VOV4.K’ho – {òn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng tu\ do geh rlau 5 rbô 900 lồ bơkàu ală bơta, cồng nha lơh geh rlau 2 tơmàn 400 tơlak ntê tàm dùl nam. Bulah bơkàu Dà Làc neh tiơng pơn rơ bơh lài mờ neh geh tac tàm làm gùt ală drà kă bro tàm lơgar mờ tac hờ lơgar ndai, mơya tài anih tac phan lơh gơs sùm tam gơl, ờ kơ\ kơljap den tàng ua\ ngan cau lơh broă sa lơh geh pria\ jền ờ kơ\ kơljap. Nàng kờ` bơsong bơta do, ua\ broă lơh bal tam bơkàu mờ blơi phan lơh gơs ai bơkàu Dà Làc in gam geh ală mpồl lơh sa kă bro mờ cau lơh broă sa [òn dờng mut ngui. Tàm hơ\, lam lài lơh geh cồng nha tàm broă lơh bal do pal đơs tus kong ti Dà Làc Hasfarm.

Pơgap 3 nam do, ồng Huỳnh Đình Phước, ơm tàm sơnah [òn 8, [òn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng neh ờ gam pal kơ lôi rơcang bè anih blơi phan lơh gơs ai 3 sàu ù tam bơkàu tàm hìu krơh bơh hìu bơnhă dê tai. Ờ mìng tơn jơh bơta jàu gơnoar lơh nền khà pria\ blơi phan lơh gơs ai ală cau kă bro in, mờ khà lơh geh bal mờ bơta niam bơkàu dê tàm dùl bă ù kung neh geh tơnguh loh làng ngan, cèng wơl pria\ jền lơh geh ua\ mờ kơ\ kơljap rlau mờ lài do ua\ ngan.

Ồng Huỳnh Đình Phước pà git, gơtùi geh cồng nha do là kơ nờm tus bal tàm broă lơh bal tam bơkàu mờ kong ti Dà Làc Hasfarm:

“Lài do a` tam mờ tac bơdìh ai drà kă bro in den tàng pria\ lơh geh ờ kơ\ kơljap, tài khà pria\ tam gơl sùm. Ai ală kong ti den sền go\ khà pria\ tac kơ\ kơljap rlau, den tàng a` go\ lơh bal tam bơkàu mờ khi den geh kuơ, tài dùl bơnah lơh mờ kong ti den khi neh geh drà kă bro bơh lài, den tàng he mìng jàu bơkàu, bơnah gam wơl là ai he in pria\ jền lơh geh jơnhua rlau mờ broă tam hơ\ sồng tac is tàm bơdìh”.

Kung bè ồng Phước mờ ua\ cau lơh broă sa ndai sơl, ồng Nguyễn Hữu Tiến, ơm tàm sơnah [òn 7, [òn dờng Dà Làc neh tus bal broă lơh bal tam bơkàu mờ kong ti Dà Làc Hasfarm bơh ua\ nam do. Bơh 1 sàu hìu krơh bơh sơn rờp, tus tu\ do, hìu bơnhă ồng dê neh tơnguh bă ù lơh bal tam bơkàu mờ kong ti do tus 5 sàu, tàm hơ\ ua\ ngan là tam 2 bơta bơkàu koh ntê là cúc mờ cẩm chướng. Bơh ngai lơh bal tam bơkàu, hìu bơnhă ồng neh ờ gam pal jê bồ kơ lôi rơcang kờp du\ pal tam bơkàu lơi, phan lơh gơs tac cau lơi in, mờ mìng tơr gùm kơ lôi rơcang tàm broă tam bơkàu jat mat cih lài, mờ pria\ cồng lơh geh rlau 600 tơlak đông tàm dùl nam.

Jat ồng Nguyễn Hữu Tiến yal, geh bơta dong kờl kỹ thuật bơh đah Dà Làc Hasfarm tàm broă tam, sơngka sền gàr, tơnhàu mờ prap gàr bơkàu ris, làng bol lơh broă sa neh git geh ua\ mờng chài lơh broă pa, tơnguh cồng nha lơh broă jat gùng dà kơ\ kơljap:

“Bè sơntìl den geh tac bơh ală bơta sơntìl neh kloh kòp, ai bè bơta chài den pah poh, kong ti ndrờm sồr cau lơh broă tus tàm suơn bal mờ cau lơh broă sa sền gròi kòp tu sa aniai mờ ai tơlik ală broă lơh nàng bơsong. Tu\ do, kòp tu sa aniai tàm tờm bơkàu tàm Dà Làc gam gơlik geh kal ke, den tàng nàng kờ` tơnguh cồng nha chi tam dê den kờ` ngan geh ală mpồl lơh broă kỹ thuật ndrờm bè kong ti do dê nàng pơ gồp bal mờ cau lơh broă sa jòi geh gùng dà broă lơh bơ song nàng gơ in geh cồng nha”.

Tus tu\ do, neh geh rlau 100 hìu bơnhă làng bol lơh broă sa tàm [òn dờng Dà Làc lơh broă bal mờ Kong ti Dà Làc Hasfarm bơh broă lơh bal tam bơkàu ală bơta, mờ kờp jơh bă ù tam bơkàu rlau 30 lồ. Khà pria\ bơkàu tàm broă lơh bal sùm geh hơ pơrgon loh làng jat gùng dà geh kuơ cau lơh broă sa in.

Jat mò Truơng Thị Minh Tuyết, Kuang atbồ Cơldu\ lơh bal lơh broă, kong ti Dà Làc Hasfarm pà git, nàng dong kờl di tu\ ai cau lơh broă sa in geh pria\ bơcri lơh broă, mpồl lơh sa kă bro neh crơng gơs kes pria\ dong kờl cau lơh broă sa mờ khà pria\ rlau 2 tơmàn đông. Jat hơ\, ală hìu bơnhă lơh broă sa lơi kờ` pria\ bơcri den geh càn bơh 100 tus 150 tơlak đông tàm dùl kàl tam bơkàu mờ ờ duh pal tơm pria\ cồng:

“Nàng bơta lơh broă bal mờ cau lơh broă sa geh niam den đah kong ti kung neh geh 2, 3 broă lơh dong kờl. Bơdìh mờ dong kờl ai càn pria\, sơntìl bơkàu bơh kong ti ai tơlik cau lơh broă sa in tam den he kung pal rơ wah ală sơntìl niam, tơl khà ai broă tac hờ lơgar ndai in. Kong ti kung neh tơlik ua\ ngan tơl khà bơta niam ai tơl mpồl bơkàu in nàng ală hìu bơnhă lơh broă sa in sền, git là tu\ tam den pal lơh jat bè lơi hơ\ sồng tơl khà tac kong ti in. Tu\ do, khà bơkàu tac hờ lơgar ndai bơh bơta bơkàu lơh broă bal dê ngai sơlơ gơguh ua\, ngan là bơkàu cẩm chướng”.

Ală cồng nha lơh geh bơh broă lơh bal tam bơkàu bơh cau lơh broă sa [òn dờng Dà Làc mờ Dà Làc Hasfarm dê ai go\, broă lơh bal đah mpồl lơh sakă bro mờ cau lơh broă sa là jơnau kờ` kuơmàng tàm broă lơh sa suơn sre, pal geh pơn jờng mờ lam lơh ua\. Geh bè hơ\ den hơ\ sồng gơtùi crơng gơs ală tiah tam bơkàu gơ jat bal mờ drà kă bro, bơsong bơta “tơnhàu geh ua\ mơya tac ờ yòm, dùl êt den ờ tơl ai ua\ den jơngkah” neh gơlik geh ua\ ngan tus mờ gah lơh sa suơn sre tàm ua\ nam do.

Broă pơgồp bal lơh sa mờ blơi lài phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre bơh làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro là broă lơh di mờ cèng geh bơta kuơ uă tàm tu\ tơrgùm bal broă lơh sa kă bro.

Là càr geh bơta kuơ bè broă lơh sa suơn sre công nghệ cao, Lâm Đồng geh tơrgùm ală broă lơh bal mờ broă ai lài lơi kờ` pơn jăt tai ai geh bơta [uơn ală mpồl lơh sa kă bro lơh sa suơn sre bơcri priă, pờ ơnàng mờ lơh gơs tai uă broă pơgồp bal lơh sa mờ làng bol lơh broă sa tàm tơngai tus?

Jơnau lùp tơnơ\ do bơh cau ai tơng^t jơnau đơs do mờ ồng Phạm S, Phó Chủ tịch UBND càr Lâm Đồng geh đơs loh làng rơlao tai bè tơngu me do.

-Ơ ồng Phạm S, Phó Chủ tịch UBND càr Lâm Đồng! Càr Lâm Đồng geh sền là càr lam lài di lah pơn drờm mờ ală càr ndai tàm gùt lơgar bè broă tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre, tàm hơ\ geh broă lơh sa suơn sre công nghệ cao. Bè hơ\, mpồl lơh sa kă bro bơcri priă tàm broă lơh sa suơn sre tu\ do geh cồng nha tàm càr bè lơi?

Ồng Phạm S: Gơtùi đơs là, mờ dùl càr geh uă bơta kuơ di lah pơn drờm bè ù tiah, trồ tiah mờ ală mpồl lơh sa kă bro, den tàng tu\ do càr Lâm Đồng geh di pơgăp rơlao 6 rơbô 400 anih lơh sa kă bro, mờ khà priă dan bơcri 37 rơbô 600 tơmàn đong, tàm hơ\ geh di pơgăp 1 rơbô 500 mpồl lơh sa kă bro lơh broă tàm gah lơh sa suơn sre mờ lơh gơs phan ngui sa.

Tàm ală mpồl lơh sa kă bro lơh sa suơn sre den geh 77 mpồl lơh sa kă bro FDI mờ kờp jơh khà priă bơcri di pơgăp 276 tơlăk dolar Mỹ. Tàm tơngu me ală mpồl lơh sa kă bro bơcri priă do neh pơgồp bal tàm broă tơnguh bơtàu ală broă pơgồp bal.

Bal mờ mpồl lơh sa kă bro den tu\ do tàm càr geh rơlao 180 HTX mờ 250 mpồl lơh broă bal mờ 949 anih lơh sa suơn dờng gah lơh sa suơn sre. Đơs ngan, ală rơndăp broă bơcri priă tàm gah lơh sa suơn sre neh pơgồp bal tàm broă tơnguh bơtàu công nghệ, pơgồp bal tàm broă lơh jăt broă lơh sa mờ măi mo\k, lơh pa broă lơh sa suơn sre [òn lơgar, lơh càr Lâm Đồng tu\ do gơs càr lam lài gùt lơgar bè broă tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre công nghệ cao.

-Ơ ồng, broă lơh sa hìu nhă gam geh uă bơta kal ke tu\ bơ\t bơtàu gah lơh sa suơn sre pa pơgồp bal mờ bơta geh kuơ. Broă bơ\t bơtàu ală mpồl lơh sa kă bro lơh sa suơn sre, hòi jà mờ pơgồp bal mờ làng bol lơh broă sa den geh jòi go\ gùng dà broă lơh do in. Bè hơ\, bơta do geh bơyai lơh bè lơi tàm càr?

Ồng Phạm S: Càr Lâm Đồng tu\ do geh di pơgăp 300 rơbô lồ ù lơh sa suơn sre, di lah pơn drờm mờ ală càr den broă lơh geh uă ngan, mơya di lah kờp jăt tơl nă cau tàm dùl bă ù den kung gam tàm mpồl ờ uă, tàm hơ\ uă ngan là tàm [òn dờng Dà Làc mờ ală tiah gùt dar.

Den tàng, broă bơcri priă bè măi mo\k, broă lơh bă ù dờng ơnàng den tìp kal ke. Den tàng, bơh tàm broă lơh ờ dờng, ală hìu gam geh gùng dà broă pơgồp bal jăt broă lơh bal mờ mpồl lơh sa kă bro, HTX kờ` tơnguh bơtàu.

Bơh tàm bơta hơ\, tu\ do càr Lâm Đồng geh di pơgăp 120 broă pơgồp bal mờ kă bro bơh mpồl lơh sa kă bro mờ ală mpồl cau lơh broă sa, cau lơh sa là di pơgăp 12 rơbô 500 hìu.

Kuơ màng, bơh nam 2012 tus tu\ do, càr Lâm Đồng đơng lam nền nòn ngan tàm broă tam gơl broă lơh HTX lài do tus mờ broă lơh HTX pa, den tàng neh lơh niam ngan broă pơgồp bal bơh làng bol lơh broă sa mờ mpồl lơh sa kă bro mờ ală HTX ngai sơlơ geh tơnguh.

Mờ tàm tơngai do càr Lâm Đồng neh tơl^k rơndăp broă lơh sa bal tus nam 2020 tàm kơrnoăt sồ 961 kờ` lơh gơs ală HTX, bal mờ hơ\ lơh jăt ală cơ chế kờ` chồl pràn broă pơgồp bal lơh sa suơn sre [òn lơgar. Bơh broă tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre [òn lơgar bè hơ\, den neh pơgồp bal tàm broă ai càr Lâm Đồng gơs mpồl lam lài geh ală HTX lơh sa suơn sre tàm mpồl dờng.

-Ơi, di bè hơ\ đah dong kờl mpồl lơh sa kă bro lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng tìp ală bơta [uơn, kal ke lơi tu\ mpồl bơtiàn đơs bal, gah lơh sa suơn sre đơs is gam kờ` ngan tus mờ ală cau do?

Ồng Phạm S: Gơtùi đơs là tàm tơngu me bơta [uơn là càr geh bơta pràn bè broă lơh sa suơn sre, càr gam pơn jăt tai lơh jăt ală cơ chế broă lơh kờ` lam sồr ală anih lơh sa kă bro bơcri priă tàm gah lơh sa suơn sre bơh broă lơh jăt nghị định sồ 57 ngai 17 nhai 4 nam 2018 mờ nghị định sồ 98 ngai 5 nhai 7 nam 2018 bè broă tam gơl pa kờ` lơh jăt broă pơgồp bal blơi phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre tàm càr Lâm Đồng dê.

A` đơs là, tu\ lơh jăt ală broă lơh do gơs bơta pràn kờ` tơnguh bơtàu mpồl lơh sa kă bro pơgồp bal mờ cau lơh broă sa tăc phan geh lơh bơh broă lơh sa suơn sre, lam sồr lơh gơs broă pơgồp bal lơh sa mờ lơh jăt rơndăp broă 15 rơbô HTX lơh sa suơn sre tàm tơngai pa, càr di gơlan geh 155 HTX crơng gơs pa tàm tơngai bơh nam 2018 tus 2020.

-Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!

Cau mblàng K’Duẩn mờ Ndong Brawl