VOV4.K’ho- Drim ngai 29/9, tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk dê, ồng Nguyễn Xuân Phúc Thủ tướng Chính phủ tus bal Pơrjum “Cồng nha bơtàu tơnguh tờm macca tàm Việt Nam tàm tơngai do; pơlam gùng dà mờ broă lơh bơtàu tơnguh tàm tơngai tus”. Đơs pơndu\t dơ\ pơrjum, Thủ tướng đơs sùm, macca là tờm chi tam gơtùi bơtàu tơnguh pràn tàm lơgar he, là tờm chi tam geh bơta pràn “lòt tơnơ\ rê lài” dilah gi\t ngui bơta jak chài măy mok, lơh gơlik phan niam, bơtàu tơnguh ală phan bơna bơh macca, crơng gơs ală anih lơh bal…Jăt mờ hơ\, Thủ tướng jàu Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn in đơng lam, pơgồp bal mờ ală anih lơh broă geh gơnoar bơ\t bơtàu broă rơndăp lơh bơtàu tơnguh tờm macca tàm tơngai tus.

Đơs tàm pơrjum, kuang đơng lam bồ uă mpồl lơh sa kă bro tơlik nùs nhơm kơ\p kờ` Chính phủ geh gùng dà dong kờl mpồl lơh sa kă bro geh càn priă bal mờ priă cồng ờ uă nàng bơtàu tơnguh tờm macca; broă rơndăp ù tiah ală tiah bơtàu tơnguh tờm macca nàng pleh lơh khăt gơboh is mờ ờ lơh jăt di broă rơndăp ù tiah ai tam; gơhòi gơ jà ală mpồl lơh sa kă bro lơh gơlik phan bơna niam tàm ală tiah tam phan; broă drà tăc ai macca in…Bàr pe hìu bơnhă tam tờm macca den dan crơng gơs ală hợp tác xã nàng lam kă bro macca [ươn ai ală hìu bơnhă tam in. Ală cau jak chài đơs, mờ priă lơh sa uă, niam ai broă tam lơh gơs chi che tơlir niam tàm ù tiah lời gời, bơnơm ờ geh chi che in tàm ală tiah geh ù tiah, trồ tiah dipal, den do là tờm chi tam gơmù r[ah niam ngan.

Pơndu\t dơ\ pơrjum, ồng Nguyễn Xuân Phúc Thủ tướng đơs loh, macca là tờm chi tam geh bơta pràn uă cèng wơl priă jền lơh sa ai làng bol kis tàm tiah sar lơgar ngài, tiah kal ke in. Dilah gi\t broă bơtàu tơnguh, den macca geh gơ gơs là tờm chi tam “lòt tơnơ\ rê lài”. Bơh sơnrờp, broă bơtàu tơnguh tờm macca lơh geh cồng nha niam ngan, lơh gơlik bơta pin dờn bè gùng dà bơtàu tơnguh tờm chi tam do. Mơya, Thủ tướng đơs là, tu\ do bă ù tam gam ờ hềt uă, rơ\p mìng pa geh 17 rbô lồ lơm. Đơs wơl jơnau bơh lài tơmu\t bơh lơgar ndai mờ bơtàu tơnguh tờm kơphê bơh Việt Nam dê, Thủ tướng pà gi\t, tơnơ\ 125 nam, tus tu\ do, Việt Nam là lơgar tăc kơphê mờ lơgar ndai uă tàm dunia. Kờp tus nam 1975, Việt Nam rơ\p pa geh 13 rbô lồ kơphê lơm. Bè hơ\, mìng tàm pơgăp 35 nam rềp ndo ngan rlau jơh, mờ pơlam gùng dà bơtàu tơnguh dipal, tus tu\ do Việt Nam geh gah phan kơphê mờ bă ù ơnàng rlau 680 rbô lồ, kơphê lơh geh 1 tơlak 500 rbô tấn, tăc mờ lơgar ndai geh 3 tơmàn dolar Mỹ.

Sền bơh ală tu\ bơtàu tơnguh bơh tờm kơphê dê, ồng Nguyễn Xuân Phúc Thủ tướng Chính phủ đơs bơta pràn bơtàu tơnguh tờm macca tàm lơgar he, bè do: Bè hơ\ dùl jơnau geh lùp là macca bal mờ nùs nhơm lòt tơnơ\ rê lài, mu\t tàm Việt Nam tam tơrlòng lài, bơtàu tơnguh, bơh sơnrờp neh lơh geh cồng nha bè pa yal, den macca kờ` pal geh 10 nam halà 20 nam nàng gơ gơs là tờm chi lam bồ dunia. ~chi gơlơh ờ? Ală oh mi neh mblàng sền bơta [ươn tàm pơndrờm bơh lơgar he dê nàng bơtàu tơnguh tờm macca mờ lơgar ndai kal ke ngan geh gơ.

Den tàng, Thủ tướng sồr gah lơh broă sa sươn sre, ală cau jak chài, mpồl lơh sa kă bro, Tơrgùm ală mpồl macca Việt Nam pal hơ tus geh ală jơnau lùp bè lơh bè lơi macca gơtùi bơtàu tơnguh dipal mờ bơta geh ngan loh làng bơh Việt Nam dê. Tài bơh do là tờm chi brê, tiah ơm kis tơlir, tờm chi tơn jơh jơgloh tơrmù r[ah, gơtùi lơh gơlik pas sơm, dùl tờm chi pơgồp bơnah sền gàr niam dà lơgar mờ bơta lơngăp lơngai. Bè hơ\, tờm macca là tờm chi ơn prăp uă bơta kuơ mpồl bơtiàn kuơmàng, ờ go\ di mìng [ươn [oài là cồng nha bơtàu tơnguh lơh sa lơm, tài bơh digơlan mu\t tàm tiah sar lơgar ngài, tiah kal ke, tiah làng bol lơh geh priă jền dùl êt.

Pà gi\t, jăt kờp du\, tờm macca gơtùi ai geh priă jền 250 tơlak đong tàm dùl lồ bal mờ khà priă tăc di 6 dolar Australia tu\ do, jơnhoa rlau 3 dơ\ mờ tờm kơphê, mơya Thủ tướng đơs sùm, pal geh rơndăp ù tiah dềt ala tài tiah lơi anih lơi kung tam tờm macca lơm. Bơtàu tơnguh macca pal gơ jăt bal mờ ătbồ dà lơgar bè ătbồ sơntìl, bơcri priă jak chài măy mok. Macca là phan bơna geh bơta kuơ bơkah tơl pràn uă, geh bơh 70- 80% tơngi, tàm hơ\ geh accid lơmă ờ hềt hờm, khà protein uă bal mờ uă accid amin. Do là bơta [ươn nàng lơh gơlik ală phan bơna dà toh gar ai uă rơnàng cau in, phan nàng lơh phan bong bơka hàng să jan niam ngan, ală bơta phơng bong mờ uă phan bơna geh kuơ ndai.

Bơta pràn bè hơ\, mơya Thủ tướng pà gi\t, bơh 10 nam bơtàu tơnguh, macca lơh geh mìng dùl êt lơm, mìng ndrờm mờ 1% khà gar geh tơngi bơh lơgar he dê. Thủ tướng ồng Nguyễn Xuân Phúc đơs: Den tàng dùl jơnau lùp là `chi bơh tài ờ bơtàu tơnguh mhar mờ tus nam 2030 mìng geh 450 rbô lồ mờ macca lơh geh mìng 200 rbô tấn lơm taih? Dùl jơnau lùp ai Tơrgùm ală mpồl macca in, anih lơh broă ătbồ dà lơgar in bè macca, ai ală cau jak chài in. Trồ tiah, bơta kơh, trồ tiah ù tiah, bơta sùh ìo kuơmàng gơ tơlik ai bol he in pal geh rơndăp ù tiah loh làng. 2 tiah gơtùi bơtàu tơnguh kơ\ kơl jăp tờm macca mờ ngai do bol he đơs nền, hơ\ là tiah đah tô măt tơngai mu\t dà lơgar mờ Tây Nguyên. Ai ală kơnhoàl ù tiah ndai ờ hềt ai cồng nha uă bè broă geh bơkàu tơ\t plai halà ờ tơl bă ù bơtàu tơnguh phan bơna kă bro uă pal sền swì. ~chi bơh tài tiah đah măt tơngai lik Trường Sơn bơh tiah tàm gùl lơgar bơh Việt Nam dê ờ gơtùi bơtàu tơnguh tờm macca bal mờ khà phan lơh geh uă taih, digơlan geh khà phan mơya ờ uă, den pal kơlôi sơnơng, pleh neh tam gơlik geh bơta aniai den ờ go\ di [ươn [oài gơ wèt mờ cau lơh broă sa ờ. Den tàng bè hơ\, pal tơrgùm ai 2 kơnhoàl ù tiah là tiah đah tô măt tơngai mu\t dà lơgar mờ Tây Nguyên in, ai ală kơnhoàl ù tiah ndai den pal sền swì tam tơrlòng lài, lài mờ tu\ geh jơnau đơs pơndu\t ai tam uă.

Jăt mờ hơ\, Thủ tướng đơs sùm, ătbồ bơtàu tơnguh sơntìl là bơta lơh nền. Tu\ do geh 13 bơta sơntìl geh dờp sền mờ bàr pe bơta sơntìl pa bơh mpồl lơh sa kă bro dê pa blơi bơh lơgar ndai, pal geh bơta săc rwah dipal, pleh bơta cau lơh broă sa tam mờ ờ lơh geh plai. Gơ wèt mờ ù tiah Tây Nguyên, den gơtùi tam tàm bơrlu\ bal, tiah đah tô măt tơngai mu\t dà lơgar gơtùi tam tơrgùm bal. Tài bơh do là tờm chi gơtùi tam tàm bơrlu\ bal, Thủ tướng đơs là, pal sền ngăc bơcri priă dùl ròt bal bơh sơnrờp den hơ\ sồng ai cồng nha. Bal mờ hơ\, pal gơ jăt bal mờ măy mok lơh gơlik phan sơlơ niam sơlơ den sơlơ kuơ màng. Gah ngân hàng pal kơlôi sơnơng broă dong kờl ai tơl bơta [ươn ai làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro in bơcri priă tàm macca geh càn priă [ươn [oài.

Bal mờ broă bơ\t bơtàu, yal rơndăp ù tiah bơtàu tơnguh tờm macca tơngai tus, Thủ tướng Chính phủ ồng Nguyễn Xuân Phúc sồr: Pal ătbồ dùl ròt bal bè broă bơtàu tơnguh tờm macca tu\ yal rơndăp ù tiah. Hơ\ là Chính phủ, Bộ, [òn lơgar, càr pal geh pơlam gùng dà loh làng. Dơ\ 2 là mpồl lơh sa, tơrgùm ală mpồl ngân hàng pal tus bal pơlam gùng dà. Dơ\ pe là hòi jà bơta lơh bal jơh nùs bơh làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro dê. Ală càr pơlam làng bol in mờ a` ai gơnoar là crơng gơs ală hợp tác xã bơtàu tơnguh tờm macca bơh lơh gơlik plai tus lơh gơlik phan. Pal lơh dùl ròt bal bơta do, tài bơh do ờ go\ di mìng là tờm chi lòt tơnơ\ rê lài lơm mờ là tờm chi broă rơndăp lơh dà lơgar dê rài kis làng bol dê.

Bơh bơta geh ngan bơtàu tơnguh, Thủ tướng jàu Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn, Tơrgùm ală mpồl macca Việt Nam, ală tiah in pơgồp bal bơ\t bơtàu dùl broă rơndăp lơh bơtàu tơnguh tờm macca Việt Nam. Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn bơ\t bơtàu dùl Kơrnoat bơh Chính phủ dê bè bơtàu tơnguh tờm macca tàm Việt Nam.

Cau cih Vũ Dũng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến