VOV4.K’ho - Bulah lơh ngan chồl pràn uă broă lơh rơcang sơndră kòp, mơya tus tu\ do, hơ\ là tơ nơ\ 3 nhai càr Lâm Đồng geh kòp jê ndul gơ jroh sur châu Phi, bơta sur bơ tờp kòp gơtìp chơt mờ tơp pơrguc tàm càr do neh gơguh uă ngan. Tu\ do, broă lơh rơcang sơndră kòp gam geh làng bol mờ gơnoar atbồ càr lơh ngan lam lơh.

Dilah 3 nhai lài, Lâm Đồng mìng geh 2, 3 jơt nơm sur bơ tờp kòp jê ndul gơ jroh sur châu Phi gơtìp chơt mờ tơp pơrguc, den tu\ do, khà sur gơtìp chơt mờ tơp pơrguc neh gơguh tus rlau 49 rbô nơm, mờ kờp jơh khà kơn jơ\ rlau 3 rbô 400 tấn, kờp du\ hoàc huơr rlau 130 tơmàn priă. Kòp neh gơlik geh tàm 354 thôn bơh 77 xã, sơnah [òn, thị trấn gơ wèt 10 kơnhòal, [òn dờng, mìng gam 2 kơnhòal là Lạc Dương mờ Đơn Dương là ờ hềt sền go\ sur geh kòp.

Tềng đap gơlik geh kal ke bơh kòp jê ndul gơ jroh sur dê, ồng Ngô Văn Trực, ơm tàm thôn An Ninh, xã Liên Hiệp, kơnhòal Đức Trọng ờ suk: “Gơ lơh ờ suk ngan, tài gùt dar do sur cau dê neh gơtìp chơt jơh tơn. Gơ jat tàm tơl hìu bơnhă là kơ lôi rơcang [ồm sơnơm lơh kloh kòp, rơsìh vôi mờ ờ go\ huan di lik mờ mut tàm wàng ròng”.

Bơh ală hìu bơnhă ròng rah rài mờ dềt tus ală trang trại ròng sur tơr gùm bal dờng ngan tàm càr Lâm Đồng ndrờm git broă ờ go\ di sền ờ sơp tàm broă rơcang sơndră kòp. Ồng Nguyễn Viết Toàn, ơm tàm xã Tân Văn, kơnhòal Lâm Hà đơs là, bơta lơh bal bơh gùt mpồl bơtìan dê neh tơmù [à bơta kòp bơ tờp uă: “Cau ròng sur tàm do cau lơi kung kơ lôi rơcang sơndră lơm, tơnguh bơta rơcang sơndră bơh gùt [òn he dê nàng gơ in geh cồng nha. Sur gơtìp kòp den tu\ geh jơnau đơs là làng bol tơp pơrguc mơ, lam gơnoar atbồ xã mut dong kờl tơp pơrguc nền nòn ngan”.

Jat ồng Nguyễn Thanh Thuỷ, Chủ tịch UBND xã Liên Hiệp, kơnhòal Đức Trọng đơs, kơ nờm lơh niam broă mblàng yal, lam sồr, ală hìu bơnhă ròng sur mờ làng bol neh pơ gồp bal jơh nùs ngan mờ gơ noar atbồ xã tàm broă rơcang sơndră kòp jê ndul gơ jroh sur châu Phi. Den tàng ờ geh bơta pồn kòp bè lài do tai: “Ală trang trại geh sur kòp den làng bol di tu\ yal mờ anih lơh broă geh gơ noar mờ gơ noar atbồ xã nàng lam lơh tơp pơrguc, rơcang sơndră kòp. Ală trang trại ờ hềt geh kòp den bol a` neh sồr làng bol là ba` lòt ir hờ bơdìh nàng pleh jơnau digơlan bơ tờp kòp wàng ròng he in”.

Ồng Phạm Phi Long, Kuang atbồ Chi cục ròng phan, lơh sơnơm phan ròng, phan tàm dà càr Lâm Đồng pà git, nàng gàr niam broă rơcang sơndră, tơmù [à kòp bơ tờp uă, bal mờ broă jơh nùs lam lơh ring bal ală broă lơh, dong kờl làng bol [ồm sơnơm lơh kloh kòp, lơh kloh [ơ\ wàng ròng, càr neh crơng gơs rlau 20 anih sền gròi kòp: “Neh ai cau lơh broă ơm gak nàng pleh bơta pơndiang sur lik mờ mut tàm tiah geh kòp. Bol a` neh sồr mpồl lơh sơnơm phan ròng càr sơlơ chồl pràn sền gròi broă lơh poac, sền sơ wì kloh niam gah lơh sơnơm phan ròng, gàr niam poac sur tu\ tac tàm drà kă bro den geh tơl ală bơta bè ờ do ờ dă phan sa ai cau ngui sa in. Gơ wèt mờ cau ròng sur, bol a` sồr pal lơh bal mờ gơ noar atbồ, ờ go\ di sang sur chơt hờ tiah ơm kis”.

Càr Lâm Đồng geh mờr 400 rbô nơm sur, tơr gùm uă ngan rlau jơh tàm ală kơnhòal Đức Trọng, Lâm Hà, Di Linh mờ [òn dờng Bảo Lộc. Tu\ do, broă rơcang sơndră kòp gam geh ală anih lơh broă, mpồl lơh broă pơgồp bal jơh nùs ngan lam lơh. Ồng Nguyễn Văn Châu, Phó Kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn càr Lâm Đồng pà git, bal mờ broă gàr niam phan bơna, rơndeh rơndồ dong kờl ală hìu bơnhă ròng sur, trang trại tơp pơrguc sur geh kòp; [ồm sơnơm lơh kloh kòp, lơh kloh [ơ\ tàm tiah geh kòp; broă lơh sền gròi broă pơndiang, lơh poac, ờ lời gơlik geh bơta pồn kòp, tac gơ jă gơ jal sur geh kòp sùm geh chồl pràn lam lơh.

Ồng Nguyễn Văn Châu đơs nền, mờ ală broă lơh bơh gah lơh broă geh gơ noar dê den làng bol iang nùs te\ ngui sa poac sur neh geh sền gròi kòp: “Sồr làng bol kung bè ală anih ròng sur ờ geh kòp jê ndul gơ jroh sur châu Phi kung gam geh lơh poac, tam tàm drà kă bro, tài kòp jê ndul gơ jroh sur châu Phi ờ bơ tờp tus kòn bơnus, den tàng, sur ờ geh kòp jê ndul gơ jroh châu Phu den làng bol kung gam gơtùi ngui sa bè ờs sơl. Mờ tu\ do, ală trang trại ròng sur tơr gùm bal tàm càr kờ` tac sur hờ càr ndai den pal geh cồng nha sền mhàm là ờ geh kòp, Sở Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn càr kung neh geh jơnau pơlam mùl màl bè broă do nàng làng bol in git loh den tàng ờ geh bơta lơi pal ngòt”.

Tềng đăp mờ kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi tàm càr Lâm Đồng gam gơbàn kal ke, càr do neh geh ală broă sơndră mờ kòp do bè lơi? Jơnau tơnơ\ do bơh ồng Nguyễn Văn Sơn, kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Lâm Đồng geh yal loh làng rơlao.

-Ơ ồng, kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi tàm càr Lâm Đồng gam gơbàn kal ke mờ kờp jơh khà sur gơbàn chơ\t mờ tơ\p pơrgu\c ngai sơlơ gơguh uă, ồng geh jơnau đơs lơi bè bơta do?

-Ồng Nguyễn Văn Sơn: Tơnơ\ mờ tu\ gơbàn kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi tàm ờ uă càr tàm lơgar den bol a` neh pơgồp bal ai mhàm sền kờ` g^t kòp, mơya bơh tơngai jo\ mờ geh ờ go\ gơbàn kòp.

Bal mờ hơ\ den geh ờ uă anih sền gròi kòp phan ròng neh geh bol a` tơnguh lơh broă, kuơ màng là 2 anih càr dê tềng eo Gió mờ Madaguoi den jơh ală mpồl tơrgùm kơrian, sền gròi jơh ală phan ròng, sur mu\t mờ l^k ờ geh sră sền gròi kòp.

Mờ geh ờ uă tiah gơbàn kòp ndai mu\t tàm càr Lâm Đồng den bol a` kung tơmù mờ [ồm sơnơm lơh kloh kòp. Pơn jăt mờ hơ\ là bol a` lơh tàm 3 nhai [ồm sơnơm dùl dơ\ mơya tu\ tàm lơgar neh gơbàn kòp den pah nhai bol a` [ồm dùl dơ\. Kòp sơnrờp ngan gơbàn là tàm kơnhoàl Đức Trọng tơnơ\ mờ hơ\ lơh gơtòp mhar ngan mờ di gơlan gam pơn jăt tai gơtòp mhar.

-Bè ồng pa yal broă di gơlan gơtòp kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi gơbàn uă tàm càr Lâm Đồng là geh ngan, bè hơ\, broă sơndră mờ kòp gam geh càr chồl pràn bè lơi?

-Ồng Nguyễn Văn Sơn: Gùng dà broă sơndră mờ kòp den neh geh càr, sở neh crơng gơs uă ngan mpồl, tơl^k uă ngan sră nggal đơng lam. Càr crơng gơs tus 18 anih sền gròi kòp phan ròng mờ crơng gơs mơ mpồl đơng lam geh Phó chủ tịch UBND càr lam bồ.

Broă tàm do là gùng dà broă tơ\p pơrgu\c, tu\ tơ\p den virus kòp do gam kis jo\ ngan tàm ù tiah hơ\ sồng tus tàm dà, tơl bơta… mờ tơ\p uă bè hơ\ den tơ\p ờ jơh. Bol a` sồr chu pơrgu\c, tu\ chu den mìng roh jờu tàm tu\ sơnrờp, mơya tơnơ\ mờ hơ\ bơh dà tơngi sur den lơh ồs sa is, di lah tơ\p den bă ù ờ geh uă.

Tàm hơ\ uă ngan là ală bơta phơng, phan tơl^k bơh broă lơh sa suơn sre mu\t tàm tiah gơbàn kòp bol a` ờ ai. Mìng geh sur gam kis, ờ gơtìp kòp hơ\ sồng geh ai lòt. Bol a` lơh jăt broă kơrian mìng ală phan ròng ờ geh sră, ờ geh sền gròi, di lah sur pràn ờ gơbàn kòp den pal ai tơl bơta niam geh lòt, geh tus tàm drà kă bro nàng tăc tơmù ờ uă hoàc huơr làng bol in.

Gơwèt mờ ờ uă kơnhoàl ờ hềt geh sur gơtìp kòp den bol a` bơto sồr là tơmù ròng, di lah sur geh tơl `jơ\, tơl nhai den tăc mờ ờ geh ròng tai.

-Ơ ồng, kòp jê ndul gơjroh sur châu Phi do neh lơh hoàc huơr uă ngan tus mờ cau ròng sur, càr Lâm Đồng neh geh jơnau bơto sồr lơi tus mờ broă tơnguh mpồl sur mờ ròng tai sur tàm tơngai tus?

-Ồng Nguyễn Văn Sơn: Bol a` ờ gơtùi tơnguh mpồl ròng tàm tu\ do. Gam lam sồr tam gơl ờ uă hìu ròng phan ndai, kờ` tơnguh wơl broă ròng den pal kơ\p tus dơ\ jơh kòp do, mơya lài jơh pal sền gròi bè anih lơh sơntìl; dơ\ 2 là sền gròi broă gơtòp nền nòn ngan tơnơ\ mờ tu\ kờ` ròng wơl.

Tu\ do den bol a` sồr tơmù ròng. Tơmù ròng kờ` tơmù hoàc huơr làng bol in mờ tơmù kes priă tơ\p pơrgu\c. Tài sur tàm tiah kòp ờ gơtìp virus den bol a` kung ai tăc, di lah geh sră sền gròi kòp ờ go\ kòp, sur pràn den bol a` ai lòt, tài di lah ờ sur kòp lơh gơtòp tus mờ sur pràn den khà priă dong kờl sơlơ gơguh uă mờ làng bol kung gơtìp hoàc huơr sơlơ uă sơl.

-Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!

                                                                                                                               Cau mblàng K’ Duẩn mờ Ndong Brawl