VOV4.K’ho – Tàm [òn dờng Bảo Lộc, càr Lâm Đồng, Tiah tờm pơlam broă lơh sa dà lơgar, gơ wèt Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn neh pơgồp bal mờ gơnoar atbồ càr bơyai lơh cribơyai pơlam lơh sa mờ tơngume “Bơtàu tơnguh ròng tu ruồi brài kơ\ kơljap jat gùng dà tac hờ lơgar ndai” jòi broă lơh nàng gah tam zơu ròng tu lơgar he bơtàu tơnguh kơ\ kơljap.

Jat Cục ròng phan đơs, tu\ do, gùt lơgar geh 32 càr bơtàu tơnguh broă tam tờm zờu ròng tu mờ 10 rbô 500 lồ tờm zơu, tàm hơ\ tiah Tây Nguyên geh 73%. Cồng nha tơnhàu nha zơu geh pơgap bơh 35 tus 40 tấn tàm 1 lồ. Nam 2018, gùt lơgar lơh gơlik mờr 8 rbô 300 tấn tap tu ală bơta. Nam 2019, khà tap tu kờp du\ geh 9 rbô 200 tấn, gơguh 10,7% pơn drờm mờ nam 2018.

Tu\ do, khà brài rơtèl bơh lơgar Việt Nam dê ơm dơ\ 5 tàm dunia, mìng tơ nơ\ Lo, Ấn Độ, Uzbekistan mờ Thái Lan. Bulah geh bơta gơguh ua\ bè khà brài bơtèl mơya pah nam, Việt Nam kung gam pal blơi git nđờ rbô tấn che brài bơh Lo, Brazil nàng mòn gơs phan tac hờ lơgar ndai. Pơgap 90% tu ruồi brài jơh bal 2 bơta tap kò ai cồng nha che brài niam tus tu\ do lơgar he kung gam pal blơi bơh lơgar Lo jat broă lơh ờ ki\ sră pơrgon. Tàm tu\ tơngai kòp Covid-19 lơh aniai, gơlik geh broă blơi sơntìl tu ruồi brài gơtìp kal ke lơh cau tơm tờm zơu, ròng tu gơtìp hoàc huơr dờng ngan. Do là bơta lòng dờng ngan gơ wèt tus mờ gah tam tờm zơu ròng tu ruồi brài tàm lơgar he dê tu\ do.

Gùt anih pơrjum

Tiến sĩ Lê Quang Tú – Phó Chủ tịch Hiệp hội tam tờm zơu ròng tu ruồi brài Việt Nam pà git, tu\ do, gùt lơgar geh pơgap 20 rbô hìu bơnhă tam zơu ròng tu, 250 anih ròng tu dềt, pah nam jơnau kờ` tap sơntìl tu ruồi brài pơgap bơh 500 rbô tus 600 rbô hộp. Bulah bè hơ\, tài bơta niam tu dềt dê ờ hềt niam, cau ròng tu ua\ ngan là jat tàm mờng chài is he dê den tàng kung gam gơlik geh bơta siam tu in sa nha zơu sùh, nha zờu ờ di mờ sơnam tu dê. Ua\ hìu bơnhă ròng ua\ ir mờ ờ geh broă lơh geh cồng nha nàng tơrmù khà duh, khà sùh iò tu\ ròng lơh tu dềt chơt, rơgai ờ dờng lơh gơmù bơta niam bơta tap tu dê: “Tàm jơh ală den broă lơh khoa học công nghệ là kuơmàng ngan rlau jơh, mùl màl neh geh ai go\ tàm ală nam do mờ geh cồng nha là gah tam tờm zơu ròng tu ruồi brài neh geh tơnguh loh làng ngan. Mùl màl là sơntìl tờm zơu pa, kuơmàng là ală broă lơh tam, sơngka sền gàr zơu là broă ròng tu 2 tu\ tơngai, hơ\ sồng geh 2, 3 bơta tam gơl bè ngui đồng lơh mờ dơm chi, đồng mìng dùl nơm, nàng bơh hơ\ tơnguh bơta niam che brài dê. Tài tơnguh bơta niam che brài den dong tơnguh cồng nha lơh geh bơh cau tam tờm zơu ròng tu ruồi brài dê in”.

Ală hìu bơnhă tam tờm zơu ròng tu tus bal pơrjum

Tàm pơrjum, ua\ kuang bàng kung sền gròi tus broă lơh lơh bal ròt mpồl lơh broă tàm broă tam tờm zơu, ròng tu, ruồi brài tac hờ lơgar ndai. Mò Nguyễn Thị Bình, dùl nă cau tam tờm zơu ròng tu tàm xã Dà Mri, [òn dờng Bảo Lộc geh jơnau dan: “Bol hi mìng kờ` lơh bè lơi đah tu mờ che brài geh tơrbo\ bal nàng bol hi in ròng tu geh cồng nha. Ai tu\ do bol hi ròng bòl glar ir, mơya cồng nha den ờ geh. Bol hi kơp kờ` dà lơgar geh broă lơh dong kờl làng bol lơh sa geh cồng nha rlau”.

Jat Tiến sĩ Nguyễn Đức Trọng, Phó Kuang atbồ Cục ròng phan đơs, tềng đap bơta ală hìu bơnhă tam tờm zơu ròng tu gam gơtìp kal ke tài broă lơh gơlik sơntìl tu 2 bơta tap kò ai cồng nha tơnhàu ua\ ờ huan geh. Cục geh dan Bộ lơh broă mờ ală anih lơh broă geh gơ noar bè Tổng Cục hải quan, atbồ drà kă bro mờ ală anih sền gròi kòp ai mut lik mờ pơndiang tus anih lơh sa làng bol in: “Tu\ do, Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn kung gam geh ală broă hòi jà bơcri pria\ kă bro nàng gơtùi lơh geh bơta [uơn ngan rlau jơh ai broă blơi jat sră pơrgon bơh lơgar Lo nàng drơng broă lơh sa in, mơya tài gơ rềng bơh kòp Covid-19 dê den tàng broă do pal geh dùl tu\ tơngai tai. Mờr tus do, 2 gah geh ală dơ\ cribơyai nàng ală cau lơh sa, ală mpồl lơh sa kă bro blơi phan bơh lơgar ndai geh ki\ sră pơrgon blơi sơntìl tu geh bal 2 bơta tap kò nàng drơng broă lơh sa tàm tơngai tus. Bơdìh mờ broă blơi bơh lơgar ndai, tàm lơgar, Bộ đal git geh jàu ală kơ nòl khoa học công nghệ nàng kơ lôi sơ nơng, lơh gơlik ală sơntìl tu geh bal 2 bơta tap kò nàng drơng broă lơh sa in. Do hơ\ sồng là bơta jo\ jòng mờ bol he wèt tus”.

Ală cau jak chài hơ jơnau lùp bơh cau tam zơu ròng tu dê

Tàm cribơyai, ală cau khoa học, cau atbồ mờ cau lơh broă sa Tây Nguyên neh bal mờ gơp cribơyai, tam pà mờng chài, cribơyai jòi broă lơh geh cồng nha nàng bơtàu tơnguh broă ròng tu ruồi brài kơ\ kơljap jat gùng dà tac hờ lơgar ndai. Dơ\ pơrjum kung neh yal, cribơyai ală jơnau tơnggit pa ngan rlau jơh bè cồng nha kơ lôi sơ nơng, ală gơguh jak kỹ thuật bè sơntìl, broă rơcang sơndră kòp lơh aniai gơ wèt tus mờ gah tam tờm zơu ròng tu ruồi brài, broă lơh bal ròt mpồl lơh broă tàm broă tam zơu, ròng tu ruồi brài tac hờ lơgar ndai.

Cau cih Tuấn Anh - Cau mblàng K’Duẩn