VOV4.K’ho-Ơ làng bol mờ gơ\p bơyô! Cau tam bùm blàng tàm càr Gia Lai gam pal kong mờ kòp lơh aniai pa hơ\ là kòp croăn nha bùm. Bulah ờ hềt lơh hoàc hươr uă mơya tàm bàr pe tiah neh geh kòp mờ kòp lơh aniai uă ngan, lơh bùm blàng ờ gơtùi kis dờng, kơnuh dềt, [òk bùm ờ huan geh uă. Jơnau kòp digơlan lơh bơtờp uă dilah ờ geh kơryan di tu\.

Hìu bơnhă ồng Phan Văn Quang, thôn Yên Phú 2 xã Chrô Pơnan, kơnhoàl Phú Thiện, càr Gia Lai geh mìr ơnàng 3 lồ tam bùm blàng. Ală nam lài, ồng tam sơntìl bùm geh lài tàm [òn den bùm kis dờng pràn. Mơya, nam do, ồng tam gơl wơl tam sơntìl bùm pa pràn, blơi bơh tiah ndai cèng rê tam mờ neh gơtìp bơtờp kòp croăn nha bùm uă ngan mờ mờr 100% sươn tam bùm blàng gơtìp kòp. Bulah gơtìp kòp mơya ồng kung gam lơh ngan nàng sươn bùm geh kis dờng wơl bal mờ bơta kơ\p kơnờm geh tơnhàu geh kàr lơi den niam kàr hơ\.

Hìu a` den geh 3 lồ gơtìp croăn nha bùm, kung mờr tus tơngai tơnhàu sơl, mơya tu\ do cồng nha đơs ngan là ờ geh uă ờ, den hìu bơnhă kung lơh ngan nàng tơnhàu geh kàr lơi den niam đau kàr hơ\ nàng bơsir wơl priă tă bơcri.

Ngui sơntìl bùm gơlềng gơlang tăc khat gơboh kung là jơnau tờm lơh uă bă bùm blàng tàm Gia Lai gơtìp bơtờp kòp croăn nha bùm. Ồng Đỗ Hoàng Châu, Phó Chủ tịch UBND xã Ia Tul, kơnhoàl Ia Pa pà gi\t, xã geh mờr 5 lồ bùm gơtìp bơtờp kòp tài bơh jơnau do.

Ală hìu bơnhă do ờ tơl sơntìl, sơntìl bùm ờ go\ geh rơcang lài den tàng là mu\t tàm nhai 4, nhai 5 den hơ\ sồng coă ală rơndeh pơndiang bùm blàng tăc tàm gùng blơi cèng rê tam den tàng gơtìp kòp croăn nha bùm. Ai ală hìu làng bol tam mờ sơntìl bùm blàng yau den ờ gơtìp.

Bùm blàng gơtìp kòp mơya mờ nùs nhơm tơnhàu geh kàr lơi den niam kàr hơ\ den tàng jơh ală hìu làng bol geh bă bùm blàng gơtìp kòp croăn nha bùm ndrờm gàr wơl sươn, ờ go\ du\i tơ\p pơrgu\c bè jơnau bơto sồr bơh gah lơh broă geh gơnoar dê. Bơh hơ\, lơh kòp geh tai tu\ nàng lơh bơtờp uă rlau. Bè tàm kơnhoàl Phú Thiện, ồng Bùi Trọng Thành, Kuang atbồ Phòng Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn pà gi\t, jơh gùt kơnhoàl neh geh tus mờr 60 lồ bùm blàng gơtìp bơtờp kòp croăn nha bùm, uă ngan là tàm xã Chrô Pơnan mờ Ia Hiao.

Kơnhoàl neh sồr 2 xã do pal sơlơ sồr ală mpồl lơh broă tàm xã lam lòt du\i tơ\p pơrgu\c jơh bă bùm pa yal. Mơkung sồr ală tiah tàm pơnring priă jền rơcang lài nàng geh broă dong kờl làng bol in jat di jơnau ai bơh kơrnoat boh lam dê.

Jat khà kờp bơh gah lơh broă sa sươn sre càr Gia Lai dê, tu\ do tàm càr neh geh pơgăp 130 lồ bùm blàng gơtìp kòp croăn nha virus, tơrgùm uă tàm 5 kơnhoàl là: Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa, Chư Pưh mờ thị xã Ayun Pa. Bàr sơntìl bùm geh sền go\ bơtờp kòp là HLS11 mờ sơntìl bùm KM419. Ồng Hà Ngọc Uyển, Chi cục Trưởng Chi cục Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Gia Lai, pà git: do là kòp pa geh sền go\ tàm kàl bùm nam2 2018, tu\ do ờ hềt geh sơnơm kơryan mờ bơta lơh bơtờp den sơrbac mhar ngan. Jơnau digơlan lơh bơtờp uă là uă ngan. Den tàng bè hơ\, bal mờ mblàng yal làng bol ba` ngui sơntìl bu ba gơlềng gơlàng, Gia Lai gam jơh nùs ngan lơh ală broă lơh kơryan bơta lơh bơtờp.

Ală kơnhoàl kung gam lơh, tơnơ\ tu\ neh crơng gơs mpồl đơng lam den jàu broă, jàu kơnòl, gơ jat bal mờ kơnòl tơl anih lơh broă, pơgồp bal mờ ală xã gơtìp bơtờp kòp geh broă rơndăp lơh. Lơh ngan bơsong jơh bă bùm gam wơl là rlau 100 lồ. Dơ\ pe là sồr ală anih lơh broă geh gơnoar kung bè gơnoar atbồ ală tiah hơ\ lơh niam broă kờp sền kòp phan tam gơ wèt mờ ală sơntìl bơh càr ndai tơmu\t nàng kơryan kòp lơh bơtờp.

Gia Lai là càr dơ\ 11 tàm gùt lơgar sền go\ kòp croăn nha bùm virus tàm bùm blàng. Kòp neh sơnđờm lơh hoàc hươr uă ngan tus bàr pe bă bùm bơh làng bol lơh broă sa dê. Mơya, broă bơsong kòp kung gam geh lơh lơyaì ngan, tàm tu\ bă bùm gơtìp bơtờp kòp gam ngai sơlơ uă tai mờ digơlan lơh bơtờp tus uă tiah.

Bè bơta kòp cruan nha bùm tàm [òn lơgar cung bè ala\ broa\ lơh sơndra\ kòp, ồng Hà Ngọc Uyển, Chi cục Trưởng, Chi cục  chi tam mờ sền gàr phan tam Gia Lai  geh yal tơnggit loh rlau.

-Dan ồng ai git bơta gơbàn bè kòp cruan nha bùm blàng tàm [òn lơgar?

            Ồng Hà Ngọc Uyển: Kòp cruan nha bùm blàng  bơh vi rus lơh aniai tàm nha bùm blàng la kòp pa. Bồ nhai 9, geh 2 kơnhoàl gơbàn  go\ kòp la Phú Thiện mờ Ia Pa. Tu\ do, den neh geh 5 kơnhoàl gơbàn kòp craun nha bùm blàng mờ kờp jơh ba\ ù gơbàn kòp la 129 lồ.

-Tềng  gơbàn kòp do,  ala\ broa\ lơh neh geh mut lơh nàng rcang sơndra\ kòp do bè lơi ờ ồng?

            Ồng Hà Ngọc Uyên:  Bè bơyai lơh lam sồr den Sở Nông nghip mờ Phát triển Nông thôn neh bơyai lơh pơrjum tàm  gùt càr, geh yal tơnggit, lơh kràn mờ pơlam ala\ broa\ lơh nàng ala\ kơnhoàl geh mut lơh, geh bal ala\ broa\ lơh tềng đap mat mờ jo\ jòng. Ala\ broa\ lơh neh geh mut lơh la: càr neh lơh gơs công điện pơyua ala\ [òn lơgar bơyai lơh mut lơh, ua\ sra\ nggal mhar mo lam sồr rcang sơndra\ kòp cruan nha bùm blàng. Tu\ do, 4 kơnhoàl neh crơng gơs mpồl đơng lam mờ  kung lơh geh rơndap broa\, bơh ai lòt bơsram tus lip gơs sra\ hơ\ sồng bơyai lơh mpồl nàng sơndra\. Trơ gùm mpồl cau kuang kỹ thuật bơh ala\ tiah ờ gơbàn kòp cruan nha bùm blàng, rcang tus bal mờ ala\ tiah nàng yal tơnggit, mblàng pơlam kung bè lam sồr tàm broa\ dus, tơp pơrguk ba\ ù bùm gơbàn kòp cruan nha. Cồng nha,  tus tu\ do den ala\ kơnhoàl drờm neh mut lơh. Geh 2 kơnhoàl neh yal ba\ ù tam bùm blàng neh geh  dus tơp pơrguk. Nền nòn, kơnhoàl Cư\ Pưh tơp pơrguk sang  mờr 4 lồ, kơnhoàl Ia Pa neh sang dus pơrguk mờr 5 lồ. Ala\ kơnhoàl kung gam bơyai lơh, tơnơ\ geh crơng gơs mpồl đơng lam bloh den geh  jào broa\,  ai broa\ lơh bal tơl anih lơh broa\, geh  lơh bal mờ ala\ xã gơbàn  kòp lơh broa\ lơh. Lơh ngan bơsong jơh ala\ ba\ ù gam wơl la rlau 100 lồ. Dơ\ pe,  lam sồr ai ala\  anih  lơh broa\  chài broa\ lơh, kung bè gơnoar atbồ [òn lơgar lơh niam  broa\ lơh sền kloh kòp phan tam tus mờ ala\ sơntìl geh ai bơh càr ndai nàng kơryan kòp bơtờp.

            -Ồng geh jơnau đơs lài lơi tus mờ làng bol cau  lơh sa?

            Ồng Hà Ngọc Uyển:  Kòp cruan nha bùm blàng  bơh virus lơh aniai tàm nha bùm blàng la ngòt rngơt ngan tài khà gơ tờp la mhar ngan, dơ\ 2 tai la gơ aniai  dờng ngàn tus cồng nha lơh geh bùm dê kung bè niam bơh sa\ bùm blàng.

             Bơtờp bơh kòp do geh 2  gùng la: Bơh ngkòng sơntìl. Bơh lùp sền, git ngan bơnah ua\ ngan  ala\ sơntìl làng bol tam la bơh geh tam gơl is mờ geh  sơntìl bơh càr Tây Ninh. Gùng dơ\ 2 la bơh tu\ neh geh kòp bloh, bơh bơta bơtờp kòp la nhui cùr kò, gơ geh cuh jồp bơsơt bơh tờm kòp bơtờp tus tờm  pràn, lơh tờm pràn kung gơbàn kòp sơl.

            Den tàng,  bol a` geh jơnau đơs lài,  lài jơh, tàm ba\ ù neh gơbàn kòp den pal tam cah. Bùm neh  sa\  rlau 7 nhai den làng bol lơh ngan sơng ka sền gar, tơnruk lơyah tơngai dờng bơh bùm blàng mờ tơnhàu tờ sa\ nàng  lơh phan siam phan ròng. Tơnơ\ jơh tờ bùm den bơyai lơh dus rồ jơh mờ tờm, rơyas bùm dê nàng  lòt pơrguk, Mờ ala\ bùm rơp tam 3 nhai,  gơbàn kòp di 50% den pal dus mờ chu pơrguk  jơh nàng ba` lời gơ tờp kòp.

            Bol a` đơs lài la ba` ngui sơntìl bùm HLS11 mờ sơntìl KM419. Dơ\ 2 la ba` pơndiang ala\ ngkòng bùm bơh ala\ tiah kòp tus mờ tiah ờ hềt bơtờp kòp.

            -Dan ưn ngài ồng ua\ ngan!

          Cau mblàng  Lơ Mu K’ Yến mờ K’ Brọp