VOV4.K’ho- Kung bè ală jơi bơtiàn kòn cau ndai tàm tiah Tây Nguyên, cau Rơđê geh uă ngan phan nhơl gùng đơs crih mòn mờ gle đơr, tàm hơ̆ geh đờng Gông. Đờng Gông cau Rơđê neh geh tŭ là dùl phan nhơl gùng đơs crih mờng quèng ngan tàm ală ƀòn tàm càr Dăk Lăk. Phan nhơl gùng đơs crih do ờ mìng geh nhơl tàm ală dơ̆ lơh chờ mờ gam geh làng bol cèng tàm suơn, tàm mìr tai.

Bol he gam iat sap ntas đờng Gông bơh nghệ nhân Y Dhin Êban, kòn cau Rơđê ơm tàm ƀòn Kniêt, xã Ea Ktur, kơnhoàl Cư Kuiñ, càr Dăk Lăk dê nhơl. Git nhơl đờng Gông bơh tŭ gam dềt, nghệ nhân Y Dhin pà git, do là dùl phan nhơl gùng đơs crih bèp ồng he dê bơceh mòn nàng pơyua nùs nhơm moat jrùm, chờ hờp tàm sap ntas đờng niam ngan. Gông là dùl phan nhơl gùng đơs crih bơh cau klau nhơl tàm ală tiah ngềt ngơt tàm rài kis pah ngai mờ tàm ală sơ pơ̆ bơr kờñ gơboh ùr klau.

Nghệ nhân Y Dhin Êban gam nhơl đờng Gông

Rài yau, đờng Gông cau Rơđê geh mòn bơh tờm đơr halà tờm gle, che geh tă bơh kơmhò tờm đơr mòn să đờng. Đờng geh 6 dang che mờ geh nhơl jat sap cing. 6 dang che là bơta pơn yơu ai ală pang cing in, he gơtùi sơnơng tus dùl nă cau klau nhơl đờng Gông là cau geh bơta chài git sap niam ngan, ndrờm mờ dùl bòr cing geh 6 nă cau dròng. Tŭ nhơl đờng Gông, nghệ nhân ngui 2 đah tê kuĕ ală dang che, nhơl tơl ală sap bơh bòr cing geh 6 nă cau dròng dê.

Tơnơ̆ do, ală nghệ nhân mòn đờng Gông mờ che kẽm kung niam ngan sơl. Nghệ nhân Y Dhin Êban pà git, mòn dùl nơm đờng Gông ờ kal ke. Lài ngan, pal rơ wah dùl gơl đơr kràñ, pơr rañ hơđang bơnhă ồs, 6 dang che kẽm mờ dùl êt gle halà dơm chi nàng lơh tồr đờng. Dùl nơm đờng Gông jòng bơh 80 phơng tus 1 thơk; khà jòng, lơyah krơi is gơ jat tàm bơta kờñ kung bè mat sền bơh tơl nă cau dê: “Nàng gơtùi mòn gơs dùl nơm đờng Gông pal geh să gle kràñ, niam, koh gơl ìs rañ, che kẽm mờ che nàng kơt che kẽm lơh gơlik ală sap đơs crih mờ lơng kòt chi. Blah ală gơl jòng, lơm pòng, bơnah bồ lời kơt ală che kẽm den trah ală gùng nàng kơt che kèm, tơnơ̆ hơ̆ tơn bloh trồm nàng tơmut che kẽm kơt. Tơn bluh dùl nơm trồ đah tơnơ̆ nàng sap 6 dang che đờng mpong ntas, loh ală sap”.

Nghệ nhân Y Dhin Êban gam nhơl đờng Gông

Nghệ nhân ồng Brin, ơm tàm ƀòn Kniêt, xã Ea Ktur, kơnhoàl Cư Kuiñ, càr Dăk Lăk pà git tai, nhơl đờng Gông, cau Rơđê hòi là Teh Gông. Tŭ ngui, cau teh nggui ring tềng bơnàng hìu, 2 đah jơng rềt kơ̆ nàng gàr đờng, ală nau tê dơ̆ dùl dơ̆ teh tàm ală che đờng lơh gơlik sap ntas iat gơ lơh bơkah tồr ngan. Ală nghệ nhân sùm nhơl đờng Gông tàm trồ mjp tài sap ntas đờng dê dềt den tàng kờñ geh bơta ngềt ngơt nàng gơtùi kloh sap ntas đờng: “Krơi mờ đờng đinh năm ngui jơh bal tê mờ bơr. Gông mìng nhơl mờ tê. Gông geh mòn mờ ding gle, ală che đờng geh mòn bơh ală să gle kràñ. Sap ntas geh lơh gơlik bơh dùl nơm đờng Gông wil tơl ală sap bơh dùl bòr cing dê mờ tŭ nhơl đờng Gông mìng nàng iat, ờ di nhơl ai cau đơs crih in”.

Đờng Gông lòt jat làng bol tàm mìr, nhơl tàm ală tŭ ơm rlô să nàng lơh gơ prài bơta glar bòl tŭ lơh broă. Halà tàm ală dơ̆ lơh chờ, halà mìng ală tŭ ru, ală nghệ nhân ai đờng Gông nhơl nàng pơyua nùs tồr kơlôi sơnơng he dê tàm rài kis. Nghệ nhân Y Dhin Êban pà git: “Đờng Gông geh ngui khat tàm tŭ lơi, khat tàm tiah lơi, nhơl nàng iat tơnơ̆ ală dơ̆ lơh broă halà tàm ală hìu ƀồc halà nhơl ai cau đơs eirei in kung gơtùi sơl. Tŭ he mòn đờng Gông den he git ală sap ơm tềng anih lơi, nau tê ơn bè lơi. Tŭ do, cau kơnòm să ờ gam kờñ sap ntas đờng Gông tai, ờ geh cau bơsram nhơl đờng Gông tai, sang jơh bloh”.

Phan nhơl gùng đơs crih kòn cau là phan sa nùs nhơm ờ gơtùi ờ geh tàm ală dơ̆ lơh yàng, lơh chờ ờs mờng, tàm rài kis hìu bơnhă.... bơh ală jơi bơtiàn kòn cau tàm càr Dăk Lăk dê. Tŭ do, ală jơi bơtiàn kòn cau gam geh ală bơta phan nhơl gùng đơs crih li la ngan bè cing mồng, sơng gơr, bơnung, rơ kèl, kơm buat mờ ală bơta đờng. Ală nam do, gah lơh broă geh gơnoar càr Dăk Lăk dê neh jà ală nghệ nhân geh mờng chài tus bal mòn, bơto bơta chài ngui ală phan nhơl gùng đơs crih, bơh hơ̆ pơgồp bơnah sền gàr, tơnguh niam chài gùng đơs crih bơh jŏ bơh ală jơi bơtiàn kòn cau Việt Nam dê. Bulah bè hơ̆, ală nghệ nhân dờng sơnam kung gam uă bơta kơlôi rơcang tài tŭ do, uă cau kơnòm să ờ gam kờñ mờ phan nhơl gùng đơs crih bơh jŏ. Tàm hơ̆, ală nghệ nhân nhơl đờng Gông kung gŏ là, sap đờng neh gam hời rơhời ờ gam tai, ờ git rơnàng tơnơ̆ do gam git tus đờng do halà ờ.

Cau mblàng K’Duẩn