VOV4.K’ho- Đơs pơnđik, gam hòi là Nău Mpring bơh cau M’nông dê tàm càr Dăk Nông là gùng đơs pơnđik geh đơs mờ jơnau nrĭ, ờ geh phan nhơl gùng đơs crih. Ală jơnau đơs pơnđik geh bơceh bơh lơh broă, lơh sa, tàm rài kis pah ngai mờ geh mblàng wơl bơh rơnàng do tus rơnàng ndai. Hơ̆ là phan lời wơl geh bơta kuơ niam chài bơhiàn yau bal bơh mpồl cau M’nông tàm Dăk Nông dê.

Ồng Y Tai, kòn cau M’nông ờ mìng là cau kra ƀòn mờ gam là Nghệ nhân Ưu tú ơm tàm thôn Phú Lợi, xã Quảng Phú, kơnhoàl Krông Nô, càr Dăk Nông pà git: Bơh yô yau, cau M’nông neh git ngui jơnau đơs pơnđik, geh sap đơs nàng kờñ ai tơnggŏ bơta kơlôi sơnơng, đơs bơta chờ hờp, moat jrùm tàm rài kis, hơ̆ là Nău Mpring.

                                        Nghệ nhân ưu tú  Y Tai tàm kơnhòal Krông Nô, tỉnh Dăk Nông

Jơnau đơs bơh Nău Mpring dê rềp mềr ngan mờ jơnau đơs pah ngai mờ cèng bơta đơs nrĭ. Đơs pơnđik M’nông là ală jơnau đơs pơnđik geh cau, geh rùp, geh sap đơs, geh broă gơlik geh. Ồng Y Tai kung pà git, tơngume mờ jơnau đơs pơnđik geh uă bơta krơi is, geh đơs tàm ală dơ̆ lơh yàng, lơh chờ, tơrgùm bơtòm mat, tìp mat lơh quèng mờ đơs rac yàng, đơs ñìm: “Nău mpring là gùng đơs nàng pơn yơu, tàm pơndrờm tàm lơh broă, lơh sa bơh rài kis pah ngai. Pơn yơu đơs bè pràn kơldăng să jan den tàm pơndrờm mờ tŭ gam pơnu pràn kơldang, ai tŭ do neh kra ờ sô, ờ gam bè lài tai. Đơs bè bơta ờs mờng den pràn kơldăng să jan là bơh sơnam, mờ bồ tơngoh kah kung jat tŭ tơngai sơl. Tàm rài kis pah ngai den tŭ đơs pơnđik nàng pơn yơu, tàm pơndrờm kờñ bơto bơtê, đơs bè nùs nhơm kòn bơnus. Cau dờng bơto kơnòm dềt kung mờ jơnau đơs pơnđik. Jơnau đơs pơnđik kung tơngkah bè bơta tam klac, tàm dong kờl bal mờ gơp.”

Tàm ală jơnau đơs pơnđik cau M’nông dê geh uă bơta bè ală jơnau đơs pơn yơu, đơs tàm pơndrờm, đơs rac yàng, đơs tàm sơrbŏ bơr, đơs pơnđiang kòn... den jơnau đơs gơ dê sùm tơn jŏ. Ai ală jơnau đơs pơnđik geh tơngume yal bè phan bơna, phan kis, chi che, sềm klàng, dà dờng, dà croh den geh jơnau đơs lơyah rlau. Kuơmàng, đơs pơnđik cau M’nông dê geh gùng đơs pơn yơu nàng kờñ đơs bơta kờñ gơboh. Gùng đơs do sùm ai rùp rài tàm tiah geh is bè trồ tiah, dà dờng, dà croh, trồ mìu, trồ tơngai nàng đơs bè nùs nhơm kah kơlôi, kờñ gơboh.

                                      Nghệ nhân ưu tú  H’Bơh tàm kơnhòal Dăk Song, tỉnh Dăk Nông

Mò H’’Bơh, là nghệ nhân ưu tú tàm bbòn Njrang Lu, xã Dăk Ndung, kơnhòal Dăk Song, càr Dăk Nông pà git, đơs pơnđik cau M’nông dê geh đơs uă ngan rlau jơh tàm ală dơ̆ lơh yàng, mờ broă lơh yàng bơh cau M’nông dê den uă ngan: “Añ kung sùm đơs pơnđik tàm ală dơ̆ lơh yàng broă lơh mìr bè, kàl tơ wès kòi den pơn yơu cau lơi tơ wès kòi bềng sơ̆ lài, đơs pơn yơu cau lơi ndang rlau, halà cau lơi pràn rlau; tàm kàl tùc tam den đơs pơn yơu tus ală yàng nàng hòi dan yàng sền gàr, dong kờl kàl lơh sa gơs niam rlau, sền gàr ờ ai sềm klàng, phan kis lơh aniai mờ hòi dan yàng kòi sền gàr. Tŭ neh jơh tùc tam, kung đơs pơnđik nàng gờm chờ lơh gơs dùl tơngai tùc tam. Mờ tus tơngai kòi mờr lik sơn yùr den cau M’nông lơh tờm chi gơ nơng nàng duh khoai yàng kòi, tơnơ̆ hơ̆ he đơs pơnđik tềng tờm chi gơ nơng nàng hòi dan ală yàng sền gàr. Kươmàng ngan rlau jơh là tŭ jơh tơ wès kòi den lơh yàng ưn ngài mờ sur, rơpu nàng ñô lir bong, tơnơ̆ hơ̆ den ñô sa tàm pơrlòng đơs pơnđik nàng pơn yơu, tàm pơdrờm tàm dùl nam cau lơi tơnhàu geh uă rlau mờ gơtùi đơs uă gùng đơs pơnđik niam ngan.””

Ồng Y Kroăk, ơm tàm thị trấn Ea Tling, kơnhòal Cư Jut, cả Dăk Nông pà git, đơs pơnđik cau M’nông dê là dùl phan sa nùs nhơm neh gơ mut tàm poac mhàm. Do ờ mìng là broă lơh prài bồ tơngoh mờ gam là broă nàng bơto bơtê, là niam chài bơh jŏ kòn cau M’nông dê. Tàm phan lời wơl niam chài hơ̆, pơn rơ ngan là ală gùng đơs pơnđik bềng bơta kờñ gơboh, mờ jơnau đơs rềp mềr, bềng lìu bơta kờñ gơboh, geh gơtha dờng màng ngan tàm rài kis niam chài, lơh broă lơh sa làng bol dê: “Đơs pơnđik cau M’nông dê chờ ngan, niam ngan. Bơh yau ờ gơtùi ờ geh jơnau đơs pơnđik, sap dròng cing jañ mồng. Pah tŭ geh broă lơh chờ, ñô tơrnờm, cau M’nông Preh pal dròng cing jañ mồng, đơs pơnđik, tamya niam ngan. Tàm jơnau đơs pơnđik cau M’nông dê geh uă gùng đơs bè đơs pơnđiang kòn, đơs sơrbŏ bơr kờñ gơboh ùr klau, đơs rac yàng, đơs tàm pơndrờm, nàng ai tơnggŏ nùs nhơm tam klac bal, tàm dong kờl bal mờ gơp tàm rài kis pah ngai.”

Bulah bè hơ̆, tài gơ rềng bơh rài kis tam gơl pa, ờ uă ơruh pơnu geh tềl tơnggŏ ờ kờñ niam chài bơh jŏ kòn cau he dê, mờ ơruh pơnu cau M’nông kung bè hơ̆ sơl. Nghệ nhân Y Tai, ơm tàm thôn Phú Lợi, xã Quảng Phú, kơnhòal Krông Nô, càr Dăk Nông kơlôi rơcang ngan bè bơta do: “Añ kờñ sền gàr bơta niam chài bơh jŏ kòn cau he dê. Tàm do kung gam 2, 3 nă cau git đơs pơnđik cau M’nông bè đơs pơnđiang kòn, đơs sơrbŏ bơr kờñ gơboh ùr klau, đơs rac yàng... mơya cau kơ nòm să tŭ do ờ kờñ iat, ờ kờñ ală jơnau đơs pơnđik yau. Añ kơlôi rơcang ngan, añ kung kờñ bơ to wơl ai cau kơnòm să in geh bơsram, geh git ờ mìng jơnau đơs pơnđik mờ gam jơh ală broă bơh jŏ, añ kờñ bơto wơl.”

Nàng sền gàr bơta niam chài kòn cau M’nông đơs bal, đơs pơnđik cau M’nông đơs is, nam 2020, Ƀộ Văn hóa, Thể thao mờ Zu Lịc dờp đơs pơnđik cau M’nông dê là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna dà lơgar gơ wèt broă lơh niam chài ràng tơlik bơh yau.

Cau mblàng K’Duẩn