VOV4.K’ho- Tơngume “Prap gàr, tơnguh bơta kuơ niam chài bơh jŏ niam bơnĕ bơh ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê gơ jat bal mờ bơtàu tơnguh nhơl chờ” gơ wèt Rơndap broă sồ 6 bơh broă lơh jơnau kờñ dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030 geh đơs là dùl tàm ală tơngume kuơmàng ngan rlau jơh, lơh nền tus cồng nha bơh uă jơnau kờñ lơh sa- mpồl bơtiàn. Tàm 2, 3 tiah, làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau neh git tơnguh ală ơta kuơ niam chài, phan lơi wơl gơ jat bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa, tă pơgồp tàm broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa mờ bơta bơtàu tơnguh bơh ală tiah dê. Tŭ broă lơh jơnau kờñ dà lơgar ngan ngồn geh lam lơh, broă lơh prap gàr niam chài gơ jat bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa hơ pơrgon geh cèng tus ală tam gơl niam ngan.

Hìu bơnhă bi Triệu Thị Thoa ơm tàm xã Hợp Tiến, kơnhoàl Đồng Hỷ, càr Thái Nguyên tàm 2, 3 nam do sùm mai ală blah phan soh ờs mờng kòn cau Dao dê. Ờ mìng tac ai làng bol tàm xã in, ală blah phan bơh bi Thoa dê gam geh yal tơnggit tàm mạng xã hội nàng kờñ uă cau git tus rlau. Phan soh ờs mờng kòn cau Dao dê tàm do geh làng bol soh tŭ lơh bơhiàn ờs mờng, ală dơ̆ lơh chờ mờ jơh bal tàm rài kis pah ngai: “Dùl blah àu mpha bè tŭ do gam soh geh tac là 6 tơlak đong. Dilah mờ niam rlau den digơlan geh priă tac bơh 7 tus 8 tơlak đông. Ờ kas ngan rlau jơh kung là 5 tơlak đong.”

Mờ bơhiàn hìu bơnhă dê uă rài do lơh sơnơm đông y, bơh tŭ gam dềt, bi Triệu Văn Tiến ơm tàm ƀòn Bãi Bông, xã Hợp Tiến neh geh bèp ồng mblàng wơl ală bơta sơnơm bơh jŏ. Tus nam 2016, tơnơ̆ tŭ geh anih lơh broă geh gơnoar lơh sră ai gơnoar, bi Tiến pờ cơldŭ kham đông y tàm hìu. Dùl tàm ală broă lơh jơh nùs bơh bi Tiến dê tŭ lơh đông y tàm ƀòn là broă lơh gơlik wơl sơnơm um hìu bơnhă mblàng wơl bơh jŏ nàng yal tơnggit bè niam chài bơh jŏ. Broă tram sơnơm tàm hìu bơnhă bi Tiến dê neh gơ hòi gơ jà bơta sền gròi ngui bơh uă cau dê. Broă geh priă jền bơh ală bơta niam chài bơh jŏ tàm ƀòn lơgar bơh làng bol kòn cau Dao tàm do dê là bơta pal sền dờng màng ngan tàm tŭ tơngai mut gơ rờm bal: “Bơh ngai añ jơh bơsram rê lơh sơnơm sơm kòp mờ sơnơm ai khi in um tàm hìu, añ geh sơntèk um lơh mờ dơm chi mờ cơldŭ um niam ngan. Den tus tŭ do là bơtàu tơnguh lơh sa gơ wèt mờ hìu bơnhă añ dê kung kơ̆ kơljap đau. Tŭ do geh đau rơndeh oto nàng đì. Hìu đam den kơ̆ kơljap, oh kòn den kung geh bơsram wil tơl tàm tơngai lài.”

Ai tàm kơnhoàl Định Hóa, ală phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna bơh cau Tày, cau Dao dê tàm kơnhoàl kung geh sền là phan nhơl chờ jòi git ngan ngồn, tŭ kơnhoàl do bơt bơtàu rơndap broă bè bơtàu tơnguh nhơl chờ mpồl bơtiàn gơ jat bal mờ prap gàr, tơnguh ală bơta kuơ niam chài, kah yau bơh jŏ ală jơi bơtiàn kòn cau dê. Kơnhoàl kờp dŭ geh bơt bơtàu 3 phan nhơl chờ, bơh hơ̆ hời rơ hời lơh gơlik bơta tơrbŏ bal đah bơtàu tơnguh nhơl chờ ƀòn lơgar mờ prap gàr, tơnguh ală bơta kuơ niam chài, kah yau tàm kơnhoàl mờ di mờ gùng dà bơh càr dê bè jơnau kờñ tơnguh bơta kuơ bơh gah nhơl chờ dê. Ồng Nguyễn Minh Tú, Củ tịc Ủy ban Nhân dân kơnhoàl Định Hóa, càr Thái Nguyên pà git: “Bol hi đal git cau tờm là làng bol. Dơ̆ tơnơ̆ bol hi geh dong kờl uă làng bol in, dong kờl bơh broă lơh niam wơl hìu đam, lơh niam hìu jă brê, hơ̆ sồng bơto pơlam ai ală mpồl lơh broă mpồl bơtiàn in. Pơn yơu bè trŭ gơm ală phan sa ờs mờng, halà phan soh, phan bơna, ală mpồl đơs crih tamya, nàng drơng mpồl bơtiàn in.”

Jat Ƀộ trưởng, Củ ñiệm Ủy ƀan Dân tộc ồng Hầu A Lềnh pà git, tơngai lài, bơta niam chài li la ngan bơh ală mpồl bơtiàn do dê neh pơgồp bơnah tơnguh bơta pràn tam klac dờng jơh gùt jơi bơtiàn, là dùl tàm ală bơta tơnguh bơngă dà lơgar dê tàm muh mat dynia. Dilah ală bơta pràn mùl geh geh tơnhàu niam, niam chài geh lơh gơlik bơta pràn bơsong ală broă kal ke ndai bơh làng bol kòn cau dê: “Tŭ lơh nhơl chờ tiah Tây Bắc, tiah kơh bơnơm đah tô dà lơgar, bol hi ai gŏ là, bơta niam chài là lơh nền mờr 50% lơh sa. Bơtàu tơnguh lơh sa mìng là dùl bơnah, ngui bơta pràn bè lơh sa đơs bal, tàm hơ̆ ală bơta pràn bè bơtàu tơnguh lơh sa hơ̆ là bơta niam chài. Añ pin dờn là, ală tiah ndai tàm gùt lơgar kung bè hơ̆ sơl. Mờ do là dùl bơta mờ bol ờ gơtùi ờ sền gròi.”

Prap gàr niam chài pơgồp bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa, tơnguh priă lơh geh bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê geh là dùl tàm ală tơngume tàm Broă lơh jơnau kờñ dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030. Broă lơh prap gàr niam chài pơgồp bal mờ bơtàu tơnguh lơh sa ngan geh gam pơn jat tai geh sền gròi, tơnguh tàm tơngai tus nàng lam lơh ring niam 2 jơnau kờñ là prap gàr mờ bơtàu tơnguh tàm ƀòn lơgar. Bơta hơ̆ geh pơgồp bơnah tơrmù rƀah mhar, kơ̆ kơljap, tơrmù hời rơhời bơta yah ngài bè bơta niam rài kis, priă lơh geh kờp bal bơh tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau pơndrờm mờ khà kờp bal bơh gùt lơgar dê.

Cau mblàng K’Duẩn