VOV4.K’ho- Jăt uă cau mờng chài gah lơh broă sa sươn sre dê đơs, hòi jà bơcri priă làng bol bơh broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol là dùl broă lơh geh cồng nha ngan nàng bơsong ală bơta kal ke mờ gah lơh broă sa sươn sre gam mờ digơlan geh pal kong. Mờ gơnoar broă là cau tờm tàm broă lơh dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre, Anih tờm dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre dà lơgar neh lơh mờ lam lơh rơndăp broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol tàm broă dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre. Tàm hơ\, sền dờng màng lơh mờ lơh gơs bơta pal jăt lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol tàm broă lơh dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre nàng gờ` ai ngui tàm rài kis ngan ngồn. Jơnau cih bơh cau mờng cih jơnau do dê geh đơs bè ală cồng nha lơh geh bơh broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol tàm gah phan kơphê gam geh lam lơh tàm càr Dăk Lăk.

Tơnơ\ rlau 7 nam tus bal lơh broă lơh tam pa wơl kơphê mờ lơh gơlik kơphê kơ\ kơl jăp jo\ jòng, ồng Trần Trọng Khánh, ơm tàm xã Cư Êbur, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk neh sền go\ geh ală bơta kuơ loh làng ngan mờ broă lơh do dê cèng wơl. Bè, cồng nha kơphê lơh geh gơguh tus dùl dơ\ mờ nggùl, priă tă lơh sa gơmù mờr dùl bơnah pe mờ priă tăc sùm kơ\ kơl jăp, jơnhoa rlau mờ drà kă bro bơh 1 rbô tus 3 rbô đong tàm dùl ki\. Ồng Khánh pà gi\t, tu\ gi\t broă lơh lơh gơlik kơphê kơ\ kơl jăp jo\ jòng geh lam lơh tàm càr Dăk Lăk, ồng neh cih măt dan lơh bal mờ dờp chi sơntìl nàng tam pa wơl 2 lồ kơphê neh kra tài bơh jo\ sơnam bơh hìu bơnhă dê. Mơkung dờp geh ală bơta dong kờl bè bơta chài, bơto pơlam ală broă lơh sơngka sền gàr sươn chi jăt tơl jơnau sồr 4C. Jăt jơnau sồr do, cau tam kơphê hơ tơrmù [à uă ngan broă ngui sơnơm tu nàng kờ` sền gàr tiah ơm kis, mơkung sền gàr tiah ơm kis lơh broă niam ngan rlau jơh ai cau tam mờ sơngka sền gàr sươn chi in.

Ồng Trần Trọng Khánh, đơs nền: Lài mờ tu\ tam pa wơl den cồng nha lơh geh mìng geh pơgăp 1 tấn mờ nggùl tàm dùl lồ den bol a` sền go\ gơlơh ờ go\ geh cồng nha ờ mờ lơh sa kung ờ go\ lơh geh sơl. Kơno yal tus broă lơh tam pa wơl kơphê bơh Chính phủ dê den bol a` kung tam pa wơl sơl mờ bơkiar lơh niam wơl tờm kơphê. Tus tu\ do, den kơphê bơh bol a` dê kung neh 7 nam do, cồng nha lơh geh tu\ do tờm kơphê dê neh geh cồng nha loh làng, lơh geh bơh 2 tus 2 tấn mờ nggùl tàm dùl lồ.

Kung bè ồng Khánh sơl, uă cau lơh broă sa lơh kơphê ndai tàm càr Dăk Lăk neh khin cha tus bal tam pa wơl kơphê mờ lơh gơlik kơphê kơ\ kơl jăp jo\ jòng. Bơh nam 2012, broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol “Dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre gơ jăt bal sươn lam lơh lài” tàm tờm kơphê geh lơh tàm 7 kơnhoàl kuơmàng bơh càr dê. Jơnau kờ` bơh broă lơh dê là bơtòm tơrgùm ală hìu bơnhă làng bol lơh broă sa lơh gơlik kơphê dềt rah rài, crơng gơs ală mpồl hìu làng bol lơh broă sa nàng dong kờl bơto pơlam ală bơta gơguh jak tàm broă tam kơphê mờ yal tơngi\t bè drà kă bro; bơ\t bơtàu ală sươn lam lơh lài, tàp bơto pơlam ai cau lơh broă sa in tàm mpồl tàm ală broă lơh lơh tơrlòng lài jăt broă lơh “cau lơh broă sa bơto pơlam cau lơh broă sa”; dong kờl tơnguh ală mpồl tơl pràn gơ gơs ală hợp tác xã drơng broă ala lơh bal; tàm tơrbo\ bal drà kă bro “blơi bal, tăc bal”. Tus nam 2017, broă lơh neh crơng gơs geh 63 mpồl cau lơh broă sa, bal mờ 3 rbô 262 hìu bơnhă tus lơh bal tàm kờp jơh bă kơphê mờr 3 rbô 500 lồ kơphê; crơng gơs geh hợp tác xã Nguyên Trường Thịnh tàm kơnhoàl Krông Pach mờ Hợp tác xã Quyết Tiến tàm kơnhoàl Cư Mgar.

Ồng Phạm Phú Ngọc, Kuang ătbồ Mpồl ala măt Cơldu\ lơh broă Nestlé Việt Nam tàm Tây Nguyên pà gi\t: Nestlé Việt Nam là mpồl lam lài tus bal tàm broă lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol bơh nam 2010 tus tu\ do. Go\ geh bơta kuơ uă bơta bơh broă lơh dê, uă nam do, Nestlé Việt Nam neh lam lơh uă broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol tàm uă gah phan, bè kơphê, ka kau, cê, dà hùc ơn tàm khàr. Kuơmàng gơ wèt mờ gah phan kơphê geh lơh uă tàm càr Dăk Lăk mờ ù tiah Tây Nguyên, broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol neh cèng wơl ală bơta kuơ geh kuơ ngan ngồn. Ồng Phạm Phú Ngọc, đơs: Tàm bơta geh ngan den broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol den bol a` geh bơta kuơ uă ngan. Tu\ tus bal lơh broă lơh do den bol a` neh lơh geh dùl mpồl jăt ală anih lơh gơlik kơphê. Bol a` ai tơmu\t jơh ală mpồl lơh sa kă bro bơh Việt Nam dê tàm ală anih lơh gơlik kơphê tàm broă lơh bơh bol a` dê mờ bol a` sơnđan là broă lơh Nestcafe Plan, broă lơh gơlik bơta kuơ bal, hơ\ là tu\ cau tus lơh bal broă lơh do den cau lơi kung geh kuơ lơm. Tu\ ală cau lơh broă bal tus lơh bal tàm ală anih do den geh tam pà gơnoar broă kơnòl broă loh làng mờ ờ go\ di là lơh rơndăp rơndồ bal mờ gơ\p, mờ bè hơ\ den geh tềm pềr geh uă ngan priă jền. Mờ dùl tàm ală bơta kuơ ngan rlau jơh mờ Nestlé dờp lềng geh hơ\ là tơnơ\ tu\ mờ cau lơh broă sa tus lơh bal tàm broă lơh do den cau lơh jăt ală jơnau bơto pơlam bè lơh gơlik kơphê kơ\ kơl jăp jo\ jòng jăt 3 gah, bè lơh sa- mpồl bơtiàn- tiah ơm kis, lồi du\t là Nestlé geh dờp kơphê niam ngan rlau jơh nàng ai tơmu\t tàm hìu măy kung bè tăc tus ală lơgar ờ gam kal ke bè lài tai.  

Jăt ồng Ngô Nhân, Kuang ătbồ Anih tờm dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Dăk Lăk dê đơs, broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol là broă lơh đòm jăt geh tơngume geh kuơ ngan ngồn ai cau lơh broă sa in, bơtòm tơrgùm geh ală cau lơh broă sa kuơmàng tàm kơnhoàl ù tiah tus lơh bal dùl bă lơh is, ờ go\ ku\p bơklơn. Den tàng bè hơ\, tàm tơngai tus, pal pơn jăt tai lơh sùm ală broă lơh rề ơnàng broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol, mờ ngan ngồn là broă lơh cau dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre gơ jăt bal mờ ală sươn lam lơh lài ai ală tiah tam uă kơphê tàm càr Dăk Lăk dê kung bè pơn jăt tai gàr sùm lơh kơ\ kơl jăp ală broă lơh bơh mpồl cau ătbồ cau lơh broă sa dê. Bal mờ hơ\, là ală bơta phan ndai bè chi sa plai, ròng phan, phan tàm dà kung pal geh ală priă jền dong kờl cau lơh broă sa jăt broă lơh lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol.

Ồng Ngô Nhân, Kuang ătbồ Anih tờm dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre càr Dăk Lăk dê đơs: Tàm tơngai pa do den mờ bơta pràn là tờm kơphê den bol a` neh geh ală bơta lơh broă bal mờ ală cau lơh broă bal đah dà lơgar mờ làng bol. A` kung kơ\p kờ` gơ wèt mờ ală phan bơna bè tiêu, chi sa plai, tàm gah ròng phan, kuơmàng là tàm gah phan tàm dà, ròng ka dà ờs kung kơ\p kờ` ngan ală priă jền bơh ală cau lơh broă bal đah bơdìh geh bơta dong kờl nàng lòt bal mờ bol a` nàng dong ai làng bol lơh broă sa in geh đau ală broă lơh lơh broă bal nàng lơh gơlik ală phan bơna geh bơta kuơ drơng ai rài kis mpồl bơtiàn.

Mờ tơngu me kờ` bơto pơlam broă lơh sa suơn sre gơs broă pơgồp bal bơh làng bol lơh broă sa mờ mpồl lơh sa kă bro, mờ tam gơl broă tìp bal broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre kung bè pơgồp bal tàm broă tam gơl broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre, pa do, anih bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar neh bơyai lơh pơrjum dunia bè broă lơh bơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal tàm broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak.

Bơh pơrjum cri bơyai do neh dong kờl ală gah ai geh ală jơnau đơs mùl màl pơgồp bal tàm broă lơh gơs pang sră kơrnoăt lơh broă dà lơgar mờ làng bol lơh bal tàm broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre, lơh tơngu me adăt boh lam kờ` Quốc hội ring bal adăt lơh broă dà lơgar mờ làng bol lơh bal tàm tơngai tus.

Cau ai tơng^t jơnau đơs do neh geh dơ\ lùp PGS.TS Lê Quốc Thanh, kuang atbồ anih bơto pơlam broă lơh sa suơn sre dà lơgar bè tơngu me do.

-Ơi, lài jơh dan ưn ngài PGS.TS Lê Quốc Thanh neh tus bal mờ broă cri bơyai do. Ơ ồng, ồng gơtùi yal loh bè tơngu me mờ jơnau kờ` broă bơh broă lơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal?

PGS.TS Lê Quốc Thanh: He g^t loh là broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre lơgar Việt Nam là dùl tàm ală broă lơh mờ geh Chính phủ sền gròi ngan, Bộ Nông nghiệp sền gròi ngan.

Mờ mùl màl tàm broă lơh den broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre lơgar Việt Nam bè là dùl khà măt kă bro neh geh mờr 30 nam do, mờ neh pơgồp bal tàm broă lơh sa suơn sre geh cồng nha ngan. Mờ gah lơh sa suơn sre he dê gơs bè dùl `jrong kơl dìng bơh broă lơh sa bè tu\ do kung là dùl gơnoar pơgồp bal dờng màng bơh broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre.

Broă lơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal mà hòi jà bơta pràn bơh gùt mpồl bơtiàn kờ` lơh geh uă ngan cồng nha bơh broă lơh do dê mờ di lah he lơh broă do jơh bơta pràn den bơta pràn geh cèng wơl broă lơh sa in geh dờng màng ngan.

Den tàng, tài bè lơi broă lơh dà lơgar mờ làng bol lơh broă bal do tàm broă bơto pơlam broă lơh sa bol a` rơwah nàng lơh bè lơi kờ` chồl pràn mờ ai geh broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre gơs dùl mpồl lơh broă geh cồng nha mờ ală cau tus bal mùl màl tàm broă lơh sa.

Mờ bol a` ai geh kơrnoăt kờ` ai tơl bơta niam ală gah in tus bal, tam pà bal kơnòl, gơnoar mờ du\t ndơl cau dờp bơta kuơ uă ngan là làng bol lơh broă sa. Lơh bè lơi kờ` tơnguh cồng nha broă lơh sa mờ pleh mờ rềs àr gơbàn bè tu\ do he gam gơtìp.

-Ơi, bè hơ\ den ală cau lơi geh tus bal tàm broă lơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal do ơ ồng?

PGS.TS Lê Quốc Thanh: Bol a` ờ tơmù cau mờ bol a` kung ờ ai geh jonau sồr lơi, mờ do là geh ai bơh tàm kơrnoăt bal. Ndrờm bè [làng nhơl bal, bi kờ`, bi geh nùs nhơm, bi geh gơnoar, geh kơnòl mờ bol a` geh là mpồl lơh broă kờ` lơh ală jơnau kơ\p kờ`, ală broă kờ` lơh, ală broă mùl màl bơh ală anih lơh broă, mpồl lơh broă kơ\p kờ` geh tus bal den bol a` g^t gơs phan geh lơh mùl màl mờ du\t ndơl là bơh broă lơh sa, geh tus mờ broă lơh sa mhar ngan, rềp ngan mờ ndrờm bal ngan.

-Ơi, bè ồng neh yal den tu\ tus bal broă lơh, cau geh dờp bơta kuơ uă ngan là làng bol lơh broă sa. Bè hơ\ mùl màl bơta kuơ bơh làng bol lơh broă sa là bơta lơi ơ ồng?

PGS.TS Lê Quốc Thanh: Làng bol geh dờp bơta kuơ tu\ làng bol lơh broă sa g^t là phan geh lơh bơh làng bol dê geh tăc tàm tiah lơi. Kuơ màng ngan tu\ do he gam pal tam gơl jơnau g^t wă tàm broă lơh sa.

He tam gơl bơh dùl broă lơh sa lơh is tus mờ dùl broă lơh sa kă bro, den broă kuơ màng ngan bơh broă lơh sa kă bro hơ\\ là bi pal g^t là phan bi geh ơn tàm tiah lơi tàm drà kă bro, geh tu\ là dra lơi, siêu thị lơi mờ khà geh lơh lơi? Mờ bơta niam lơi? Den ờ geh cau lơi rơlao mờ cau lơi jơh là broă bơto pơlam broă lơh sa gơtùi dong kờl làng bol, làng bol lơh broă sa kờ` lơh ală nùs nhơm kơ\p kờ` să tòm dê lơh mùl màl bơh phan  geh lơh mhar ngan.

Mờ tài bè hơ\, den tàng ală mpồl lơh broă bal do là bơta pràn kờ` broă bơto pơlam broă lơh sa lơh jăt kơnòl hơ\. Cau geh bơta pràn, cau geh công nghệ mơya bol a` geh broă lơh, bol a` geh kòn bơnus rềp mờ làng bol ngan kờ` lơh bè lơi lơh ală jơnau kơ\p kờ` bơh làng bol lơh broă sa mơya kờ` lơh geh bơta pràn ndai, mùl màl jơh tàm phan geh lơh.

-Ơi ơ ồng, bè hơ\ tu\ do, broă lơh jăt broă lơh dà lơgar mờ làng bol lơh bal tìp ală kal ke mờ bơta [uơn lơi?

PGS.TS Lê Quốc Thanh: Tu\ do den a` đơs là [uơn mờ kal ke den tu\ lơi kung là bàr bơta ndrờm bal. Geh bơnah do den bơnah do [uơn. Mơya là he pal lơh ndang mờ lơh niam wơl ndang. Hơ\ là kơrnoăt ờ tu\ lơi lơh geh ală kơrnoăt kră kơl dang mờ he ai bơh tàm broă adăt boh lam kờ` ai geh ală bơta lơh jăt adăt boh lam tòm. Mờ bơh adăt boh lam tòm hơ\ den he bơ\t bơtàu ală tơngu me mùl màl, di pal mờ tơl broă, tơl gah broă mờ tơl tơngu me mùl màl.

Den tàng tàm broă lơh do den bơh bơta [uơn mờ kal ke den bol a` kung neh sền go\ tu\ do khà pin dờn bal bè lơi, khà tus bal bơh tơl mpồl lơh broă, tơl nă cau bè lơi. Mơya bol a` kơ\p kờ` là bè bol a` neh yal, di lah bè bol a` ai gơnoar geh kuơ, bơta kuơ bơh làng bol lơh broă sa rơlao jơh, bơh mpồl bơtiàn rơlao jơh den di gơlan là he geh dùl kơrnoăt lơh gơs rơlao.

-Ơi, dan ưn ngài PGS.TS Lê Quốc Thanh.

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến mờ Ndong Brawl