VOV4.K’ho - As muh xoang là bơta as bơta as poăc tàm muh xoang. Kòp do mờng lơh gơtìp ờ su\k bè: kòl muh, gơl^k dà muh, gơmù bơta [ô mờ lơh jê bồ... As muh xoang di lah ờ geh sơm kòp gờ` lơh gơbàn aniai uă ngan tus mờ bơta niam rài kis, geh tu\ lơh gơbàn uă bơta ngòt rơngơ\t.

Xoang muh là tiah dờp gơnoar lơh ram, lơh kloh mờ tam pà nhơm lài mờ tu\ mu\t tàm klờm soh. Bè ờs, ală trồm xoang niam ơnàng, dà geh xoang tơl^k mờ nhơm sùm geh broă gơlòt bal. Tàm kàl mrềt, bơta ram uă lơh vi khuẩn, vi rus lơh gơbàn kòp tàm nhơm trồ tiah gơguh, cau geh bơta sơndră mờ kòp ờ pràn [uơn ngan gơtìp nggù, kòp tàm gùng tă nhơm, ntas, gơl^k dà muh...

Tu\ do, ală xoang lơh gơtìp kòl, as, gơprồ lơh broă tă nhơm bơh ală xoang gơtìp kòl, ală dà muh gơtìp kòl tàm xoang lơh gơtìp as xoang. Kòp mờng gơbàn ală bơta bè: jê bồ, dà gơl^k bơh tàm muh geh rơm^t ha là mờr tơlir, lơh kòl muh, lơh kal ke tàm broă tă nhơm, jê mờ as gùt dar măt, tơrmồ, muh, bìng lơiang...

Tàm gah sơm kòp Tồr-muh-rơnồng dờ, hìu sơnom tiah Tây Nguyên, tơngai pa do, tàm 1 ngai gah sơm kòp do geh dờp kham di pơgăp 100 nă cau gơtìp kòp tồr-muh-ronồng dờ, tàm hơ\ cau gơtìp kòp as muh xoang geh 1 bơnah 3. Jăt ală bác sĩ lơh broă tàm gah do yal, as muh xoang là kòp mờng gơbàn tàm kàl mrềt, tài tu\ trồ tiah tam gơl, bơta pràn sơndră mờ kòp bơh să jan gơmù, hờ bơdìh trồ tiah mrềt mờng lơh gơbàn geh bơta sơndră tềng tiah muh xoang.

Bi Nguyễn Ngọc Phúc, 45 sơnam, kis tàm thị trấn Ea T’Ling, kơnhoàl Cư\ Jút, càr Dak Nông go\ să jan gơtìp as muh xoang di pơgăp 3 nhai do. Sơnrờp ngan, bi Phúc go\ bơta pràn kơl dang să jan gam bè ờs den tàng ờ geh nùs nhơm kờ` sơm kòp. Pa do, tu\ trồ tiah tam gơl mrềt, bi sùm gơtìp ntas, gơl^k muh, jê bồ, muh ờ gam [ô ală bơta phan tai den hơ\ sồng bi tus hờ hìu sơnơm tiah Tây Nguyên nàng sơm kòp. Bi Nguyễn Ngọc Phúc yal:

“Kòp do a` gơtìp rơlao 3 nhai bloh, rơhời gơtìp roh bơta [ô. Tu\ do, tơnơ\ mờ sơm kòp go\ gơlơh [uơn tă nhơm rơlao mờ neh [ô”.

As muh xoang geh uă bơta kòp, khăt tàm tơl bơta kòp mờ ală bác sĩ geh gùng dà sơm kòp di pal. Bơta sồr jơh ală cau kòp là tu\ geh tơngo\ bơh kòp as muh xoang den pal lòt kham mờ sơm kòp mơ, di lah ờ kòp lơh gơtìp jroă rơlao, tus tàm dùl khà lơi să jan ờ jai mờ bơta ơ\t ơl tềng muh xoang den lơh gơbàn uă bơta ngòt rơngơ\t bè: as sồt gùng tă nhơm, as sồt rơnồng dờ, as rơnồng dờ jo\ tơngai; mồr tềng măt, sền ờ loh geh tu\ lơh gơbàn jơngo măt; as tồr gơl^k ndơng mhar ha là as ndơng di lah ờ sơm kòp di tu\ lơh gơtìp bluh khài tồr mờ lơh gơtìp t^ tồr tơn; geh ờ uă cau gơtìp tus tàm tơngoh, lơh gơtìp as sồt tơngoh, as kơndoh tơngoh ha là gơprồ tơngoh...

Bơdìh hơ\ tai, di lah as muh xoang tài bơsềt, geh uă bơta bơsềt mhar ngan den bơta ngòt rơngơ\t mờ di gơlan lơh gơbàn tus mờ màng kis di lah ờ geh sơm kòp di tu\. Bác sĩ Nguyễn Hoàng Khôi, lơh broă tàm gah sơm kòp tồr-muh-rơnồng dờ, hìu sơnơm tiah Tây Nguyên pà g^t:

“Khăt tàm tơl bơta as muh xoang mờ bác sĩ geh ai gùng dà sơm kòp di pal. Bè as muh xoang gơrềng tus mờ bơta ni sơna tàm muh den pal reh hơ\ sồng bời kòp. Ală bơta as muh xoang tài bơta gơtìp sơndră bơh să jan gơwèt mờ trồ ntiah den broă lơh lài ngan pal bơsong ală bơta lơh gơbàn muh xoang, bè trồ tiah, phan sa, di gơlan là tơnò so, mèo ha là bơrkuh bơkào.

Mờ bơta as muh xoang do den ală cau kòp pa pleh ngài mờ  ală bơta phan lơh gơtìp do. Mờ di lah ờ gơtùi pleh mờ ală bơta do, bè trồ tiah ha là lơh broă tàm tiah geh uă gơthul den bác sĩ geh ai gùng dà sền gròi bơta lơh gơbàn, bè rào muh, [ồm muh… nàng cèng geh bơta niam rài kis rơlao ai cau kòp in”.

As muh xoang là kòp di gơlan lơh gơbàn uă dơ\ mờ lơh gơtìp ờ su\k ngan, lơh ờ niam tus mờ rài kis, broă lơh sa pah ngai bơh tơlnă cau dê, den tàng, nàng rơcang sơndră mờ kòp do, ală bác sĩ bơto sồr:

Lơh kloh muh mờ dà boh sinh lý bơh 2 tus 3 dơ\ tàm 1 poh;

Hùc uă dà mờ bơtơl ală phan sa niam nàng tơnguh bơta pràn kơl dang să jan;

Lơh ram  să jan tu\ trồ tiah mrềt, tàm hơ\ uă ngan là tềng ngko, ntơh, muh; pơn chèo muh măt tu\ l^k bơdìh gùng mờ tus tàm ală tiah gal cau;

Bè broă sào sa, cau gơtìp muh xoang ba` sa, hùc ală phan mrềt, geh dà lu\. Mờ ală cau di gơlan gơtìp kòp do pal pleh mờ ală bơta phan lơh gơtìp bè: bơrkuh bơkào, gơthul, phan pơrìu, tơnò phan ròng…

Tu\ gơtìp kòp, ba` blơi is sơnơm kháng sinh nàng sơm kòp, tài di lah ngui sơnơm ờ di mờ broă sơm kòp di gơlan lơh vi khuẩn sơndră mờ sơnơm kháng sinh lơh broă sơm kòp tơnơ\ do sơlơ kal ke uă rơlao.

Cau mblàng Ndong Brawl