VOV4.K’ho- Gơ ơm tàm gùl bơh Tiah tềl lời wơl Dà lơgar dờng màng Tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ Sre kai ntùng Mù Cang Chải, càr Yên Bái dê, dòr bơnơm Mâm Xôi tàm tàm xã La Pán Tẩn là dùl tàm ală anih tus gơhòi gơ jà gal ngan năc lòt nhơl tus bơh tiah rềp tiah ngài. Bulah bè hơ̆, ờ huan ngan cau lơi gĭt là nàng geh dùl tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ Mâm Xôi bè tŭ do, hìu bơnhă mò Lù Thị Lỳ ơm tàm thôn Tà Chí Lừ, xã La Pán Tẩn neh pal lời ờ dùl êt pràn ơră mờ bơta jơh nùs jơh tồr, rồ ù rề ơnàng ù tiah, “lơh bơka” nàng “mâm xôi vàng” do ngai sơlơ niam rlau tai.

Tơnơ̆ dùl ngai lơh broă, mang klam jơngo cih ngan, mò Lỳ hơ̆ sồng gơtùi ơm nggui tơm bơh bơr mờ jơnau sơnđờm bơh kàl lơh sa kàl prang do: dòr bơnơm Mâm Xôi mờ uă lŏ sre kai ntùng tàm xã La Pán Tẩn ndrờm ờ gơtùi lơh kòi tài bơh ờ geh dà. Den tàng bè hơ̆, làng bol sùm ê rơpu kơnrồ tàm lŏ sre lơh tơrlah jơh àr sre mờ ù tiah chi che dòr bơnơm. Ală tŭ bè hơ̆, hìu bơnhă mò Lỳ pal tàm ala să lòt drơng sền, lơh niam wơl mờ sền gàr lŏ sre. Mò Lù Thị Lỳ, đơs: Bulah broă drơng sền ờ gŏ bòl glar mơya roh tŭ tơngai tài bơh gùng lòt ngài ir. Mơya, nàng sền gàr geh ù tiah chi che dòr bơnơm Mâm Xôi, hìu bơnhă añ kung gam jơh nùs lòt còp rwàng sre, bơ̆t àr, lơh niam wơl ală anih gơtìp tơrlah tài bơh mìu dờng, rơpu kơnrồ jă tơrlah.

Bơh bàr nơm mpàng tê tơryăng tơryồng ngan, hìu bơnhă mò Lỳ neh trah mòn gơs dùl nơm phan niam bơnĕ is ngan

Mò Lỳ pà gĭt, nàng geh dùl dòr bơnơm Mâm Xôi niam bè tŭ do, hìu bơnhă mò neh sơrlèt gan tŭ tơngai rồ ù bòl glar ngan, ờ gŏ ngòt trồ tơngai duh, mìu sa nàng sền gàr, lơh niam wơl mờ sền gàr bơta niam ờ tŭ lơi jơh, ờ huan geh ngan bơh Mâm Xôi do dê. Bơh lồi nhai 5 pah nam, mò bal mờ hìu bơnhă neh pal lòt tuah wàs rbòng dà pơđì dà bơh bồ tô dà rê tus hờ lŏ sre ngài pơgăp 5 kơi sồ, nàng rơcăng lơ òr ù, ờng kòi mờ sih tam kòi. Mò gam kah sơl, rlau 30 nam lài, dòr bơnơm Mâm Xôi mìng là dùl nơm bơnơm bè gĭt nđờ nơm bơnơm ndai sơl. Tơnơ̆ tŭ bau, bàr nă ùr bơklau mò hơ̆ sồng mù tàm hơ̆ rồ ù...Rlau 2 nhai jŏ jòng tờ bơ̆t, cò pơnring ù lŭ, ờ gŏ gĭt ngai halà mang, mờ ală phan ngui ƀalhiă ngan bè wơu, bơ yà, ùr bơklau mò neh lơh geh dùl lŏ sre tềng hơđăng bồ bơnơm tơn. Mò Lỳ yal: Dòr bơnơm tàm do uă ngan lŭ den tàng broă rồ ù kal ke ngan, ngui jơlèng pŏ ù mờ ngui bơ yà tờ ù mờ pal ai tê khòm lŭ den tàng geh ngai mìng tờ pơnring geh bơh 1 tus 2 thơk vuông lŏ sre lơm. Mơya tài bơh nàng geh sre lơh kòi nàng geh phan sa den tàng ùr bơklau añ kung gam jơh nùs lơh ngan sơl.

Tus tŭ do, dòr bơnơm Mâm Xôi do ờ mìng ai hìu bơnhă in cèng rê tàm hìu bơh 17 tus 20 ƀàu kòi pah kàl lơh mờ gam là anih nhơl chờ gơhòi gơ jà gal ngan năc lòt nhơl tus bơh tiah rềp tiah ngài nàng lòt còp, lòt sền nàng gĭt mờ dong hìu bơnhă geh tai priă jền. Nàng kòi kis dờng niam, gàr geh bơta jơnhoa, bơta ndrờm bal, hìu bơnhă mò Lỳ pal lơh jăt niam ngan jăt jơnau bơto pơlam bơh kwang bàng bơto pơlam lơh broă sa sươn sre dê, bơh broă ơn phơng tus broă rơcăng sơndră tu kòp lơh aniai. Kwơmàng, nàng gàr tơl dà ai kòi in, kàl lơi hìu bơnhă mò kung guh mang trang àng “sền dà” rê hờ lŏ sre. Bi Hờ A Chua, kòn klau mò Lỳ dê pà gĭt tai: Lŏ sre ơm ngài mờ tiah geh dà, mờ geh tai gĭt nđờ jơ̆t hìu bơnhă gam càng dà nàng tơmŭt tàm lŏ sre, den tàng hìu bơnhă añ kung pal geh cau lòt tuah wàs rbòng dà sơl, sền dà rê hờ lŏ sre. Ngai dùl nă cau sền, mang kung pal dùl nă cau sền sơl.

Mò Lỳ đơs, mò chờ hờp ngan tài bơh lŏ sre hìu mò dê neh gơ gơs là dùl anih nhơl chờ tiơng pơnrơ bơh kơnhoàl, bơh càr dê. Den tàng bè hơ̆, hìu bơnhă geh lơh ngan sền gàr dòr bơnơm Mâm Xôi nàng ngai sơlơ geh uă cau tus còp sền, sền nàng gĭt. Mò kung kơ̆p kờñ gơnoar ătbồ dong kờl sền gàr rlau tai nàng prăp gàr mờ ngui bơta niam bơnĕ bơh Mâm Xôi dê. Mò Lỳ, đơs: Hìu bơnhă añ kơ̆p kờñ xã sền gròi, dong kờl nàng broă lơh sa geh niam; sền swì sền geh sơl broă lơh lơi nàng lơh geh tai dùl kàl lah ờ?

Tŭ do, pah tŭ mŭt tàm kàl dà tih dà ngơr, kung bè kàl rơmĭt, tiah dòr bơnơm Mâm Xôi gơhòi gơ jà gĭt nđờ rbô nă năc lòt nhơl tus còp sền, triang sền pah ngai. Nàng ală broă lơh lòt sền nàng gĭt geh lơh ƀươn ƀoài niam ờdo ờdă; tơnơ̆ tŭ ring bal mờ ală hìu làng bol geh sre, tàm hơ̆ geh hìu bơnhă mò Lù Thị Lỳ dê, gơnoar ătbồ xã La Pán Tẩn neh dờp lơh kơnòl broă dờp priă tă, hơ̆ sồng tam pà ai ală hìu bơnhă làng bol geh sre in; bơnah gam wơl ngui nàng lơh niam wơl, lơh ơnàng gơl gùng lòt tus dòr bơnơm Mâm Xôi. Bi Hờ A Thành, cau lơh broă sa priă nhai đah bơta niam chài xã La Pán Tẩn dê pà gĭt: Ală hìu bơnhă kung ai tơl bơta niam pơgồp bal mờ xã nàng sền gàr niam sre kai ntùng, tuah wàs rbòng dà, tờ, bơ̆t àr...nàng gơ in niam.

Nam 2007, tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ sre kai ntùng niam bơnĕ ngan tàm Mù Cang Chải, càr Yên Bái ngan ngồn geh Ƀộ Văn hoá, Thể thao mờ Zu lịc dờp là tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ kâp dà lơgar. Tus ngai 31/12/2019, Thủ tướng Cíñ phủ geh Kơrnoăt sồ 1954 bè broă săp sèng Tiah tềl lời wơl dà lơgar dờng màng (dơ̆ 10) gơwèt mờ 7 tiah tềl lời wơl, tàm hơ̆ geh Tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ lŏ sre kai ntùng Mù Cang Chải.

Ồng Nguyễn Tiến Bình, Kwang ătbồ Phòng Văn hoá kơnhoàl Mù Cang Chải pà git: Bal mờ dòr bơnơm Mâm Xôi tàm La Pán Tẩn, tàm rlau 7 rbô lồ lŏ sre kai ntùng tàm do gam uă tiah nhơl chờ lơh gơkờñ ngan năc lòt nhơl. Kơnhoàl Mù Cang Chải tŭ do gam tơrgùm lam lơh dùl ròt ală broă lơh sền gàr wơl bè ờs tiah dơlam bơh Tiah tềl lời wơl dà lơgar dờng màng tiah nhơl chờ tiơng pơnrơ Lŏ sre kai ntùng Mù Cang Chải; sền gròi uă tàm broă lơh niam wơl, lơh bơka niam ù tiah srê brê tiah tềl lời wơl; pơgồp bal lơh sùm dơ̆ lơh chờ niam chài bơh yau, bè: sa piang kòi pa, chờ Gầu tào, lơh Pao, pañ sơna kam...lơh gơs dùl Mù Cang Chải niam mờ lơh gơkờñ ngan gơwèt mờ năc lòt nhơl bơh tiah rềp tiah ngài. Ồng Nguyễn Tiến Bình, đơs: Bol añ sơlơ lơh tai broă lơh mblàng yal tơnguh uă bơta gĭt wă, bơta geh kơnòl ai ală rơnàng làng bol in tàm broă sền gàr mờ ngui niam bơta kwơ phan lời wơl; sùm lơh jăt niam ală bồ tơngoh jak bơh yau bè lơh kòi sre tàm lŏ sre kai ntùng, mơkung sền gàr, prăp gàr wơl ală bơta kwơ niam chài bơh yau tàm mpồl bơtiàn gơ jăt bal mờ niam chài tam phan tàm sre kai ntùng nàng kờñ lơh geh ală phan bơna nhơl chờ rềp mềl, gơboh gơbài mờ gơcèng bơta jŏ jòng uă.

Dòr bơnơm Mâm Xôi nhai dà tih dà ngơr

Bơh bàr nơm mpàng tê tơryăng tơryồng mờ bồ tơngoh bơceh pa, làng bol kòn cau Mông tàm Mù Cang Chải, tàm hơ̆ geh hìu bơnhă mò Lù Thị Lỳ neh trah mòn tàm chàr bơnơm ală “pang rùp” lŏ sre kai ntùng niam bơnĕ ngan gĭt lơh. Nàng hơ̆ sồng, gơwèt mờ khăt dùl nă cau lơi neh geh tŭ jă jơng tàm do, lòt sền nàng gĭt tàm ală lŏ sre crih crài hơ̆ geh ờ gŏ rơgơi gơtùi hŭi mờ gam kờñ wơl tus wơl uă dơ̆ tai...

Cau cih Đình Tuấn- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến