VOV4.K’ho – Kòp dờng Covid-19 kung gam gơlik geh kal ke tàm uă lơgar tàm dunia, bơta geh tai uă jơi tam gơl să pa bơh virus Sars CoV-2 dê lơh kòn bơnus sùm kis tàm bơta kơlôi rơcang, ờ suk. Bơh tŭ kòp dờng gơlik geh, uă lơgar neh ntoat tàm pơrlòng mờ tŭ tơngai nàng lơh gơlik sơnơm vaccine kơryan kòp do. Sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 tŭ do gam là dùl tàm ală broă lơh geh cồng nha geh Mpồl lơh sơnơm dunia sồr ngui nàng kờñ kơryan mờ wèt tus tơn jơh kòp dờng nàng lam rài kis gơ rê bè ờs wơl.

Kung bè uă lơgar tàm dunia gơtìp gơ rềng tài bơh kòp Covid-19, rlau 1 nam do, làng bol Việt Nam sền gŏ loh làng ngan ală bơta gơ rềng ờ niam bơh kòp dờng lơh gơbàn. Ờ mìng gơ rềng ờ niam tus pràn kơldang să jan bơh jơh gùt mpồl bơtiàn dê, kòp Covid-19 gam lơh gơbàn dùl ròt ală bơta ờ niam ndai bè: cau lơh broă ờ geh broă lơh, rài lơh sa gơmù, uă broă lơh lơh sa kă bro gơtìp ơm ing, kơnòm dềt ờ gơtùi lòt bơsram, cau kra gơtìp kal ke tàm broă sền gròi sơnơm tơmba... Tơnơ̆ 3 dơ̆ lơh ngan kơryan gơtùi kòp dờng, tŭ do lơgar he gam mut tàm tơngai sơndră kòp pa hơ̆ là rơcang lài kis gơ rờm bal tàm tŭ tơngai kòp bơtờp gam jŏ jòng, gơ jat bal mờ jơnau sồr “Kis bal ờdo ờdă mờ kòp dờng Covid-19”. Bal mờ broă lơh jat nền nòn jơnau sồr 5K bơh Bộ Y tế dê là lơh kloh khuẩn, chèu glòm muh mat, ơm yan ngài, bañ tơrgùm gal cau, yal gah lơh sơnơm in, tŭ do gùt lơgar neh mờ gam rơcang lài ai broă cit sơnơm vaccine in.

Bác sĩ Trịnh Quang Trí, Kuang atbồ Tiah tờm sền gròi kòp tê jê să càr Dak Lak pà git: “Tŭ do, neh geh rlau 130 tơlak nă cau bơ tờp kòp mờ rlau 2 tơlak 800 rbô nă cau chơt tài bơh kòp Covid-19, bè hơ̆ den tàng, broă lơh jal mhar rơcang sơndră kòp tŭ do là pal ngui sơnơm vaccine nàng kơryan gơtùi bơta bơtờp uă mờ khà cau bơ tờp kòp kung bè cau chơt să. Broă rơndap lơh ngui sơnơm vaccine sền gàr kòn bơnus bơh bơta gơ rềng kòp Covid-19 dê là dùl broă sơbac mhar. Tàm Việt Nam, Bộ Y tế neh ring bal 2 bơta sơnơm vaccine geh ngui jal mhar nàng rơcang sơndră kòp Covid-19 là sơnơm vaccine SPUTNIK V bơh lơgar Nga dê mờ sơnơm vaccine bơh gah AstraZeneca, lơgar Anh dê”.

Gơtùi đơs, cit sơnơm vaccine geh sền là dùl tàm ală broă lơh ờdo ờdă mờ geh cồng nha nàng rơcang sơndră uă kòp bơtờp. Geh uă bơta kòp ngòt rơngơt neh geh tơn jơh tài geh sơnơm vaccine bè kòp lơng, uốn ván kòn se pa deh... Tŭ do, sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 gam là bơta geh mpồl bơtiàn sền gròi ngan. Bơdìh mờ ală bơta kơlôi rơcang bè cồng nha rơcang sơndră kòp bơh sơnơm vaccine dê kàr lơi, geh ờdo ờdă halà ờ, geh gơ rềng tus pràn kơldang să jan halà ờ... den uă làng bol kung gam kờñ broă lam lơh cit sơnơm vaccine do.

Bi Chu Thị Vân ơm tàm sơnah ƀòn Ea Tam, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak đơs: “Añ sùm sền gròi jơnau tơnggit bè broă gơlik geh bơta kòp Covid-19 dê. Geh git, Việt Nam neh geh sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp añ gŏ gơ lơh iang nùs rlau. Mờr tus, Dak Lak geh lam lơh cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19, ùr bơklau añ geh lòt cit nàng rơcang sơndră kòp”.

Bi Nguyễn Thị Thanh Trúc ơm tàm sơnah ƀòn Tân Thành, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột den đơs là: “Kòp Covid-19 mùl màl là ngòt rơngơt ngan mờ jat añ den broă cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp là bơta kuơmàng. Tơl nă cau pal lơh jat nàng gờñ tơn jơh kòp bơtờp”.

Tơngai bơh sơn rờp, gùt lơgar dờp rlau 127 rbô ding sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19, cit lài ai ală cau geh jơnau pơhìn uă bơtờp kòp tàm 13 càr, ƀòn dờng geh kòp. Bồ nhai 4 nam 2021, Việt Nam neh dờp rlau 811 rbô ding sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 bơh broă lơh “Ngui gùt plai ù gơ wèt tus mờ sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19” (hòi lơyah là COVAX) dong kờl. Ală càr geh lam lơh jat Nghị quyết sồ 21 ngai 26/02 bơh Chính phủ dê bè broă blơi mờ cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19. Jat hơ̆, geh cit lài ai mpồl lam lài rơcang sơndră kòp in, geh: cau lơh broă tàm ală hìu sơnơm, anih kham sơm kòp; cau tus bal rơcang sơndră kòp (geh cau lơh broă tàm anih tam cah is, lơh kơnòl jòi cau ơm rềp, lùp sền dịch tễ...); ling klàng; kuang àng... cau lơh broă tàm ală anih lơh broă, mpồl lơh broă hành chính sùm ơm rềp mờ uă cau, cau gơbàn kòp jŏ nam, cau rlau 65 sơnam, cau ơm kis tàm ală tiah geh kòp.

Tus tŭ do, jơh gùt dunia neh geh rlau 500 tơlak nă cau geh cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19. Jat jơnau đơs lài bơh Mpồl lơh sơnơm dunia dê, kòp digơlan gam pơn jat tai gơlik geh kal ke mờ digơlan gam jŏ jòng tàm 1 tus 2 nam tus, mờr 70% khà kờp làng bol gùt plai ù pal geh cit sơnơm vaccine nàng lơh gơlik bơta pràn sơndră kòp jơh gùt mpồl bơtiàn. Sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 là sơnơm vaccine pa mơya neh lơh jat ală tơl khà khoa học nền nòn bè khà ờdo ờdă mờ cồng nha lơh geh. Jat bác sĩ Trịnh Quang Trí, Kuang atbồ Tiah tờm sền gròi kòp tê jê să càr Dak Lak đơs, khat dùl bơta sơnơm vaccine lơi lơh gơlik ndrờm pal lơh jat broă cit tơrlòng lài tàm cơldŭ cit tơrlòng, cit lài tàm phan kis mờ cit tơrlòng lài tàm kòn bơnus dùl bă nền nòn ngan. Sơnơm vaccine tŭ geh ngui pal lơh jat bơta lài ngan là khà ờdo ờdă mờ tơnơ̆ hơ̆ pal geh cồng nha lơh gơlik bơta pràn sơndră kòp. Ală sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 geh ngui neh geh Mpồl lơh sơnơm dunia sền sơwì nền nòn bè khà ờdo ờdă mờ cồng nha den tàng gơtùi iang nùs tŭ ngui.

Bulah cồng nha rơcang sơndră kòp bơh sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp Covid-19 neh geh uă lơgar sền sơ wì, mơya jat ală cau jak chài gah lơh sơnơm, tơl nă cau bañ sền sơnơm vaccine là phan geh cồng nha ngan rlau jơh tàm broă rơcang sơndră kòp, mờ nàng kờñ geh cồng nha, pal lơh jat bal mờ jơnau sồr 5K bơh Bộ Y tế dê halà mùl màl rlau là lơh jat nền nòn jơnau đơng lam bơh Chính phủ dê bè “Broă rơndap lơh bol he dê là sơnơm vaccine 5K, ờ di tài bơh sơnơm vaccine mờ bol he sền ờ sơp”.

Cau mblàng K’Duẩn