”.

Ồng Lê Hữu Anh Kuang ătbồ Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre mờ Drơng broă Lam Anh lòt còp sươn kơphê bơh cau he dê

Tàm nam sơnrờp tam gơl gùng dà tam kơphê, hìu bơnhă làng bol lơi kung gơtìp gơmù cồng nha lơh geh. Mơya, bơh nam dơ\ 2 tus tơnơ\, cồng nha lơh geh sơnđờm gơguh rơhời. Lơh sa jăt gùng dà hữu cơ, tu\ tơnhàu làng bol geh rwah ală plai kơphê dum ngan nàng tăc, nggùl khà gam wơl tăc jăt khà priă bè ờs. Tài bơh ơn phơng, [ồm sơnơm di bơta chài den tàng cồng nha lơh geh sươn kơphê dê digơlan geh jơnhoa rlau mờ ală sươn kơphê sơngka sền gàr jăt broă lơh bè ờs.

Kơnờm lơh sa jăt di broă bơto pơlam den tàng phan bơna kơphê bơh Hợp tác xã Lơh broă sa sươn sre mờ Drơng broă Lam Anh neh geh jòi gi\t anih lơh gơlik, yal sơ`io anih lơh gơlik loh làng. Kuơmàng, làng bol tàm do gam rơhời tam gơl gùng dà lơh kơphê bơh lài sền dờng màng sơngka sền gàr, ngui sơnơm sền gàr phan tam mờ phơng hoá học jăt bơta mờng chài, tus tam kơphê jăt gùng dà hữu cơ, kơ\ kơl jăp, lơh geh broă lơh tăc phan mờ lơgar ndai. Ồng Bùi Quang Thoại, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Glar đơs: “Broă lơh jăt tơl jơnau sồr bơh sơnrờp dong làng bol tàm tiah do gi\t broă ngui sơnơm sền gàr phan tam di tơngai, ờ ngui sơnơm gơ sơ\t nhơ\t lơh khih jơlai [ơ\ [ơl tiah ơm kis, gơguh priă jền phan bơna dê, lơh gơlik geh gar kơphê kloh, lơh geh tơl jơnau sồr”.

Jăt Sră báo Gia Lai- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến