Tàm dơ̆ crơbơyai, ală kwang bàng neh tus bal đơs uă jơnau đơs geh kwơ tàm jơnau rcang cih Adat ù tiah (tam gơl). Kwang đơng lam bồ ală càr tàm tiah Tây Nguyên mờ càr Ninh Thuận, Bình Thuận pà gĭt, tơnơ̆ tŭ geh Nghị quyết sồ 671 ngai 23/12/2022 bơh Ủy ƀan Thường vụ Quôk hội dê mờ Broă rơndap lơh bơh Cíñ phủ dê bè broă bơyai lơh tă pơgồp jơnau đơs làng bol tàm jơnau rcang cih Adat Ù tiah (tam gơl), ală tiah neh bơyai lơh uă dơ̆ pơrjum, uă gah yal tơngĭt jơnau nàng mblàng yal, tă pơgồp jơnau đơs làm bă tiah tàm làng bol.

Ală broă tờm bơh jơnau rcang cih Adat bè: Rơndap ù tiah, broă rơndap lơh ngui ù tiah, ai ù tiah mờ broă lơh tơm priă, dong kờl, ai tiah ơm kis pa; bơtàu tơnguh ù tiah jàu ù, ai ơpah ù, tam gơl jơnau kờñ ngui ù, cih mat ù tiah, pà sră dờp ngui ù tiah mờ ală sră nggal, ală jơnau, jơnau yal ù tiah; jơnau pal lơh jat, broă lơh priă jền, giă ù; broă atbồ, ngui ală bơta ù tiah; tam pà kấp, jat sền, gròi sền gơnap gơnoar; hìu bơnhă ngui ù tiah... geh cribơyai mblàng, mblàng lơh loh, tus bal tă pơgồp jơnau đơs jat tàm bơta geh ngan, bơta mùl gŏ ù tiah Tây Nguyên dê.

Ală jơnau đơs đơs là, ù tiah Tây Nguyên geh ală bơta mùl gŏ krơi is, ngan là ală broă bè kah yau, ntrờn làng bol ơm kis khat gơ boh, là tiah geh uă jơi bơtiàn kòn cau dùl ết nă cau, ù tiah brê bơnơm geh uă.... Den tàng, tàm bàr pe tơngume pal cih ngan ngồn mờ ờ tàm rơndap rơndồl mờ ală adat ndai. Ngan là atbồ ù lơh sa suơn sre, ù brê bơnơm, broă lơh ù tiah ai làng bol kòn cau dùl ết nă cau, jơnau cih giă ù mờr di mờ giă drà kă bro dê...Ồng Nguyễn Ngọc Sâm, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Kon Tum, geh jơnau đơs: “Tơnơ̆ tŭ lơh jat Nghị địñ sồ 118 den càr Kon Tum neh geh broă rơndap lơh wơl bă ù tiah gơ tìp sơgràm, bă ù bơh kông ty ờ gam ngui den jàu wơl ai tiah do in atbồ, Tŭ do, kal ke ngan rlau jơh nàng bơsong ù tiah tài bơh uă làng bol ngui tàm bă ù do, ngui tìs mờ jơnau kờñ. Tơnơ̆ tŭ ai tơlik Adat ù tiah tam gơl den pal geh broă lơh ngan ngồn, pal geh ală jơnau sồr nàng bơsong ală cau pơn jat tai ngui ù do, ală cau lơi ờ geh, tơngai ai ơpah, halà pà mbè lơi”.

Đơs tàm dơ̆ lơh broă, Thứ trưởng Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường ồng Lê Minh Ngân pà gĭt, tus tŭ do, ală càr, ƀòn dờng tàm gùt lơgar neh ai lơh jat Broă rơndap lơh tă pơgồp jơnau đơs làng bol dê mờ jơnau rcang cih Adat Ù tiah (tam gơl). Uă tiah lam lơh tus kấp xã.

Jat ồng Lê Minh Ngân, Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường rơ̆p sơr băc mhar pơyoa jơnau tơrgùm jơnau đơs bơh làng bol dê bè jơnau rcang cih Adat ù tiah bơh ală tiah dê, Ƀộ, ngàñ ai Ủy ƀan Kiñ tế, Ủy ƀan Adat boh lam bơh Quôk hội dê. Bơh hơ̆, ală anih lơh broă bơh Quôk hội dê kung rơ̆p jat sền ngan broă iăt, kơno, mblàng lơh loh jơnau đơs làng bol dê bơh anih lơh broă cih jơnau. Gàr niam tam gơl Adat Ù tiah di mờ jơnau sồr bơtàu tơnguh Dà lơgar, di mờ bơta kơ̆p gơn bơh làng bol mờ kơnòl broă mờ Nghị quyết sồ 18 Dà lơgar dê ngai 16/06/2022 bè “Pơn jat tai tam gơl pa, lơh sir kơrnoat, broă lơh, tơnguh uă bơta atbồ gơtùi, cồng nha atbồ mờ ngui ù, lơh geh bơta gơn kơnờm ai dà lơgar gơ gơs Dà lơgar bơtàu tơnguh priă lơh geh uă” neh geh ai.

Ồng Lê Minh Ngân, Thứ trưởng Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường, đơs: “Pal đơs nền là dơ̆ tă pơgồp jơnau đơs bơh làng bol dê gơwèt mờ jơnau rcang cih Adat Ù tiah dơ̆ do là dơ̆ pơrjum cíñ trị, mpồl bơtiàn dờng ơnàng ngan, tơrgùm bal ngan. Bơh dơ̆ lơh broă mờ ală tiah tàm ală dơ̆ pơrjum, ală tiah yal jơnau ndrờm neh lam lơh tus kấp xã, den sồr bol he pơn jat tai sền gròi tus ală tơngume cèng bơta mùl gŏ bơh tiah Tây Nguyên dê. Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường ưn ngài ală oh mi, kwang đơng lam bồ ală tiah neh tus bal tàm dơ̆ cribơyai do bal mờ nùs nhơm geh kơnòl uă ngan, ală jơnau đơs geh rcang lài niam ngan, geh tơrgùm bơh uă gah nàng tă pơgồp uă ngan ai anih lơh broă cih jơnau in hơ̆ là Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường tàm tŭ tơrgùm jơnau đơs bơh làng bol dê mờ cih jơnau yal pơn jat tai iăt kơno, mblàng lơh loh tơnơ̆ do”.