VOV4.K’ho - Tàm ua\ tiah [òn lơgar bơh càr Gia Lai dê, làng bol kòn cau gam gàr bơhìan bau mờ cau rềp jơi nòi bal, mờ broa\ oh mi kòn mlo\, kò` kồ` tờm bau bal. Bơta bơrngơl gơla tàm nùs nhơm sơnơng  bè gùng tam bau tàm do gam lơh gơbàn ala\ jơnau gơ lời wơl bơta sơnđàc sơngit ngan. Jơnau  do geh đơs bè bơta geh ngan tàm tiah làng bol kòn cau Tây Nguyên do.

Rùp hìu nha\ Hnhuan

            Ùr bơklau Rchom Brăch, Nay Hnhuan cau Jarai, kis tàm [òn Rưng Ama Đoan, ntum Ia RơBol, [òn drà Ayun Pa la bau mờ lo\ kòn kồ`. Mờ cau Jarai, rềp mhàm bal dùl rài, gơya krơi is jơi, den gam gơtùi bau bè ờs. Mờ alai bơh bơta bè ờs do la  5 na\ kòn geh deh, geh tus 3 na\ kòn gơbàn koat, dùl na\ kòn gơbàn as leh bơh  tàm ndul mè, chơt tu\ rơp 11 sơnam. Ala\ kòn gam wơl den ờ pràn kơldang, ngai do kòpm ngai hìng kòp. Sền ala\ kòn sơnđàc ngan he dê, lo\ Nay Hnhuan dìl màl ngan:“Jat bơhìan bơh cau Jarai, bau lo\ kòn kồ` den tơnơ\ do ròng mè bèp niam rlau, ờ pal tam pà phan bơna tus mờ cau bơdĩh. Tu\ lài a` ờ git, den tàng bau rềp,  gơlơh aniai la 3 na\ kòn gơbàn koat. Tơnơ\ do ờ go\ ai jơi bal nàng bau”.

            Bơta moat jrùng ngan rlau tai tàm [òn Rưng Ama Đoan, geh ala\ ùr bơklau drờm la cau pơgru, mơya kung gam bau lo\ kòn kồ`, bè bi Siu Phu mờ lo\ Nau H’Pher. Tàm hơ\ bi Siu Phu jơh bơsram hìu bơsram dờng lơh pơgru Quy Nhơn, pa jơh lik bơsram, neh iat  jat jơnau rơndap bơh mè bèp, bau mờ oh kòn mlo\ tờm. Tu\ do, ùr bơklau Siu Phu neh deh 3 na\ kòn, den kòn tơnhua neh chơt tơn  bơh tu\ deh, ùr kòn put gơbàn kòp nùs bơh deh. Tơl bơta tis tu\ do neh rlau den tàng ờ gơtùi lơh geh bè sơnrờp, bi Siu Phu moat jrùng, đơs:“Jat bơhìan bơh cau Jarai bơh yau, khi bau kòn kồ`, kòn mlo\ tờm bè  hơ\  kung bè a` bal do. A` jơh bơsram, jơh bơsram dờng den kung jat cau dê bau. Bau đah kồ` mờ đah kòn mlo\. Tàm sra\, bao\, tivi cau dê kung geh đơs, mơya he neh rlau bau gơ bloh den pal kong gơ do. Rài do, he pal pleh bơta hơ\”.

            Tu\ do,  [òn drà Ayun Pa, càr Gia Lai geh mờr 37 rbô na\ cau, tàm hơ\ 48% la làng bol kòn cau. Jat trơ gùm kòp nam 2013 bơh Anih tờm khà kờp làng bol deh dùh di kơrhia tàm hìu nha\ [òn drà Ayun Pa, mờ sơnam deh bơh nam 1972 tus 1991, tàm [òn drà geh 34  ùr bơklau bau kòn kồ`, kòn mlo\ tờm. Bulah bè hơ\,  tàm bơta mùl màl, khà sồ do  gam jơnhua rlau, tài gam ua\ ngan cau gam đơs, bal rềp bè hơ\ la lơh jat bơhìan, ờ geh bơta tìs, bè lo\ Nay H’Pher, pơ ùr bơh klau pơgru Siu Phu:“Bau kòn mlo\, kòn kồ` den khi geh ai bau. Bal sơnđan jơi den khi ờ ai, ờ geh bau bal. Jat bơhìan yau, den he jat bè hơ\ lơm. Gơlơh kờ` den he bau, tu\ do gam bau bè yau ờs”.

            Nàng kơryan bơta bau mờ kòn kồ`, kòn mlo\ gơbàn tàm làng bol kòn cau, gah lơh broa\ geh gơnoar [òn drà Ayun Pa, càr Gia Lai neh bơyai  lơh ua\ ngan broa\ lơh niam drờm bal. Jat ồng Trần Trọng Chức kuang jat jơng atbồ anih tờm khà kờp làng bol mờ deh dùl di kơrhia tàm hìu nha\ [òn drà Ayun Pa, bulah broa\ lơh do gam gơtìp ua\ ngan kal ke, mơya mờ bơta lơh ngan kràn, bơta kơryan bau bal kòn kồ`, kòn mlo\ tàm [òn drà pah nam geh lơh geh cồng nha ai go\:“Bơhìan yau neh gơ ơm jrô ngan tàm sơnơng, bồ tơnggoh bơh làng bol, den tàng broa\ mut lơh mblàng pơlam kung gơtìp ua\ ngan kal ke. Cau kuang mblàng pơlam khà kờp làng bol mut lơh broa\ lơh mìu sùm ù sù mbè jo\, đơs dùl dơ\ ờ iat, den đơs ua\ dơ\. Broa\ lơh mlàng pơlam tàm  [òn lơgar sùm geh lơh tàm tu\ trồ mang. Bol a` geh dong mblàng tàm hìu mờ dong mblàng mpồl nàng làng bol geh wa\ bơta gơbàn aniai bơh bau rềp, bau kòn kồn, kòn mlo\, geh lơh aniai tus lơh sa hìu nha\ mờ sền gàr oh kòn”.

            Ayun Pa la dùl tàm 2  [òn drà bơh càr Gia Lai, mờ jơnau yal tơnggit bềng tơl, ti vi,  intơnet, điện thoại attê, neh geh làm tàm ala\ ntum, sơnah [òn, [òn. Den bè hơ\ mờ bau kòn kồn, kòn mlo\ tờm mờ ala\ bơta gơbàn aniai gam sùm jo\ jòng. Do la dùl jơnau ờ di pal mờ dùl bơhìan ờ niam lơi kan ngan gơtùi ai nàng lơh bơh tài. Gơnoar atbồ mờ gah lơh broa\ geh gơnoar [òn  drà Ayun Pa kờ` pal sền wơl broa\ lơh mblàng pơlam khà kờp làng bol he dê nàng geh  gùng mblàng pơlam geh gơtùi rlau, gờ` sang  bơhìan bau kòn kồ`, kòn mlo\ tờm rềp ngan tàm [òn drà.

                                                Cau mblàng K’ Brọp.