VOV4.K’ho - La kơnhoàl lam bồ lài bơh càr Lâm Đồng tàm bơt  bơtàu [òn lơgar pa, Đơn Dương tàm ala\ nam do neh lơh bal ngan geh cồng nha srơh do mờ bơt bơtàu rài kis ngac ngar jak chài tàm [òn làng bol ơm kis. Bơh tơl na\ làng bol, tơl hìu nha\, ala\ mpồl duh jat yàng, ala\ mpồl bơtìan drờm geh ta\ pơ gồp di pal, pơ gồp bal gờ` lơh gơs mut lơh broa\ lơh [òn lơgar pa tàm kơnhoàl do.

            Giác Hoa la dùl hìu yàng phờk niam tàm [òn drà Dran, kơnhoàl Đơn Dương, càr Lâm Đồng. Ờ mìng geh lơh pơ gồp bal lơh geh hìu yàng phờk niam bè  bal mờ phan geh is mờ gơ rờm bal mờ trồ tiah, kloh niam ngan, cau kơđơng hìu yàng phờk do la ni sư Thích Nữ Diệu Ân gam la dùl na\ pơnrơ lam lài ngan bơh Đơn Dương tàm lam sồr  làng bol lơh jat bal srơh pơr lòng kờ` gơboh dà lơgar bơh kơnhoàl pơlam, ngan ngồn, tàm lam sồr cau jat yàng lơh geh bơt bơtàu [òn lơgar pa bal mờ  bơt bơtàu rài kis chài rgơi tàm [òn lơgar.

            Mờ bơnga\ he dê tàm mpồl bơtìan, ni sư neh nhap nhar lam sồr, hòi jà hìu nha\ cau jat yàng phờk tàm  do kis “niam rài kis, niam gùng yàng” lơh geh hìu nha\ ngac ngar jak chài, [òn ơm kis ngac ngar jak chài, tus bal bơt bơtàu [òn lơgar pa, lơh geh tiah drà gơguh jak. “A` go\ ua\ tơnggu me bơh srơh broa\ lơh geh gơ pơndrờm bal mờ broa\ lơh jat gùng yàng bơh yàng Phờk, kung geh gùng nàng cơnđoà geh tus bơta niam tàm rài kis, pơ gồp bal chồl guh nus nhơm gơ rờm bal, tam klac, tam ròng bal… Broa\ tờm ngan bol a` dê la  drơng tus broa\ lơh  duh yàng phờk, mìng gờtui geh ta\ pơ gồp dùl bơnah dềt lam sồr tơl cau geh lơh bal hìu nha\ hờm ram, boh gơbài, bơto kòn sau lơh ngan bơsram sra\, ờ lơh tìs adat boh lam, tus bal tàm broa\ lơh ta\ pơ gồp pràn nàng geh lơh gùng lòt tàm [òn, lơh geh [òn lơgar slơ ngai slơ pas, niam, git tam pà bal mờ ala\ cau kal ke, cau gơbàn aniai”- ni sư Diệu Ân ai git.

            Ờ mìng lam sồr tơl na\ cau tàm mpồl bơtìan lơh geh hìu nha\  ngac ngar jak chài, [òn ơm kis ngac ngar jak chài, hìu yàng phờk Giác Hoa kung lam bồ lài tàm Dran tàm srơh broa\ lơh “Tơlir-kloh-niam” kơnhoàl dê mờ broa\ lơh “Hìu phờk niam ờ do ờ da\, phan bơna tàm hìu phờk tơlir-kloh-niam”. Mpồng hìu phờk, bè ni sư Diệu Ân sùm geh pờ ơnàng tus mờ tơl cau. Mìng is tàm nam 2014 pa do, hìu phờk Giác Hoa neh  jà geh ua\ ngan mpồl cau lơh sơnơm tus tàm do kham sơm kòp, phàt sơnơm ờ sa pria\, pà phan tus làng bol rbah kal ke tàm tiah do, dong kờl ala\ hìu nha\ gơbàn ờ bơuah tàm rài kis, dong kờl cau rbah  geh lơh niam wơl hìu mờ kờp pria\ rlau 2 tơmàn pria\. Hìu yàng phờk kung geh ta\ pơ gồp tai 20 tơlak pria\ dong bal tàm kes pria\ pơnjờng bơsram bơh [òn drà kờ` geh dong ala\ oh geh rài kis kal ke brồ guh tàm bơsram sra\.

            “Geh ua\ ngan cau gơguh jak nhap nhar geh bơh hờ [òn lơgar tus kơnhoàl tàm bơt bơtàu [òn lơgar pa tu\ geh lơh bal mờ srơh bơt bơtàu [òn lơgar pa tàm [òn làng bol ơm kis”-ồng Trương Thành  Được kuang atbồ anih duh broa\ gah tề lam gùng dra\ bal kơnhoàl Đơn Dương, đơs tờm bè hơ\.

            Jat bè ồng Được, dơ\ lam sồr “Gùt làng bol tam klac bơt bơtàu rài kis ngac ngar jak chài tàm [òn làng bol ơm kis” tu\ geh lơh bal mờ broa\ lơh bơt bơtàu [òn lơgar pa neh lơh geh dùl bơta kis pràn ngan tàm Đơn Dương. Bơh dơ\ lam sồr, gah tề lam gùng dra\ bal  ala\ kơna\ neh chồl guh bơnga\ lam lài he dê, nền nòn mờ broa\ lơh ngan ngồn, geh lơh bal mờ ala\ gah, sơnah lơh broa\ geh mut lơh bal. Dơ\ lam sồr do tus tu\ do neh lơh geh ala\ cồng nha geh ai go\ niam ngan, geh làng bol lơh jat niam.

            Khà sồ bơh Anih duh broa\ gah tề lam gùng dra\ bal Việt Nam kơnhoàl Đơn Dương ai go\,  bơh nam 2010 tus tu\ do,  làng bol Đơn Dương neh ai is tus rlau 66 rbô  thơt kơre ù  kờ` geh lơh ala\ broa\ lơh làng bol ngui bal, geh ta\ pơ gồp rlau 18 tơmàn 700 tơlak pria\, rlau 31 rbô ngai lơh broa\ nàng mut lơh gùng lòt tàm [òn lơgar, lơh rbàng, lơh ồs đèng gùng pờ àng [òn lơgar, tuah wàs, lơh niam wơl rbòng dà…Đơn Dương  tus tu\ do ờ mìng geh lam bồ càr bè lơh gùng lòt tàm [òn mờ gam la kơnhoàl geh srơh broa\ lơh  đèng pờ àng tàm ala\ gùng [òn niam rlau ngan mờ ala\ broa\ lơh bơh làng bol lơh geh bơta jờng mờr 150 kơi sồ, kờp jơh pria\ mut lơh ta\ pơ gồp rlau 5 tơmàn pria\.

            Tàm bơt bơtàu rài kis ngac ngar jak chài tàm [òn làng bol ơm kis, tus tu\ do,  gùt kơnhoàl geh 92 tàm 105 [òn geh hìu [òn kung la anih tờm cri bơyai [òn lơgar, bơnah ua\ ngan tàm khà sồ do la bơh làng bol ta\ pơ gồp lơh geh. Ua\ ngan ala\ ntum tus tu\ do, drờm geh hìu  chài rgơi [òn, tàm nam 2014 pa do,  khà hìu nha\  la hìu nha\ jak chài chài rgơi geh pơgap di 92% tàm khà gùt kơnhoàl. Mpờl go\ ngan, jat jơnau đơs bơh anih duh broa\ gah tề lam gùng dra\ bal Việt Nam kơnhoàl, broa\ jun bau, ies cau chơt, `ô sa dờng neh geh bơta niam geh ai go\ ngan.

            Chồl guh bơhìan broa\ sền gàr, tam ròng bal, lơh geh  bơta git  jơnau tàm [òn, tàm 5 nam  rềp do,  gah tề lam gùng dra\ bal ala\ kơna\ tàm Đơn Dương neh bal mờ mpồl bơtìan, gơnoar atbồ neh lam sồr làng bol attê bal dong kờl lơh geh 122 nơm hìu ai cau rbah in, cau kal ke, lơh niam wơl 7  nơm hìu nùs nhơm.

            Dùl broa\ lơh geh pơrya kuơ màng ngan tàm bơt bơtàu [òn lơgar pa bal mờ bơt bơtàu rài kis ngac ngar jak chài tàm [òn lơgar tàm đơn Dương tu\ do la broa\ lơh sền gàr  tiah kis. Srơh broa\ lơh “Tơlir-kloh-niam” bơh càr tu\ geh ngui tàm [òn lơgar tàm ala\ [òn tàm Đơn Dương neh gơ gơs la dơ\ lam sồr “Hìu pal geh pơ gàr, mpồng pơngar niam, gùng [òn àng, tơlir-kloh-niam”. Làng bol tàm ala\ [òn neh ta\ pơ gồp is kờ` geh tam tai chi  tàm gùng [òn, ua\ [òn lam sồr làng bol tam bơkàu tềng đap  hìu, lơh niam wơl pơng gàr, mpồng pơng gàr hìu, lơh geh ala\ dơ\ pơr lòng pah nam nàng geh jờng tơl cau geh lơh niam rlau [òn he. Ala\ mpồl, ala\ [òn, [òn gùng drà neh sồr làng bol pơrgon  bơsong sìô sia\ tàm suơn hìu, ờ tuh sìô sia\ lik hờ gùng, mờ tiah bal gal cau. Ua\ [òn neh crơng gơs ala\ mpồl geh tơrgùm sìô sia\ jat làng bol lơh is nàng  gàr niam gùng [òn sùm tơl kloh, niam.

            Jat ồng Được: “Bol a` geh pơnjat tai broa\ lơh mblàng pơlam, lam sồr mờ ua\ ngan broa\ lơh li la rlau, tàm hơ\ geh mut lơh 5 tơnggu me tàm bơt bơtàu rài kis jak chài mờ chài rgơi tàm [òn làng bol ơm kis mờ ala\ khà broa\ lơh bơt bơtàu [òn lơgar pa nàng rhời geh lơh  tam gơl pràn rlau dơ\ lam sồr”.

                                                          Cau mblàng K’ Brọp.